Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Λέα Μαλένη μιλήσε στην «Κ» για το έργο που σκηνοθετεί «Αγαμέμνων» του Αισχύλου και για το ποιά είναι η θέση της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο εξουσίας, εργασίας, στην κοινωνία.
–Ποια ήταν η ματιά σου στον «Αγαμέμνονα», ο ομώνυμος ήρωας είναι ο αδικημένος της υπόθεσης…
–Δεν ξεδιπλώνεται ο «Αγαμέμνων» σε 100 μόνο λέξεις. Άρα τη ματιά μου θα τη δείτε στην παράσταση. Θα σταθώ όμως στη δήλωση που συνοδεύει την ερώτηση. Γιατί αδικημένος; Από ποιον; Είχε την επιλογή να μην κάνει αυτό τον καταστροφικό πόλεμο με τις χιλιάδες έμψυχες απώλειες. Είχε επίσης την επιλογή να μη θυσιάσει την κόρη του κι ας απογοήτευε το στράτευμα, κι ας άφηνε φτωχότερα τα θησαυροφυλάκιά του. Είχε τη δυνατότητα να επιλέξει το παιδί του, παρά την εξουσία και το σκήπτρο του. Είχε επίσης την επιλογή να επιστρέψει μόνος, χωρίς νέα σύντροφο, την οποία έτσι κι αλλιώς έσυρε άθελά της με το ζόρι, αφού πρώτα ξεχέρσωσε τη γη της και έσφαξε τους δικούς της. Στην Τροία ο Αγαμέμνων βεβήλωσε και κατάστρεψε έναν ολόκληρο πολιτισμό, καπηλεύτηκε τον πλούτο μιας ξένης γης, βίασε και έσπειρε τον θάνατο, για να επιστρέψει νικητής σε μία πόλη φάντασμα που τη στοιχειώνει ο θάνατος. Γιατί δυστυχώς επέλεξε την οδό της βίας, της κατάκτησης και της επιβολής. Αυτός είναι ο αρχαίος μύθος της μανίας της καταστροφής, που συνοδεύει τον άνθρωπο από τη δημιουργία του κόσμου μέχρι σήμερα. Τα παραδείγματα είναι πολλά και στην εποχή μας.
–Σε απασχόλησε καθόλου ότι ο «Αγαμέμνων» είναι το πρώτο έργο από μία τριλογία;
–Είναι επίσης και αυτόνομο έργο από μόνο του. Το γεγονός ότι δεν ολοκληρώνεται εδώ όλο το σκεπτικό της σύλληψης του Αισχύλου με τη δημιουργία του πρώτου δικαστηρίου ενόρκων, δεν σημαίνει ότι κάνει το έργο λιγότερο σημαντικό ή λιγότερο εύγλωττο ή λιγότερο επίκαιρο. Ίσα ίσα. Ο σύγχρονος κόσμος εξακολουθεί να παραμένει σε αυτό τον φαύλο κύκλο του αιματοκυλίσματος, της σιωπής, της παραίτησης, της διάσπασης, της απώλειας ταυτότητας και της επικράτησης της καθεστηκυίας τάξης. Ο στόχος είναι τη συνέχεια της τριλογίας να αναλάβουν να τη διαμορφώσουν οι ίδιοι οι θεατές με τη στάση τους εκτός θεάτρου.
–Πόση σημασία έδωσες στην εκφορά του λόγου, θα έχεις και κάποιο γλωσσικό εύρημα, αν μπορώ να το πω έτσι, με την Κασσάνδρα, μιας και αναζητούσες κάποιον να γνωρίζει Φαρσί;
–Ο λόγος αποτελεί πάντα βασικό εργαλείο της δουλειάς μου. Πόσο μάλλον όταν έχεις ένα τόσο συμπυκνωμένο, σύνθετο και πολυεπίπεδο κείμενο στη διάθεσή σου με τεράστια περιθώρια για δημιουργία νέων μετα-κειμένων. Συμπεριλάβαμε στο κείμενο ξένες γλώσσες στην περίπτωση της Κασσάνδρας –περσικά και αραβικά, πέρα από τα αρχαία και τα νέα ελληνικά. Αυτό γεννήθηκε από την αρχική ανάγκη μου να τονίσω το ξένο στοιχείο, χωρίς να είναι τυχαία η επιλογή των συγκεκριμένων γλωσσών. Ταυτόχρονα, με τη χρήση μιας –ακατάληπτης για το σύνολο των θεατών– γλώσσας, ενισχύεται και το στοιχείο της προφητείας, η μη ξεκάθαρη πρόσληψη της οποίας δίνει αρχικά άλλοθι σε κοινό και θεατές να μην κατανοήσουν το περιεχόμενο της. Από την άλλη, το άλλοθι αυτό αποδεικνύεται τελικά ένα πρόσχημα για εκείνους που εκούσια ή ακούσια επιλέγουν να αγνοούν την ουσία των λόγων, αφού η δύναμη που κουβαλά μια ξένη γλώσσα με τη μουσικότητα των λέξεων και με τη χρήση των συμφώνων και των φωνηέντων, μπορεί να λειτουργήσει κι από μόνη της ως βέλος ή μαχαίρι ή οδυρμός ασήκωτος, αν κάποιος έχει τα αφτιά και την καρδιά του ανοιχτά να ακούσει.
–Βους επί γλώσση μέγας … σήμερα μιλάμε δημόσια όσο πρέπει ή παραμιλάμε πολλές φορές;
–Εξαρτάται. Υπάρχουν πεδία ελεγχόμενα, όπως είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στα οποία φαινομενικά οι πολίτες μιλούν κι εκφράζονται ελεύθερα. Αλλά το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργήσουν ένα βήμα προσωπικής εκτόνωσης, το οποίο εξουδετερώνει κάθε πραγματική επιθυμία για ουσιαστική δράση και ανάληψη ευθύνης. Τα δέκα λεπτά δημοσιότητας του Άντι Ουόρχωλ έγιναν πια αμέτρητες ώρες ισοπεδωτικής αποχαύνωσης, όπου ο λόγος χάνει την ουσιαστική αξία του και μετατρέπεται σε εύπεπτο σνακ χαλάρωσης. Το μεγάλο βόδι που πατάει τη γλώσσα εξακολουθεί να είναι το χρήμα, με τη διαφορά ότι αντί να την πατάει, την αφήνει να τσακίζει κόκαλα μέχρι τελικής πτώσης. Έτσι εξαντλούνται κι οι επαναστάσεις του καναπέ. Κι αυτό είναι το πιο επικίνδυνο σημείο των καιρών.
–Ποια η θέση της γυναίκας στον σύγχρονο κόσμο εξουσίας, εργασίας, στην κοινωνία εν γένει;
–Αυτός που ήταν περίπου 30 χρόνια πριν με μια ελαφριά επικάλυψη ζάχαρης. Μόνο ένα θα πω κι είναι αρκετό: στα 50 χρόνια λειτουργίας του ΘΟΚ, φέτος είναι η πρώτη φορά που ανατίθεται σε γυναίκα η μεγάλη καλοκαιρινή παραγωγή του. Για να μη σχολιάσω τη συμμετοχή των γυναικών σε νευραλγικά πόστα λήψης αποφάσεων. Κακά τα ψέματα, οι δομές της κοινωνίας κτίστηκαν πάνω σε πατριαρχικές βάσεις. Τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα το ίδιο. Είμαστε εμποτισμένοι με αυτόν τον τρόπο σκέψης από τη μέρα που γεννιόμαστε, εδώ και 10.000 χρόνια. Αν δεν αλλάξει εκ θεμελίων αυτός ο τρόπος φιλοσοφίας ζωής, τότε τίποτα δεν θα αλλάξει επί της ουσίας.
Πληροφορίες
«Αγαμέμνων» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Λέας Μαλένη. Εισιτήρια: Ταμείο Θεάτρου ΘΟΚ, τηλ. 77772717, www.thoc.org.cy
