ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Ντον Ντελίλο στην «Κ»:Τυχόν απουσία της τεχνολογίας θα κατέστρεφε τις ζωές μας

Οι πέντε χαρακτήρες του νέου μυθιστορήματος του Ντον Ντελίλο «Η σιωπή»

Kathimerini.gr

ΤΟΥ ΣΑΚΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ

«Γεια σου Ελλάδα», είπε η φωνή στο τηλέφωνο, και ακουγόταν κεφάτη. Πριν το σηκώσω είχα ελέγξει ουκ ολίγες φορές εάν λειτουργούσε η γραμμή, η ψηφιακή συσκευή εγγραφής, όλα. Ωστόσο, αναρωτιόμουν: Τι θα έκανα εάν ξαφνικά νέκρωνε η γραμμή; Εάν οι υπολογιστές και οι ψηφιακές συσκευές έσβηναν την πιο ακατάλληλη στιγμή; Μάλλον θα ένιωθα όπως ένας από τους πέντε χαρακτήρες του νέου μυθιστορήματος του Ντον Ντελίλο «Η σιωπή», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση της Ζωής Μπέλλα-Αρμάου. Σε ένα διαμέρισμα στο Μανχάταν, ο Τζιμ, η Τέσα, ο Μαξ, η Νταϊάν και ο Μάρτιν προσπαθούν να ερμηνεύσουν τι προκάλεσε μια αναγκαστική προσγείωση αεροπλάνου, τι έσβησε την οθόνη του Σούπερ Μπόουλ και τι ακολουθεί. Ευτυχώς η φωνή του Ντον Ντελίλο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού ακουγόταν δυνατά και καθαρά.

– Πώς ξεκίνησε «Η σιωπή»;
– Ημουν σε μια πτήση από το Παρίσι στη Νέα Υόρκη και κάτω από τον αποθηκευτικό χώρο των αποσκευών υπήρχαν οθόνες. Καθόμουν και τις κοιτούσα και πήρα ένα σημειωματάριο –πάντα κουβαλάω ένα μαζί μου– και άρχισα να γράφω οτιδήποτε εμφανιζόταν στην οθόνη, όπως τις λεπτομέρειες της πτήσης και τον χρόνο που υπολειπόταν για την άφιξή μας. Σημείωνα στα αγγλικά και στα γαλλικά. Χρόνος άφιξης, ταχύτητα, χρόνος μέχρι τον προορισμό. Πήρα το σημειωματάριο μαζί μου και όταν έφτασα σπίτι άρχισα να ξαναδιαβάζω το κείμενο του Αϊνστάιν του 1912 σχετικά με την ειδική θεωρία της σχετικότητας. Είναι ένα τεράστιο βιβλίο, πολύ τεχνικό για εμένα, αλλά διάβαζα ό,τι μπορούσα να καταλάβω στην αγγλική μετάφραση. Eπειτα διάβασα και άλλα έργα του Αϊνστάιν και κάπως έτσι ξεκίνησα.

– Διαβάζοντας το βιβλίο σκεφτόμουν τον Τζιμ και τον Μαξ, ειδικά τον Μαξ, που φαίνεται να είναι εθισμένος στην οθόνη του. Παρακολουθεί χωρίς να γελάει ή να κλαίει, χωρίς συναισθήματα.
– Ναι, είναι ταραγμένος επειδή θέλει να παρακολουθήσει ένα σημαντικό παιχνίδι ποδοσφαίρου, αλλά όταν πέφτει το ρεύμα η κενή οθόνη τον κυριεύει. Και συνεχίζει να την κοιτάει. Ελπίζει ότι το οπτικό ερέθισμα θα επιστρέψει όταν επανέλθει το ρεύμα στο κτίριο, στην πόλη ή και αλλού ή απλώς ταράζεται από την κενή οθόνη; Αυτό είναι που κρατάει τον Μαξ όλη τη μέρα και το βράδυ, η κενή οθόνη. Και αυτός ήταν ένας από τους αρχικούς τίτλους του βιβλίου, «Κενή οθόνη». Σκέφτηκα επίσης να το ονομάσω «Χώρος και χρόνος», αλλά κατέληξα στη «Σιωπή».

– Γιατί επιλέξατε τη «Σιωπή» σε σχέση με την «Κενή οθόνη»;
– Είναι λίγο δύσκολο να το εξηγήσω. Μου αρέσει η κενή οθόνη και η αλλαγή στον τίτλο δεν έγινε παρά μόνον αφού τελείωσα όλη την αφήγηση. Μόλις έγινε αυτό, η ιδέα της σιωπής μπήκε αμέσως στο μυαλό μου και αποφάσισα ότι αυτός θα ήταν ο τίτλος του μυθιστορήματος.

– Στο βιβλίο διατυπώνετε ένα ερώτημα: «Τι συμβαίνει στους ανθρώπους που ζουν μέσα στα τηλέφωνά τους;» Τι πιστεύετε ότι τους συμβαίνει;
– Η τεχνολογία είναι μια τεράστια δύναμη στον κόσμο και στις ζωές των ανθρώπων. Τι γίνεται όταν αυτή η δύναμη εξαφανίζεται; Τι κάνουν οι άνθρωποι; Και σε αυτή την περίπτωση δεν είναι μόνο τα κινητά τηλέφωνα, αλλά η τεχνολογία γενικότερα. Με το που χάνεται ο ηλεκτρισμός, κατακάθεται αμέσως η απελπισία. Σε αρκετά μέρη συμβαίνουν διακοπές ρεύματος, αλλά κάποια στιγμή διορθώνονται. Τι γίνεται αν δεν διορθωθούν; Αυτό είναι κάτι που αναρωτιέται και ένας από τους χαρακτήρες, ο Μάρτιν Ντέκερ. Είμαστε τόσο εξαρτημένοι από την τεχνολογία, που τυχόν απουσία της θα κατέστρεφε τις ζωές μας.

– Οπότε είμαστε και εμείς εξαρτημένοι;
– Ναι, είμαστε εξαρτημένοι με την έννοια ότι είναι τόσο σημαντικό να τη χρησιμοποιούμε όσο είναι το φαγητό, το νερό και ο ύπνος. Είναι τα πάντα στην πραγματικότητα. Δεν μπορούμε να ξεφύγουμε και δεν θέλουμε να ξεφύγουμε τις περισσότερες φορές. Αυτό που συμβαίνει στα περισσότερα μέρη του κόσμου τώρα, που με δυσκολία ανοίγουν εστιατόρια, κινηματογράφοι, οι άνθρωποι είτε φεύγουν από τις πόλεις είτε μένουν μέσα στα
διαμερίσματά τους κάνοντας ό,τι καλύτερο μπορούν. Υπάρχει ηλεκτρισμός, έχουμε φως, αλλά δεν υπάρχει η ίδια ελευθερία της κίνησης λόγω του κορωνοϊού.

– Βλέπετε κοινά στοιχεία στο πώς αντέδρασε ο κόσμος στην πανδημία σε σχέση με τις αντιδράσεις των χαρακτήρων σας;
– Υπάρχει, νομίζω, μια σχετική ομοιότητα, αλλά η μεγάλη διαφορά είναι ότι ο κόσμος τώρα μπορεί να δει τηλεόραση και να χρησιμοποιήσει τα τηλέφωνά του, έχει ενέργεια. Χωρίς αυτήν υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Το μέγεθος του μυθιστορήματος είναι μικρό και δεν ξέρουμε τι θα συμβεί στη συνέχεια. Αν πραγματικά συνέβαινε αυτό, μια ευρύτερη έλλειψη ενέργειας θα ήταν κάτι κατακλυσμικό.

– Δεν θα μπορούσα να φανταστώ τι θα συνέβαινε αν οι οθόνες μας έσβηναν όπως του Μαξ. Νιώθετε ότι υπάρχει αρκετό μυθιστορηματικό υλικό στην πραγματική ζωή τώρα με την πανδημία;
– (γελάει) Ναι, υπάρχει ένα στοιχείο φαντασίας. Και είναι η οθόνη, ακόμη και η μικρότερη οθόνη σε ένα τηλέφωνο, που είναι ένα οπτικό ερέθισμα. Πώς μπορούμε να επιβιώσουμε χωρίς αυτό; Χρειαζόμαστε κάτι να κοιτάμε και γι’ αυτό οι περισσότεροι έχουν οθόνες τηλεόρασης ή μεγαλύτερες για ταινίες, και χωρίς αυτές ίσως επικρατήσει ένα είδος μαζικής υστερίας.

– Οπότε το πρόβλημα είναι ότι δεν θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την ίδια τη σιωπή;
– Ναι, ακριβώς. Θα είναι πολύ δύσκολο, απίστευτα δύσκολο.

Η πανδημία φαίνεται πως θα μείνει εδώ για πολύ καιρό

– Πώς είναι η καθημερινότητά σας με την πανδημία;
– Γενικά προσπαθώ να παραμένω κοντά στο διαμέρισμά μου και καμιά φορά με τη γυναίκα μου κάνουμε μια βόλτα, όχι περισσότερο από μία ώρα, επειδή, αν και ο κόσμος είναι στους δρόμους, υπάρχουν αυτοί που φορούν μάσκες και εκείνοι που δεν φορούν – πρέπει να προσέχεις πού περπατάς. Είναι ένα περίεργο και δύσκολο περιβάλλον και είμαι τυχερός σε σχέση με τους περισσότερους ανθρώπους επειδή έχω ένα μέρος να μείνω και να δουλέψω.

– Συνεχίζετε να δουλεύετε;
– Το επόμενο που θέλω να κάνω είναι να δω ξανά τα δοκίμια που έχω γράψει και να αποφασίσω εάν θα αξίζει να μπουν σε έναν τόμο. Δεν είμαι ακόμα εκεί, δεν έχω τον χρόνο επειδή μιλάω σε ανθρώπους στο τηλέφωνο (γελάει).

– Η πανδημία θα επηρεάσει μακροπρόθεσμα τον τρόπο ζωής μας;
– Φαίνεται πως θα μείνει εδώ για πολύ καιρό. Δεν βλέπω σημάδια τέλους. Ο κόσμος μιλάει για ένα δεύτερο κύμα, αλλά το πρώτο δεν είχε καν τελειώσει και τώρα τα πράγματα γίνονται χειρότερα στην Αμερική, σε πολλά μέρη της χώρας. Δεν ξέρω για την Ελλάδα, αλλά γνωρίζω ότι υπάρχουν προβλήματα και στην Ευρώπη φυσικά.

– Εχετε πει ότι οι δεκαετίες που ακολούθησαν τη δολοφονία του προέδρου Κένεντι ήταν η εποχή της παράνοιας για τις ΗΠΑ. Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση σήμερα;
– Δεν νομίζω ότι είναι η παράνοια τώρα. Πιστεύω ότι υπάρχει η αίσθηση μιας βαθύτερης πραγματικότητας, μιας πραγματικότητας χωρίς τις συνηθισμένες ανέσεις, χωρίς τις βεβαιότητες που συνήθως βιώνουμε στην κανονική ζωή. Η περίοδος μετά τη δολοφονία του προέδρου κράτησε πολλές δεκαετίες και σκέπασε τη χώρα, και ήταν αυτό που με οδήγησε να γράψω τον «Ζυγό». Ημουν συγκλονισμένος και άρχισα να ερευνώ διάφορα θέματα σχετικά με τη δολοφονία. Εμαθα ότι ο Λι Χάρβεϊ Οσβαλντ, ο φερόμενος ως δολοφόνος, μεγάλωσε στο Μπρονξ, όχι μακριά από εκεί που μεγάλωσα και εγώ. Και αυτό ήταν η αφορμή για να ξεκινήσω. Ηξερα από πού να ξεκινήσω, από το σπίτι, από το Μπρονξ.

– Παρακολουθείτε τις εκλογές; Πιστεύετε ότι μια αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ θα βοηθούσε τα πράγματα;
– Δεν τις παρακολουθώ πολύ και προτιμώ να μην πω πολλά γι’ αυτό. Είναι μια δύσκολη περίοδος και το μόνο στο οποίο μπορούμε να ελπίζουμε είναι να γίνουν οι εκλογές όπως πρέπει. Με το γράμμα του νόμου και ελπίζοντας σε μια δίκαιη εκλογική διαδικασία.

– Υπάρχει κάποια σύνδεση με την τεχνολογία του «Zero K» και την τεχνολογία που καταστρέφεται στη «Σιωπή»; Φαίνεται ότι συνδέετε την τεχνολογία με τον θάνατο.
– Ενδιαφέρουσα παρατήρηση. Αυτό που η τεχνολογία μπορεί να καταφέρει γίνεται αυτό που απεγνωσμένα χρειαζόμαστε από αυτή να κάνει. Στο «Zero K», ο στόχος είναι να μας επαναφέρει στη ζωή. Αυτό θα ήταν ένα μεγάλο επίτευγμα της τεχνολογίας και πολλοί, επιστήμονες και άλλοι, έχουν σκεφτεί αυτή την πιθανότητα.

– Θα το σκεφτόσασταν εσείς;
– Οχι, δεν νομίζω, η πιθανότητα είναι πολύ μακρινή. Η ερώτηση που ίσως θα κάναμε στους εαυτούς μας είναι εάν θα θέλαμε να επιστρέφαμε σε έναν κόσμο 50 χρόνια από τώρα. Υποθέτω πως αρκετοί άνθρωποι θα το ήθελαν, αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι θα το ήθελα εγώ.

– Θα ήταν μάλλον κάτι τρομακτικό, κάτι ξένο.
– Θα ήταν κάτι το εκπληκτικό. Το ερώτημα είναι: θα ήταν εκπληκτικό με την καλή έννοια ή θα ήταν κάτι πολύ δυσάρεστο;

Το βιβλίο

– Οπως είναι γραμμένο το βιβλίο μοιάζει να έχει τη μορφή ενός θεατρικού έργου. Ηταν κάτι που το επιδιώξατε;
– Δεν είχα στο μυαλό μου το θέατρο, αλλά κατά κάποιον τρόπο έχετε δίκιο, επειδή σκεφτόμουν μια αρκετά αποστειρωμένη μορφή αφήγησης. Οχι μια συμβατική, ρέουσα μυθοπλασία. Δεν είναι ο τρόπος που γράφω συνήθως, αν και είχα την αίσθηση της οπτικής πτυχής των λέξεων σε μια σελίδα, των γραμμάτων σε μια πρόταση, πάντα το κάνω αυτό. Τη σύνδεση μεταξύ των γραμμάτων σε μια λέξη και των λέξεων σε μια πρόταση. Οπως σε μια φράση στο τέλος του «Υπόγειου κόσμου», χρησιμοποιώ τις λέξεις raw και sprawl σε μια πρόταση, όπου η μία περιέχεται στην άλλη. Αυτό το κάνω από τότε που δούλευα τα «Ονόματα», που διαδραματίζονται στην Ελλάδα. Περιόριζα κάθε σελίδα σε μια παράγραφο, ώστε τα μάτια και το μυαλό να είναι απόλυτα συγκεντρωμένα σε αυτό που προσπαθούσα να κάνω. Και έτσι συνεχίζω από τότε. Και πάντα με οδηγούσαν τα οπτικά ερεθίσματα, όπως οι ταινίες που έβλεπα το 1970, τα ευρωπαϊκά φιλμ, τα ιαπωνικά και τα αμερικανικά του ’80. Πάντα με γοήτευε ο κινηματογράφος.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Βιβλίο: Τελευταία Ενημέρωση