Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Η 5η οδηγία Anti Money Laundering (AML) για την πάταξη του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος τέθηκε σε εφαρμογή τον Ιανουάριο του 2020 και φέρει αρκετές αλλαγές στο επιχειρηματικό περιβάλλον και πόσω μάλλον στο τραπεζικό, ενώ στο βάθος ξεπροβάλλει και η 6η οδηγία AML. Όμως, οι αποκαλύψεις μέσω της έρευνας της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists) κατέδειξαν πως οι αμαρτίες των τραπεζών παγκοσμίως που διεκπεραίωσαν συναλλαγές και χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης κατά την τελευταία 20ετία είναι πολλές. Συγκεκριμένα, τα έγγραφα αφορούν συναλλαγές ύψους 2 τρισ. δολαρίων ανάμεσα στο 1999 και το 2017 και μεγάλη ευθύνη πέφτει πάνω σε πέντε τράπεζες, τις JPMorgan Chase, HSBC, Standard Chartered, Deutsche Bank και Bank of New York Mellon.
Το όνομα της Κύπρου συμπεριλαμβάνεται μέσα στην έρευνα με την ονομασία «FinCenFiles» και παρουσιάζεται πως έγιναν συνολικά 897 συναλλαγές που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης μέσω κυπριακών τραπεζών. Στις 897 «ύποπτες» συναλλαγές, λήφθηκαν από τις κυπριακές τράπεζες 1,02 δισ. δολάρια και στάλθηκαν 398,5 εκατ. δολάρια. Τραπεζικοί κύκλοι με τους οποίους συνομίλησε η «Κ» θέλουν να κατευνάσουν τα πνεύματα για την συγκεκριμένη υπόθεση και αναφέρουν πως είναι αποκαλύψεις οι οποίες έχουν άμεση σχέση με το αμερικανικό πολιτικό γίγνεσθαι και τις εκλογές και δεν είναι περιπτώσεις για τις οποίες δεν είναι ενήμερες.
Ωστόσο, καμία κυπριακή τράπεζα από τις αναγραφόμενες εντός της έρευνας της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητικών Δημοσιογράφων δεν μπορεί να προβεί σε δηλώσεις τύπου «και οι 897 συναλλαγές είναι καθαρές», διότι αν έχει ξεφύγει έστω και μία θα μείνουν εκτεθειμένες. Εκείνο που μετέφεραν στην «Κ» τραπεζικές πηγές από αρκετές τράπεζες της Κύπρου, είναι πως οι αποκαλύψεις αυτές είναι για παλιές περιπτώσεις, οι μηχανισμοί που έχουν αναπτυχθεί σε συνεργασία με τους αμερικανικές και ευρωπαϊκές αρχές όπως το «flaging», το «KnowYourClient» (KYC), το Suspicious Activity Report (SAR) και το «ongoing monitoring» για ύποπτες συναλλαγές, λειτουργούν επαρκώς εξαλείφοντας στην ουσία την περίπτωση να υπάρξουν πλέον «περίεργες συναλλαγές». Τα «καμπανάκια» όπως ανέφεραν είναι πάρα πολλά και δεν υπάρχει χώρος για να περάσει μια ύποπτη συναλλαγή μέσω κυπριακών τραπεζών. Την ώρα μάλιστα που οι ανταποκρίτριες τράπεζες της Κύπρου ελέγχουν όλες τις συναλλαγές και αυτές αποφασίζουν αν θα τις εγκρίνουν ή όχι.
Οδεύοντας για 6η οδηγία
Βάσει αρχικών σχεδιασμών, στα τέλη του 2020 με αρχές του 2021 η 5η οδηγία θα έπρεπε να αντικατασταθεί από την 6η οδηγία AML, η οποία καθιστά τόσο τις εταιρείες όσο και φυσικά πρόσωπα υπεύθυνους για κάθε δραστηριότητά τους και θα θεωρούνται νομικά υπεύθυνοι για κάλυψη όποιας εγκληματικής ενέργειας. Η έκτη οδηγία για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στοχεύει στην ενδυνάμωση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και των αρχών να κάνουν περισσότερα για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας, διευκρινίζοντας ορισμένες κανονιστικές λεπτομέρειες και ενισχύοντας τις ποινικές κυρώσεις σε ολόκληρο το μπλοκ. Η 6η οδηγία εισάγει ελάχιστη ποινή φυλάκισης τεσσάρων ετών για αδικήματα νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (η προηγούμενη απαίτηση ελάχιστης ποινής ήταν ένα έτος). Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι δικαστές έχουν επίσης τη δυνατότητα να επιβάλλουν πρόστιμα σε άτομα και να αποκλείουν οντότητες από την πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδότηση. Επιπλέον, αφού το έγκλημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μπορεί να συνεπάγεται διπλή εγκληματικότητα, δηλαδή ένα έγκλημα μπορεί να διαπραχθεί σε μια δικαιοδοσία πριν από τη νομιμοποίηση των οικονομικών του εσόδων σε άλλη. Η 6η οδηγία αντιμετωπίζει το ζήτημα του διττού εγκλήματος εισάγοντας συγκεκριμένες απαιτήσεις ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των δικαιοδοσιών. Η 6η οδηγία AML εναρμονίζει τον ορισμό της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες σε ολόκληρη την ΕΕ με στόχο την άρση των κενών στην εσωτερική νομοθεσία των κρατών μελών. Αναλυτικότερα, ως απάντηση στην αλλαγή ποινικών μεθοδολογιών και νομοθετικών προτεραιοτήτων, η 6η οδηγία παρέχει έναν εναρμονισμένο κατάλογο των 22 βασικών αδικημάτων που συνιστούν νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων φορολογικών εγκλημάτων, περιβαλλοντικών εγκλημάτων και κυβερνο-εγκλήματος. Η συμπερίληψη του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο ως βασικό αδίκημα είναι σημαντική, δεδομένου ότι είναι η πρώτη φορά που εμφανίστηκε σε αυτό το πλαίσιο σε μια οδηγία της ΕΕ για το ξέπλυμα χρήματος.
Παλαιότερα ήταν χαλαρά
Εντούτοις, μεγάλη κουβέντα μπορεί να ανοίξει για πράξεις που είχαν γίνει πριν το 2013. Όπως δήλωσαν, οι κυπριακές τράπεζες έχουν προχωρήσει σε μεγάλες τομές από το 2013, εφαρμόζοντας όλα τα πρότυπα και τις οδηγίες που έπρεπε να υιοθετήσουν. Το πρόβλημα της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότηση της τρομοκρατίας απασχολεί όλες τις εποπτικές αρχές διεθνώς, αλλά μετά την τραπεζική κρίση, έγιναν πρόσθετες σημαντικές αλλαγές, τόσο στο νομοθετικό πλαίσιο, όσο και στην ενίσχυση των εποπτικών ελέγχων. Τραπεζικοί παραδέχθηκαν πως παλαιότερα οι έλεγχοι δεν ήταν πολλοί και γι’ αυτό και οι περισσότερες «ύποπτες» συναλλαγές από την έρευνα είναι 20 χρόνων. Και δεν είναι μόνο κυπριακό φαινόμενο αυτό όπως εξήγησαν, η χαλαρότητα στους ελέγχους ήταν σε παγκόσμια κλίμακα. «Στην αντίπερα όχθη», όπως δήλωσαν, «από το 2013 οι κυπριακές τράπεζες έχουν κλείσει υφιστάμενους ή έχουν απορρίψει άνοιγμα καινούργιων, πάνω από 50 χιλιάδες λογαριασμούς με την ρετσινιά όμως να έχει παραμείνει και να ονομάζεται ακόμα και σήμερα ως πλυντήριο».
Η ονομασία «πλυντήριο» πλέον, βρίσκει βάση μόνο στο ήδη «αμφιλεγόμενο» πρόγραμμα των πολιτογραφήσεων ξένων επενδυτών και το μερίδιο ευθύνης που έχουν οι τράπεζες στο πλαίσιο αυτού. Οι καταθέσεις από ξένους πελάτες πλέον στις κυπριακές τράπεζες δεν ξεπερνούν το 10%, ενώ τις συναλλαγές τους ελέγχουν όλες οι ανταποκρίτριες τράπεζες σε δολάριο στην Κύπρο. Την ίδια ώρα, οι ίδιες τραπεζικές πηγές ανέφεραν πως οι 897 υποθέσεις δεν αποκλείεται να είναι καταγεγραμμένες υποθέσεις οι οποίες είχαν «κοκκινίσει» από τις ίδιες τις κυπριακές τράπεζες κατά τα προηγούμενα έτη, να παγοποιήθηκαν οι λογαριασμοί, να έκλεισαν και να γνωστοποιήθηκαν στην FinCen.
Έκλεισαν τράπεζες
Η Κύπρος είναι πλέον γνωστό πως υιοθετεί όλα τα μέτρα που της τίθενται σε θέματα ελέγχων και «monitoring» από τιςι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αλλά και αποφάσεις. Τρανό παράδειγμα η FBME, που η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου της πήρε την άδεια. Ξεκίνησαν οι νομικές διαμάχες για να εφεσιβάλει την ανάκληση από την Κεντρική Τράπεζα της άδειας του κυπριακού υποκαταστήματός της, αλλά δεν κατάφερε να το αναστρέψει. Τότε, η FinCen έδωσε την εντολή για να κλείσει το υποκατάστημα στη Κύπρο, αφού η Υπηρεσία Καταπολέμησης Οικονομικού Εγκλήματος των ΗΠΑ αναφερόταν σε διασύνδεση της τράπεζας με τη διεθνή τρομοκρατία. Μέσα στις τράπεζες που υπάρχουν στην έρευνα του Δικτύου, «φιγουράρουν» τράπεζες που έχουν κλείσει στην Κύπρο, όπως η FBME, καταλογίζοντάς τους «περίεργες» συναλλαγές αρκετών εκατομμυρίων ευρώ.
Έντυπη Έκδοση
