Η τριμερής σύνοδος Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ που φιλοξενήθηκε στην Ιερουσαλήμ στις 22 Δεκεμβρίου δεν κατέληξε με την τυπική λιτανεία διπλωματικών αβροτήτων που συνήθως ακολουθούν τέτοιες συναντήσεις, ιδίως όταν το συγκεκριμένο σχήμα γεωπολιτικής συνεννόησης βρίσκεται πλέον στο 15ο έτος λειτουργίας του. Αυτή η τριμερής σύνοδος είχε τρεις σημαντικές διαφορές συγκριτικά με προηγούμενες συναντήσεις του σχήματος. Πρώτον, η εμβάθυνση του στρατιωτικού βραχίονα της τριμερούς συνεργασίας δεν αποτελεί πλέον ζητούμενο, αλλά κοινό πολλαπλασιαστή ισχύος και κοινό παρονομαστή γεωστρατηγικής συνεργασίας όχι μόνο για την Ελλάδα, όπου ισραηλινά συστήματα αιχμής εντάσσονται στο ελλαδικό οπλοστάσιο μαζικά μέσα στο 2025-2026 (Spike NLOS, Rampage, Spice 1000/2000), αλλά και για την Κύπρο που οικοδομεί με βάση τα συστήματα Barak τη δική της «ασπίδα του Αχιλλέα». Το εκπαιδευτικό αεροπορικό κέντρο Καλαμάτας, η εξαγορά της Intracom Defense από την ΙΑΙ, η προμήθεια των PULS και τα περίπου 2 δισ. που θα διασφαλίσουν από το πρόγραμμα SAFE Ελλάδα και Κύπρος αναδεικνύουν, παρά τις τουρκικές αντιδράσεις, ότι ο Ελληνισμός επενδύει συστηματικά στα ισραηλινά αμυντικά συστήματα με μεσοπρόθεσμη προοπτική.
Ακόμη σημαντικότερο, όσο περισσότερο βαθαίνει το χάσμα Ισραήλ - Τουρκίας στη Συρία και όσο ενισχύεται το ναυτικό αποτύπωμα της Ελλάδας στην περιοχή μέσα από την ανάπτυξη των τριών FDI Belharra Helléniques στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, τόσο ισχυρότερο θα γίνει για το Ισραήλ το ενδεχόμενο να κάνει τολμηρότερα βήματα συνεργασίας στον άξονα Αθηνών - Λευκωσίας, όπως η πιθανότητα μιας αεροναυτικής δύναμης ταχείας αντίδρασης που είδε το φως της δημοσιότητας ως κοινός επιτελικός σχεδιασμός(;) πριν από περίπου δύο εβδομάδες. Δεύτερον, η συνάντηση έλαβε χώρα στον απόηχο της πολύ επιτυχημένης 6ης συνόδου του σχήματος P-TEC στις 6-7 Νοεμβρίου 2025, η οποία σηματοδότησε αν μη τι άλλο την πλήρη επανενεργοποίηση, μετά από λήθη περίπου τριών ετών, του σχήματος 3+1 με πρώτη προτεραιότητα τον ενεργειακό τομέα και το ζήτημα της διασυνδεσιμότητας. Εχοντας συμμετάσχει σε όλες τις υπουργικές συνεδριάσεις του εν λόγω σχήματος για την ενέργεια μεταξύ 2019-2022 με την ιδιότητα του συντονιστή διεθνούς ενεργειακής πολιτικής στο γραφείο των πρώην υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη και Κώστα Σκρέκα, μπορώ να διαβεβαιώσω ότι το αμερικανικό ενδιαφέρον για την ενεργειακή πτυχή αυτής της συνεργασίας ουδέποτε ήταν ειλικρινέστερο ή διαυγέστερο από τώρα.
Αν και το περιεχόμενο αυτού του ενδιαφέροντος φαίνεται να επικεντρώνεται από την πλευρά των ΗΠΑ στο ζήτημα της πλήρους υποκατάστασης του ρωσικού αερίου από αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο έως το τέλος του 2027 μέσω (και) του Κάθετου Διαδρόμου, η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ έχουν κάθε συμφέρον και κάθε πρόθεση να θέσουν στο επίκεντρο των συζητήσεων το θέμα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων και εν προκειμένω του GSI. Είναι πολύ θετικό ότι το λεκτικό της έμμεσης αναφοράς στο Great Sea Interconnector που υιοθετήθηκε κατά τη σύνοδο 3+1 των Αθηνών στις 6 Νοεμβρίου βρίσκεται σχεδόν αυτολεξεί στο κοινό ανακοινωθέν της Ιερουσαλήμ στις 22 Δεκεμβρίου, όπου το καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ εντάσσεται στο στρατηγικό πλαίσιο του διαδρόμου IMEC.
Αυτό που παραμένει ζητούμενο για την Ουάσιγκτον αποτελεί δεδομένο για τον υπό διαμόρφωση άξονα Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ και η «αποστολή» Νετανιάχου στις 29 Δεκεμβρίου στις ΗΠΑ αν και αναμένεται να επικεντρωθεί στην πρόοδο (ή μη) της ειρηνευτικής συμφωνίας για τη Γάζα, θα δοκιμάσει το πραγματικό ενδιαφέρον του Ισραήλ να θέσει επί τάπητος στον πρόεδρο Τραμπ την ευεργετική αξία του συγκεκριμένου έργου για το ίδιο το Ισραήλ και τις γεωπολιτικές προκλήσεις που το έργο αντιμετωπίζει.
Τρίτον, οι αλληλοσυμπληρωματικές δυναμικές ενίσχυσης του πραγματικού περιεχομένου της τριμερούς, δηλαδή η ενέργεια και η άμυνα, θα ενισχυθούν μέσα στο 2026 και από μια επιπρόσθετη παράμετρο, αυτήν της περιφερειακής επανασταθεροποίησης τουλάχιστον για όσο χρονικό διάστημα διατηρείται η εκεχειρία στη Γάζα, την οποία Ελλάδα και Κύπρος έχουν κάθε συμφέρον να στηρίξουν παντοιοτρόπως. Η περιφερειακή αναστάτωση του πολέμου Ισραήλ - Χαμάς ζημίωσε τα στρατηγικά συμφέροντα του Ελληνισμού, δημιουργώντας αντανακλαστικές ευκαιρίες για την εξομάλυνση των τουρκο-αιγυπτιακών σχέσεων αλλά και τη σύσφιγξη των επαφών της Τουρκίας με τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία. Μολονότι η διαδικασία της επανεξομάλυνσης των σχέσεων Αγκυρας - Ριάντ - Αμπου Ντάμπι είχε ξεκινήσει πριν από τον πόλεμο της Γάζας, οι αστοχίες των ισραηλινών χειρισμών ως προς τις ανθρωπιστικές ανάγκες των Παλαιστινίων επέτρεψαν στην Αγκυρα όχι μόνο να ενισχύσει το αποτύπωμα της επιρροής της στον Αραβο-Περσικό Κόλπο και να συνεγγυηθεί την ειρηνευτική συμφωνία Τραμπ για τη Γάζα (Οκτώβριος 2025), αλλά και να επιτύχει την εξομάλυνση των σχέσεών της με το καθεστώς Σίσι (Φεβρουάριος 2024).
Τα περιθώρια περαιτέρω τουρκικών ελιγμών πλέον μειώνονται από την επανενδυνάμωση των σχέσεων Ισραήλ - Αιγύπτου, που παρά τις μεταξύ τους εντάσεις γύρω από τη Γάζα δεν θέλουν και οι δύο σε καμία περίπτωση να δουν τον τουρκικό στρατό να αναπτύσσεται στη Γάζα, αλλά θα καλωσόριζαν, όπως και οι Αμερικανοί, ελληνικές και ελληνοκυπριακές δυνάμεις ως τμήμα της πολυπόθητης και απολύτως απαραίτητης Διεθνούς Δύναμης Σταθεροποίησης του σχεδίου Τραμπ. Το Ισραήλ ήδη κινείται για να ανασχέσει την τουρκική επιρροή στη Συρία στρατιωτικά, την ώρα που οικονομικά θα το κάνουν οι Σαουδάραβες και οι Εμιρατινοί, ενώ το Τελ Αβίβ επανέλκει οικονομικά και ενεργειακά το Κάιρο στην τροχιά του. Στις 17 Δεκεμβρίου ο Νετανιάχου ενέκρινε τον υπερδιπλασιασμό των ισραηλινών εξαγωγών αερίου από το πεδίο Λεβιάθαν προς την Αίγυπτο, συνολικού όγκου 131 δισ. κυβικών μέτρων και αξίας έως 35 δισ. δολαρίων μέχρι το 2040, στη μεγαλύτερη συμφωνία αυτού του είδους οπουδήποτε στη Μέση Ανατολή για το 2025.
Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
