ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η μνήμη δεν μπορεί να εγκλωβίζεται

Με αφορμή την παράσταση «Άνθρωποι της Φανερωμένης» στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου μιλάμε για το People of Cyprus

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

To ψηφιακό αρχείο Προφορικής Ιστορίας People of Cyprus είναι ένα πρότζεκτ που όπως λένε οι δημιουργοί του, η ιστορικός Ιλιάνα Κουλαφέτη και ο δημοσιογράφος Χρήστος Μιχάλαρος, αποσκοπεί στη χαρτογράφηση του νησιού με άξονα τους καθημερινούς ανθρώπους και τις ιστορίες τους. Με αφορμή λοιπόν την παράσταση «Άνθρωποι της Φανερωμένης» που ανεβάζουν στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου μιλήσαμε μαζί τους για το People of Cyprus, και πώς οι καθημερινές ιστορίες απλών ανθρώπων εμπλουτίζουν την ιστορική γνώση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η θέση της Ιλιάνας και του Χρήστου ότι με την ανάδειξη της προσωπικής εμπειρίας ενός ανθρώπου επιτυγχάνεται ο εκδημοκρατισμός της ιστορίας, «ακούγονται ειλικρινείς απόψεις, τις οποίες μην ξεχνάμε πως οι παλαιότερες ελίτ συγγραφέων δεν αξιοποιούσαν στην καταγραφή του ιστορικού γίγνεσθαι».

–Κατ’ αρχάς να πούμε τι είναι η ερευνητική ομάδα People of Cyprus;

–Το People of Cyprus είναι ένα ψηφιακό αρχείο Προφορικής Ιστορίας και μία προσπάθεια χαρτογράφησης του νησιού με άξονα τους καθημερινούς ανθρώπους και τις ιστορίες τους. Απαρτίζεται από δύο άτομα, την Ιλιάνα Κουλαφέτη, ιστορικό και τον Χρήστο Μιχάλαρο, δημοσιογράφο. Μαζί συναντούν ανθρώπους της Κύπρου, καταγράφουν την ιστορία τους μέσω συνεντεύξεων και ακολούθως τη δημοσιεύσουν στην ιστοσελίδα https://peopleofcyprus.cy/ και στους λογαριασμούς που διατηρούν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

–Σε ερευνητικό επίπεδο ποια είναι η προσέγγιση και ο τελικός σκοπός του People of Cyprus;

–Ουσιαστικά, προσπαθούμε μέσα από συνεντεύξεις να συναντήσουμε τους ανθρώπους της Κύπρου, ανεξαρτήτως ηλικίας, πεποιθήσεων, εθνότητας, θρησκείας και να δώσουμε φωνή και εικόνα στις ιστορίες τους. Είναι σημαντικό να αναδειχθεί η προσωπική εμπειρία ενός ανθρώπου, ο οποίος –αν μη τι άλλο– αποτελεί μία ψηφίδα στη δημιουργία της ιστορίας, της παράδοσης, της ζωής, των συνηθειών, των απόψεων και τόσων άλλων στοιχείων ενός τόπου. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται ο εκδημοκρατισμός της ιστορίας και ακούγονται ειλικρινείς απόψεις, τις οποίες μην ξεχνάμε πως οι παλαιότερες ελίτ συγγραφέων δεν αξιοποιούσαν στην καταγραφή του ιστορικού γίγνεσθαι. Έτσι, αρκετές αξιόλογες έρευνες και συγγράμματα, παραμένουν απογυμνωμένα από τους πραγματικούς πρωταγωνιστές της ιστορίας: τους ανθρώπους, κάτι το οποίο ήρθε η στιγμή να ανατραπεί. Πρόσφατα οι δραστηριότητές μας συνάντησαν νέα μονοπάτια, όπως αυτό του θεάτρου και έτσι πλέον οι ιστορίες που καταγράφουμε μεταφέρονται στο σανίδι.

–Όταν παίρνατε τις συνεντεύξεις φαντάζομαι ότι δεν είχατε στο μυαλό σας ότι θα μπορούσαν να δραματοποιηθούν, αλλάξατε κάτι για να γίνουν θεατρική πράξη;

–Στην αρχή το στοιχείο του θεάτρου δεν ήταν στα πλάνα μας. Θέλαμε σίγουρα, κάποια στιγμή, να επεκτείνουμε τις δράσεις μας, αλλά το θεατρικό σανίδι παρέμενε ακόμη ανέγγιχτο. Σε αυτό το σημείο βοήθησε η γνωριμία μας με τη Ναταλία Παναγιώτου, η οποία έχει συνδημιουργήσει το Γιασεμίν, μία ομάδα καλλιτεχνών, και πολύ πριν από εμάς οραματίστηκε το πώς οι ιστορίες αυτές μπορούν να αποτελέσουν τον τέλειο σκελετό για ένα σενάριο, ειλικρινές και ανθρώπινο. Το πιο κατάλληλο πεδίο για να υλοποιήσουμε την κοινή μας επιθυμία λοιπόν ήταν ασφαλώς η γειτονιά της Φανερωμένης στην Παλιά Λευκωσία. Εκεί, εξάλλου, έχουμε επιλέξει ως άνθρωποι κι εμείς να περνάμε ένα μεγάλο μέρος της ζωής μας. Μας εμπνέει, μας ελκύει και εξιτάρει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά μας. Θες η ιστορία της περιοχής, θες η αρχιτεκτονική του χώρου και οι μορφές των ανθρώπων που συναντιούνται; Έτσι το είχε φανταστεί η Ναταλία, έτσι το φανταστήκαμε κι εμείς, έτσι το δουλέψαμε και το περνάμε στο σανίδι.

–Πόσο εύκολο είναι σήμερα στις μεγαλουπόλεις να έχουμε την αίσθηση της γειτονιάς;

–Εύκολο δεν είναι, αλλά δεν είναι και ανέφικτο. Η κάθε μεγαλούπολη διαφέρει από την άλλη, παρόλα αυτά, περιοχές όπως η παλιά Λευκωσία, οι Άγιοι Ομολογητές, ο Άγιος Δομέτιος, διατηρούν ακόμη το στοιχείο της «γειτονιάς», όπως το γνωρίσαμε καλύτερα ίσως στην επαρχία. Και αυτό μάλλον συνδέεται και με την αρχιτεκτονική του τοπίου. Όπου διατηρούνται ακόμη κτήρια με χαμηλό υψόμετρο, οικίες με ανοιχτές αυλές, πάρκα και στέκια σε γειτονιές, ο κόσμος κοινωνικοποιείται με μεγαλύτερη ευκολία. Έτσι γνωρίζεται και καλύτερα και δημιουργεί «γειτονικούς δεσμούς», δεν επιτρέπει στην αποξένωση να κυριαρχήσει. Παρόλα αυτά, ακριβώς επειδή τις γειτονιές μπορούμε να τις δημιουργήσουμε εμείς οι ίδιοι οι άνθρωποι, βλέπουμε νέες «γειτονιές» να δημιουργούνται, όπως πρόσφατα είδαμε σε μία πολυκατοικία στην Αθήνα, όπου όλοι οι ένοικοι άφηναν τις πόρτες τους ανοιχτές και όλοι μαζί άραζαν στην ταράτσα. Όπου οι άνθρωποι αναπτύσσουν δεσμούς μεταξύ τους υπάρχουν και γειτονιές. Ανεξαρτήτως αν πρόκειται για ένα χωριό στη Σολιά ή έναν ουρανοξύστη στο Πεκίνο.

–Πιστεύετε ότι λείπει από την Κύπρο η ιστορική επίγνωση;

–Γενικότερα, ναι. Η σχέση που έχουμε με την Ιστορία είναι μία σχέση γενικότερα «πάθους», χωρίς να επιτρέπουμε στη νηφαλιότητα να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Είμαστε ένας τόπος που ακόμη μετρά ανοιχτές πληγές και που οι άνθρωποι που έζησαν τα πιο πρόσφατα ιστορικά γεγονότα –το ’74– είναι ακόμη εν ζωή, ως εκ τούτου είναι αναπόφευκτο το γεγονός να μην μπορούμε να κοιτάξουμε την ιστορία, ακόμη, κατάματα. Νιώθουμε είτε υπέρμετρη περηφάνια –πολλές φορές χωρίς να ξέρουμε γιατί– είτε άπειρες ενοχές και δημιουργούμε παράδοξα. Μπορούμε και οφείλουμε να αποκτήσουμε πιο σφαιρική σχέση με την ιστορία και να ξεκολλήσουμε από το μοντέλο της στείρας απομνημόνευσης χρονολογιών και γεγονότων, καθώς και τις όποιες παθολογικές σχέσεις έχουμε με το κομμάτι αυτό.

–Πόσο εύκολα κατασκευάζονται ιστορικοί αστικοί μύθοι. Μπορείτε να τους διακρίνετε;

–Η κατασκευή αστικών μύθων και η μυθοπλασία, γενικότερα, είναι μία διαχρονική πρακτική της ανθρωπότητας, την οποία μπορούμε να αξιοποιήσουμε και για τη μελέτη της κουλτούρας μας. Και είναι εύκολη η διάδοση των αστικών μύθων, γιατί όπως λέει ο Νίκος Σαραντάκος «για να αναπαραγάγει κάποιος έναν αστικό μύθο δεν είναι υποχρεωτικό να τον πιστεύει. Μπορεί να αμφιβάλλει για μια ιστορία και όμως να τη διηγηθεί και να βοηθήσει στην εξάπλωσή της». Αυτό, μάλλον, συμβαίνει, γιατί οι αστικοί μύθοι είναι ιδιαίτερα απολαυστικοί και ταυτόχρονα εξυπηρετούν την αμηχανία μας γύρω από ιστορικά θέματα ή πρόσωπα, για τα οποία δεν ξέρουμε πολλά, ενώ θα θέλαμε. Όλοι έχουμε μία ιστορία να διηγηθούμε για το «σπίτι με τις φοινικιές στον αυτοκινητόδρομο», για τις «ιδιαίτερες τυρόπιτες» της Λευκωσίας, για το «Βερεγγάρια», παρόλα αυτά κάπου βαθιά μέσα μας, ξέρουμε πως υπερβάλλουμε. Η διάκριση των αστικών μύθων είναι εύκολη, όταν αντιλαμβάνεσαι το στοιχείο της υπερβολής ή της «συνωμοσίας» σε αυτούς.

Οι ιστορίες των ανθρώπων είναι η ρίζα μας και εμείς από εκεί επιλέξαμε να τραβάμε νερό

–Αγαπάμε τη Λευκωσία όσο της πρέπει ή είναι μια πόλη που αναγκαστικά ζει σε αιχμαλωσία, ακόμα και μνήμης;

–Εδώ υπάρχει μια παγίδα, από την οποία αν απεμπλακεί κανείς, απολαμβάνει την ουσία των πραγμάτων. Υπάρχει το «η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» του Γιώργου Σεφέρη, υπάρχει όμως και το «μνήμην θ’ απάντων, μουσομήτορ’ εργάνην» του Αισχύλου, που πολύ απλά σημαίνει ότι η μνήμη είναι η γενεσιουργός όλων και η μητέρα όλων των μουσών. Άπαξ και συνειδητοποιήσει κανείς τη λειτουργία της μνήμης και πάρει λίγες ψυχολογικές αποστάσεις, η μνήμη αρχίζει να τον εμπνέει. Εκεί τοποθετούμε τη σχέση μας με τη Λευκωσία, την Κύπρο, την Ελλάδα και τον κόσμο όλο, πόσο δε μάλλον με τους ίδιους τους ανθρώπους: θυμόμαστε για να πατάμε γερά και να χτίζουμε σε όσα μας έδωσαν ή μας στέρησαν οι παλαιότεροι. Καμία αιχμαλωσία στη μνήμη λοιπόν.

–Περπατάει κάποιος ελεύθερα στη Λευκωσία, οι ιστορίες της κυκλοφορούν ελεύθερες, κυκλώνουν την πόλη;

–Μάθαμε να ακονίζουμε το αισθητήριό μας περπατώντας σε κάθε τόπο. Η Λευκωσία είναι πόλη μας και μάλλον την έχουμε «οργώσει» περπατώντας την. Παρόλα αυτά, αλήθεια είναι, λίγα ξέρουμε. Ιστορίες γεννιούνται παντού, όπου υπάρχει ζωή. Ο καθένας μας πρέπει να φροντίσει να τις ξεθάψει, να τις φέρει κοντά του, να τις νιώσει δικές του και μετά να τις κοινωνήσει με τους υπόλοιπους. Οι ιστορίες των ανθρώπων είναι η ρίζα μας και εμείς από εκεί επιλέξαμε να τραβάμε νερό.

Πληροφορίες:

Η παράσταση «Άνθρωποι της Φανερωμένης» θα ανέβει στις 2 Σεπτεμβρίου και ώρα 9:00 μ.μ., στο αίθριο θέατρο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Τράπεζας Κύπρου με είσοδο ελεύθερη.

Μάθετε περισσότερα για το People of Cyprus:

Instagram: @people.of.cyprus

Facebook: https://www.facebook.com/peopleofcyprusofficial

https://peopleofcyprus.cy/

Ιστοσελίδα: www.peopleofcyprus.cy

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Πολιτισμός: Τελευταία Ενημέρωση

X