Kathimerini.gr
Κάθε χρόνο, ο Tyler VanderWeele επιλέγει ένα διάστημα έξι εβδομάδων για να κάνει πράγματα για τους άλλους που συνήθως μπορεί να φαίνονται ιδιαίτερα άβολα. Οι καλές του πράξεις είναι πολλές και ποικίλες: μπορεί να προσφέρει ένα απρόσμενο δώρο σε έναν φίλο, να καλέσει κάποιον σε μια έξοδο για καφέ, να αφιερώσει αποκλειστικό χρόνο για να στηρίξει έναν συνάδελφο ή να φέρει το αγαπημένο φαγητό ενός μέλους της οικογένειας στο τραπέζι.
Αυτά τα παραδείγματα είναι κάτι παραπάνω από τυχαίες εκδηλώσεις γενναιοδωρίας, όπως η δημοφιλής τάση να πληρώνει κανείς τον καφέ του πελάτη που είναι πίσω του στην ουρά. Όμως, είτε αυθόρμητα είτε προμελετημένα, αυτές οι πράξεις καλοσύνης προσφέρουν κάτι περισσότερο από το συναίσθημα της ευχαρίστησης σε αυτόν που προσφέρει και στον αποδέκτη της πράξης: μπορούν επίσης να τονώσουν την ψυχολογία και τη σωματική υγεία μας με τρόπους που δεν φανταζόμαστε.
«Υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι η καλοσύνη συνδέεται με πολλές διαστάσεις της υγείας και της ευημερίας», λέει ο VanderWeele. Είναι ένας από τους διευθυντές της Πρωτοβουλίας για την Υγεία, την Πνευματικότητα και τη Θρησκεία στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ και έχει επινοήσει τη δική του «στρατηγική καλοσύνης» με βάση τέτοια στοιχεία. «Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η καλοσύνη συμβάλλει σε περισσότερη ευτυχία και σε μια αίσθηση πίστης απέναντι στη ζωή, μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα του άγχους και να αυξήσει μια αίσθηση κοινωνικής διασύνδεσης».
Αυξανόμενα ερευνητικά δεδομένα
Μπορεί να πιστεύετε για τον εαυτό σας ότι είστε ένας πολύ καλός άνθρωπος. Τι θα αποτελούσε απόδειξη αυτής της ιδέας; Ο πήχης μπορεί να βρίσκεται πιο ψηλά από ό,τι νομίζετε.
«Ένας πραγματικά καλός άνθρωπος πάντοτε αναζητά τρόπους να συνεισφέρει στη ζωή των άλλων», λέει ο VanderWeele. «Σε κάθε συζήτηση αναρωτιέστε τι θα μπορούσατε να κάνετε ή να πείτε για να είστε υποστηρικτική ή βοηθητική».
Όμως τι είναι ακριβώς η καλοσύνη; Στον ορισμό της αναφέρεται ως η ιδιότητα του να είναι κανείς φιλικός, γενναιόδωρος και να ενδιαφέρεται για τον άλλο· ή με την έννοια της προσφοράς στους άλλους, «καλοσύνη είναι να προσπαθεί κανείς να προσφέρει κάτι θετικό ή καλό στον άλλο, αλλά και να είναι διατεθειμένος να το κάνει – να επιθυμεί το καλό του», εξηγεί ο VanderWeele.
Η καλοσύνη, ενώ παλαιότερα εθεωρείτο κάτι πολύ προσωπικό για να μελετηθεί επιστημονικά, συνδέθηκε με θέματα όπως η ευγνωμοσύνη και η συγχώρεση ως ερευνητικά αντικείμενα, έπειτα από τη μεταστροφή που προκάλεσε το κίνημα της «θετικής ψυχολογίας» στα τέλη της δεκαετίας 1990, από την εστίαση αποκλειστικά σε προβλήματα ψυχικής υγείας στην εξέταση της επίδρασης θετικών εμπειριών, συναισθημάτων και χαρακτηριστικών, επισημαίνει ο VanderWeele.
Είναι εύκολο να δούμε με ποιον τρόπο η καλοσύνη μάς ωφελεί ψυχολογικά, ενισχύοντας τη διάθεση, τη συμπόνια, την ενσυναίσθηση και την αυτοεκτίμηση. Μια διεθνής μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 19 Αυγούστου 2024 στην ηλεκτρονική έκδοση του επιστημονικού περιοδικού Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, υποστήριξε ότι επίσης μειώνει την κοινωνική απομόνωση και τη μοναξιά, οι οποίες συνδέονται αυξητικά με ποικίλες αρνητικές επιδράσεις στην υγεία. Όλο και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι ωφελείται και ο οργανισμός μας, καθώς η καλοσύνη συνδέεται με χαμηλότερη αρτηριακή πίεση και επίπεδο της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες.
Η σημασία της εστιασμένης προσπάθειας
Η συνέπεια φαίνεται επίσης ότι μετράει. Τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η συγκέντρωση ευγενικών χειρονομιών –όπως η πραγματοποίηση πέντε ανιδιοτελών πράξεων σε μία ημέρα κάθε εβδομάδα για έξι εβδομάδες, όπως κάνει ο VanderWeele– έχει ισχυρότερη επίδραση στην ενίσχυση της ευημερίας μας από το να μοιράσουμε αυτές τις δράσεις κατά τη διάρκεια μιας εβδομάδας.
Μια μελέτη του 2019 υποστήριξε περαιτέρω αυτή την ιδέα, καθώς διαπίστωσε ότι το να κάνει κανείς καλές πράξεις κάθε μέρα για επτά μέρες μπορεί να ενισχύσει την ευτυχία. Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Social Psychology, περιλάμβανε σχεδόν 700 άτομα (μέσος όρος ηλικίας 37 έτη, 88% γυναίκες).
Εάν εστιάσετε στο να κάνετε πράξεις καλοσύνης σε συμπυκνωμένες χρονικές περιόδους, ίσως διαπιστώσετε ότι πράττετε περισσότερο ενστικτωδώς, λέει ο VanderWeele (βλ. «Είναι η καλοσύνη έμφυτη ή επίκτητη;»). «Διαμορφώνεται σταδιακά μια συνήθεια και γίνεται πιο σκόπιμη», λέει. «Ο ίδιος ο προγραμματισμός επηρεάζει τον χαρακτήρα μας σε αυτή την κατεύθυνση. Επιπλέον, υπάρχει αρκετό περιθώριο ώστε να σκεφτούμε δημιουργικά».
Ο VanderWeele λέει ότι θα ήθελε η κοινωνία να δομήσει τις ειδήσεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τέτοιον τρόπο ώστε να προάγουν την καλοσύνη και όχι το αντίθετο. «Πιστεύω ότι έχουμε γίνει χειρότεροι από αυτή την άποψη», δηλώνει. «Τα στοιχεία δείχνουν ότι όταν γινόμαστε μάρτυρες αυτής της δυναμικής στις αλληλεπιδράσεις, με τη σειρά μας αντιμετωπίζουμε τους άλλους με περισσότερη εχθρικότητα, όχι καλοσύνη».
Με ποιους τρόπους μπορούμε να κάνουμε το καλό
Το να πληρώνουμε τον καφέ του επόμενου πελάτη στην ουρά είναι μια πράξη «της μόδας» για να επιδείξουμε καλοσύνη. Ωστόσο δεν είναι δύσκολο να βρούμε άλλες απλές κινήσεις που επίσης μπορεί να έχουν ευρύτερη επίδραση. Αυτές μπορεί να είναι:
• να κάνετε μια φιλοφρόνηση στους πρώτους τρεις ανθρώπους που θα συναντήσετε σήμερα,
• να αναλάβετε τα θελήματα για έναν γείτονα,
• να βγάλετε βόλτα τον σκύλο ενός φίλου,
• να αφήσετε μεγαλύτερο φιλοδώρημα σε ένα γκαρσόνι,
• να στείλετε λουλούδια σε έναν φίλο που βρίσκεται σε δεινή θέση,
• να κάνετε τα ψώνια του σούπερ μάρκετ για έναν ηλικιωμένο,
• να ακούσετε τα προβλήματα ενός φίλου που περνάει μια δύσκολη μέρα,
• να βοηθήσετε τον σύντροφό σας σε μια «αγγαρεία» που αφορά τις οικιακές εργασίες,
• να κάνετε μια δωρεά για έναν φιλανθρωπικό σκοπό,
• να παραχωρήσετε σε κάποιον τη θέση σας στην ουρά του σούπερ μάρκετ,
• να προσφέρετε το κάθισμά σας σε κάποιον που είναι όρθιος στα μέσα συγκοινωνίας,
• να δηλώσετε εθελόντρια στην κοινότητά σας.
Είναι η καλοσύνη έμφυτη ή επίκτητη;
Εάν υπήρξατε πρόσκοπος, θα έχετε διδαχθεί «να κάνετε μία καλή πράξη τη μέρα» – ένα σύνθημα με σκοπό να καλλιεργήσει τη συνήθεια της καλοσύνης και της βοήθειας προς τους άλλους.
Όμως μερικοί άνθρωποι φαίνεται ότι δεν χρειάζονται μεγάλη παρακίνηση, ενώ άλλοι απλώς δεν ελκύονται από τις ανιδιοτελείς πράξεις, λέει ο Tyler VanderWeele, ένας από τους διευθυντές της Πρωτοβουλίας για την Υγεία, την Πνευματικότητα και τη Θρησκεία στη Σχολή ∆ημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ.
«Είμαστε από τη φύση κοινωνικά όντα και αυτό μας προδιαθέτει συνήθως προς την καλοσύνη», λέει ο VanderWeele. «Επίσης ισχύει ότι ο γενετικός παράγοντας και η ιδιοσυγκρασία παίζουν κάποιο ρόλο και πως ορισμένοι έχουν ευκολότερη προδιάθεση προς την καλοσύνη από άλλους».
Όσες από εσάς δεν έχετε τέτοια τάση είναι δυνατό να παρακινήσετε τον εαυτό σας να υιοθετήσει μια διαφορετική νοοτροπία. Το να κάνετε πράξεις καλοσύνης –ακόμη κι αν δεν το κάνετε απολύτως με την καρδιά σας στην αρχή– μπορεί να σας αλλάξει από έξω προς τα μέσα, λέει ο VanderWeele. Εάν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, προτείνει να αναλάβετε τη δέσμευση να εφαρμόσετε μια πρακτική που ο ίδιος έχει υιοθετήσει: να επιλέξετε μία ημέρα την εβδομάδα για έξι συνεχόμενες εβδομάδες για να κάνετε πέντε καλές χειρονομίες.
«∆εν πιστεύω ότι έχει νόημα να δοκιμάσετε να αναπτύξετε μέσα σας συναισθήματα καλοσύνης και έπειτα να περιμένετε να δράσετε πάνω σε αυτά. Είναι προτιμότερο να ξεκινήσετε με τις πράξεις και την ελπίδα ότι τα συναισθήματα θα αναδυθούν», λέει ο VanderWeele.
«Είναι πιο δύσκολο για κάποιους, αλλά, αν αναλογιστείτε τις φορές που άλλοι σάς έχουν φερθεί με καλοσύνη, μπορεί να γεννηθεί περισσότερη καλοσύνη», προσθέτει. «Με τον χρόνο, μπορείτε να γίνετε πιο καλοσυνάτος άνθρωπος».
