Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Το βλέμμα στραμμένο στην επόμενη ημέρα ώστε να καλυφθεί το χαμένο –από οικονομικής σκοπιάς- έδαφος ύψους 1,8 – 2 δισεκατομμυρίων ευρώ έχει το κράτος. Ο υπολογισμός του κόστους των μέτρων που έλαβε η Κυβέρνηση κυρίως για στήριξη των εισοδημάτων των εργαζομένων, της απασχόλησης και στήριξη του τομέα της υγείας αναμένεται από το Νοέμβριο και μετά, αφότου δηλαδή τερματιστούν τα σχέδια στήριξης της απασχόλησης και σταματήσει εν πολλοίς να αυξάνεται με τους ρυθμούς που αυξάνεται από την αρχή της πανδημίας. Από το Μάρτιο του 2020 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2021 ο λογαριασμός της πανδημίας για το κυπριακό κράτος θα κυμανθεί από 1,8 έως και 2 δισ. και θα καθοριστεί αναλόγως των Σχεδίων που θα εξακολουθήσουν να «τρέχουν». Μετά το Νοέμβριο αναμένεται να «τρέξουν», σχέδια κατάρτισης και εργοδότησης, ώστε να εργοδοτηθεί επί της ουσίας η ανάπτυξη, αλλά και ως είθισται, και σχέδια που αφορούν επιχειρήσεις που σχετίζονται με την τουριστική βιομηχανία. Η Κύπρος έχει περάσει στην οικονομική αντεπίθεση, με τα επιδημιολογικά, δεδομένα αν και όχι τα καλύτερα, να επιτρέπουν να είναι σε λειτουργία οι περισσότεροι οικονομικοί κλάδοι, παρά τους όποιους περιορισμούς που υφίστανται. Με αυτά τα 1,8 δισ. – 2 δισ. εκπονήθηκαν τα σχέδια στήριξης μισθολογικού κόστους για επιχειρήσεις σε ολική ή μερική αναστολή των εργασιών, αντίστοιχα σχέδια για τη στήριξη εισοδημάτων αυτοτελώς εργαζομένων, χορηγήθηκαν επιδόματα ειδικής αδείας σε γονείς, δόθηκαν επιδόματα ασθενείας, και επιδόματα σε φοιτητές στο εξωτερικό. Επίσης, εκπονήθηκαν από τον Νοέμβριο του 2020 σχέδια επιδομάτων ανέργων, τροποποιήθηκε ο νόμος για τις ληξιπρόθεσμες κοινωνικές εισφορές, μειώθηκε για κάποιους μήνες η τιμή της χρέωσης του ρεύματος, ενώ για τις επιχειρήσεις δεν καταβλήθηκε για συγκεκριμένους μήνες ο ΦΠΑ, οι αυξημένες εισφορές στο ΓεΣΥ, έγιναν έκτακτες χορηγίες και πολλά άλλα όπως τα σχέδια επιδότησης επιτοκίων για στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνεια. Φυσικά και η δημόσια υγεία απορρόφησε ένα «γερό» κονδύλι για την υγειονομική διαχείριση της κρίσης. Για παράδειγμα, το κόστος των rapid tests μέχρι τον Αύγουστο του 2021 από την αρχή εφαρμογής του προγράμματος, ξεπέρασε τα 26 εκατομ. ευρώ.
Πλέον, όχι μόνο η Κύπρος, αλλά όλα τα κράτη μετά και τον εμβολιασμό πάνω από των ¾ του πληθυσμού τους, κοιτούν μπροστά, πώς θα επιστρέψουν σε θετικούς δείκτες και θα ανακάμψουν. Υπάρχει δε και στο πίσω μέρος του πλάνου τους, μήπως για οποιοδήποτε λόγο χειροτερεύσουν τα πράγματα. Το Υπουργείο Οικονομικών για παράδειγμα, την προηγούμενη εβδομάδα στην Επιτροπή Οικονομικών, ζήτησε συμπληρωματικό προϋπολογισμό ύψους 91 εκατ. ευρώ, με τα 30 να είναι για τυχόν άλλες ανάγκες που δύναται να προκύψουν μέχρι το τέλος του έτους λόγω της πανδημίας. Τα 30 εκατ. ευρώ αντιστοιχούν σε 0,13% ως επιβάρυνση του δημοσιονομικού ισοζυγίου εάν βεβαίως χρησιμοποιηθούν.
Και ρευστότητα 2 δισ.
Αν και η άμεση στήριξη μέχρι το τέλος του 2021 θα φτάνει τα 1,8 – 2 δισ. ευρώ, η ενίσχυση της ρευστότητας στην αγορά είναι μία διαφορετική πτυχή που δόθηκε αξιοποιώντας εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, τρία σχέδια ρευστότητας δόθηκαν στις επιχειρήσεις, μέσω του Pan-European Fund, μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και μέσω του Ταμείου Επιχειρηματικότητας Κύπρου. Με όλα τα παραπάνω εργαλεία, έχει δοθεί ρευστότητα περίπου 2 δισ. στην αγορά.
Σύμφωνα με τις δημοσιονομικές εξελίξεις του Προγράμματος Σταθερότητας 2022 – 2024 του Υπουργείου, κατά το 2020, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης παρουσίασε έλλειμμα ύψους 1.213 εκατ. (-5,8% του ΑΕΠ), σε σύγκριση με πλεόνασμα 341 εκατ. (1,1% του ΑΕΠ) τον προηγούμενο χρόνο. Η εξέλιξη αυτή στα δημόσια οικονομικά, μετά από 5 συνεχόμενα έτη δημοσιονομικών πλεονασμάτων, οφείλεται τόσο στο κόστος από τα μέτρα που λήφθηκαν με στόχο τον περιορισμό της πανδημίας και των επιπτώσεων της στις επιχειρήσεις και στην απασχόληση, όσο και στον αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας της τάξης του 5,1% σε πραγματικούς όρους κατά το υπό αναφορά έτος σε σύγκριση με το προηγούμενο. Το πρωτογενές ισοζύγιο ήταν επίσης ελλειμματικό ύψους 762 εκατ. (-3,6% του ΑΕΠ), σε σύγκριση με πλεόνασμα 851 εκατ. (3,8% του ΑΕΠ) τον προηγούμενο χρόνο.
Όπως αναφέρει η ανάλυση, οι δημόσιες δαπάνες, καθώς επίσης και οι πρωτογενείς δαπάνες, παρουσίασαν σημαντική αύξηση το 2020 σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο της τάξης του 10,4% και 11,7%, αντίστοιχα. Ως ποσοστό του ΑΕΠ οι δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης ανήλθαν στο 46,6% από 39,8% του ΑΕΠ τον προηγούμενο χρόνο, παρουσιάζοντας θετική μεταβολή 6,8 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ. Σε σύγκριση με την εκτίμηση η οποία παρουσιάστηκε στο ΣΔΠ 2021, οι συνολικές δαπάνες της Γενικής Κυβέρνησης σε ονομαστικούς όρους παρουσίασαν αύξηση, ενώ ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μειωμένες κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες λόγω της αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ κατά το 2020 σε σύγκριση με το αρχικά αναμενόμενο.
Δημόσιο χρέος και εκτιμήσεις
Το δημόσιο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης κατά το τέλος του 2020 αυξήθηκε στα €24,8 δισ. ή 118% του ΑΕΠ σε σύγκριση με €20,9 δισ. ή 94% του ΑΕΠ κατά το τέλος του προηγούμενου χρόνου. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην ενίσχυση των ρευστών διαθεσίμων του κράτους λόγω της συνεχιζόμενης αβεβαιότητας για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού και σε λιγότερο βαθμό στην αύξηση του ταμειακού ελλείμματος και στην μείωση του ΑΕΠ (επίδραση παρονομαστή). Σε ποσοστιαίους όρους, η αύξηση του ΑΕΠ κατά 24 ποσοστιαίες μονάδες αποδίδεται στην ενίσχυση των ρευστών διαθεσίμων κατά 13 ποσοστιαίες μονάδες, στη μείωση του ΑΕΠ κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες και στην αύξηση του ταμειακού ελλείμματος κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες.
Με βάση το μακροοικονομικό σενάριο του Υπουργείου Οικονομικών για το 2021 και λαμβάνοντας υπόψη το δημοσιονομικό κόστος από τα μέτρα για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, το οποίο εκτιμάται να ανέλθει στο 3,4% του ΑΕΠ, το δημοσιονομικό ισοζύγιο αναμένεται να είναι ελλειμματικό ύψους 1.041 εκατ. και να ανέλθει σε -4,7 ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σύγκριση με έλλειμμα 1.213 εκατ. (-5,8% του ΑΕΠ) τον προηγούμενο χρόνο.
