ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Επτά γυναίκες που κάτι θέλουν να μας πουν

Οι συντελεστές της παράσταση «Αναγέλαστα: λογιών λογιών γεναίτζιες», σε σκηνοθεσία Μαρίας Κυριάκου, συζητούν στην «Κ»

Του Απόστολου Κουρουπάκη

Του Απόστολου Κουρουπάκη

kouroupakisa@kathimerini.com.cy

H νέα παραγωγή της Παραπλεύρως Παραγωγές «Αναγέλαστα: λογιών λογιών γεναίτζιες» είναι κατά κάποιο τρόπο μία γυναικεία συνωμοσία… Ηθοποιοί, σκηνοθέτις, συγγραφέας, σκηνογράφος, όλες λογιών – λογιών γεναίτζιες συνέπραξαν και παρουσιάζουν δεκαπέντε ποιήματα από την ποιητική συλλογή «Αναγέλαστα» της Στέλλας Βοσκαρίδου Οικονόµου. Ποιες είναι όμως αυτές οι γυναίκες; Ποια είναι η Φάουσα, η Αππωμένη, η Αρκόπελλη, με ποια μοιάζει η Πολλοπάητη, ποια μας θυμίζει η Πουρέκκα και η Προκομμένη; Όπως μου λέει η Μαρία Κυριάκου καθεμία από αυτές είναι κλεισμένη στον τίτλο της και εγώ σκέφτομαι ότι η φάουσα μπορεί να είναι και αππωμένη, αλλά λιγότερο προκομμένη από την πουρέκκα, που όμως είναι εξίσου πολοπάητη με την αρκόπελλη και πάει λέγοντας. Σκέφτομαι τους «Χαρακτήρες» του Θεόφραστου, τα «Πτωχοπροδρομικά» του Θεόδωρου Πρόδρομου και το πώς η Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου έδωσε με όχημα την κυπριακή διάλεκτο τους χαρακτήρες των γυναικών, όπως τις ξέρουμε στην Κύπρο, και όπως μου λέει η Μαρία Κυριάκου «ο θεατής θέλουμε να αντιληφθεί και με αυτό τον τρόπο να προβληματιστεί όχι με την ερώτηση ποιες είναι τούτες οι γεναίτζες τελικά, αλλά τζιαι γιατί εν έτσι δαμαί;».


–Πώς σου ήρθε η ιδέα; Τι προκλήσεις έχει να αντιμετωπίσει ο σκηνοθέτης με ένα τέτοιο εγχείρημα;
–Διαβάζοντας τα «Αναγέλαστα» πριν από κάποια χρόνια, μου γεννήθηκε αμέσως η επιθυμία να χρησιμοποιήσω το πρώτο μέρος «Λογιών Λογιών Γεναίτζες», θεατρικά. Συνήθως όταν διαβάζω κάτι που με εμπνέει, το κάνω εικόνα, το βλέπω δηλαδή στη σκηνή και με τα ποιήματα της Στέλλας έγινε ακριβώς αυτό. Σκέφτηκα αμέσως τον Μπέκετ, σκέφτηκα τον εγκλεισμό της γυναικείας υπόστασης μέσα σε αυτές τις ταμπέλες-στερεότυπα, και η ιδέα δεν έβγαινε καθόλου από το μυαλό μου. Τα τελευταία τρία χρόνια προσπάθησα αρκετές φορές να επιχειρήσω αυτό το ανέβασμα αλλά κάθε φορά κάτι συνέβαινε και η υλοποίηση δεν ήταν εφικτή, μέχρι που ο Ευριπίδης Δίκαιος μου πρότεινε να το ανεβάσει μέσω της Παραπλεύρως. Νομίζω η βασικότερη πρόκληση είναι το πώς στήνεις μια σειρά ποιημάτων δραματουργικά έτσι ώστε να κρατηθεί το ενδιαφέρον του θεατή και να αισθανθεί τη δύναμή τους ενιαία και όχι απομονωμένα. Στην περίπτωση των «Λογιών Λογιών Γεναίτζες» βοήθησε πολύ η παραστατικότητα των ποιημάτων και η μουσικότητά τους. Άλλωστε, αυτός ήταν και ένας βασικός λόγος που μόλις τα διάβασα, μου δημιουργήθηκαν πολύ δυνατές εικόνες. Η γραφή της Στέλλας είναι απίστευτα ζωντανή και ως εκ τούτου πολύ θεατρική. Επιπλέον, η παράσταση εμποτίστηκε με την δυνατή εικαστική προσέγγιση της Έλενας Κοτασβήλι που ενίσχυσε τη θεατρικότητά της.

–Θέατρο του παραλόγου, κυπριακή ιδιωματική ποίηση, πώς τα συνταιριάζεις όλα;
–Όπως ανέφερα πιο πάνω, η πρώτη σκέψη που μου ήρθε στο μυαλό διαβάζοντας τα ποιήματα ήταν ο Μπέκετ και συγκεκριμένα τρία έργα του, Οι «Ευτυχισμένες Μέρες», το «Play» και το «Come and Go». Διαβάζοντάς τα ξανά και ξανά, μου ήρθε επίσης στο μυαλό το «Top Girls» της Caryl Chruchill, και έτσι έχτισα σιγά-σιγά τον τρόπο που ήθελα να στήσω αυτή την παράσταση. Βασικά χαρακτηριστικά του θεάτρου του παραλόγου είναι ότι δεν υπάρχει μια λογική, αιτιοκρατική εξέλιξη της δράσης, ο λόγος μπορεί να είναι συνειρμικός και όλα απορρέουν μέσα από μια υπαρξιακή αγωνία που μεταφέρεται διαμέσου του τραγικωμικού. Όλα αυτά τα στοιχεία, αισθάνθηκα ότι ταιριάζουν απόλυτα σε μια ποιητική συλλογή που έχει ως βασικό χαρακτηριστικό διαφορετικούς τύπους γυναικών που συναντάμε στην κυπριακή παράδοση και που, αν και παρουσιάζονται εκ πρώτης όψεως ως καρικατούρες, εντούτοις εγκυμονούν αυτή την υπαρξιακή αγωνία.

–Θα ήθελα να μου εξηγήσεις περισσότερο το ερήμην του εγκλεισμού τους. Πού είναι κλεισμένες;
–Κατ’ αρχήν είναι έγκλειστες μέσα στην ταμπέλα του τίτλου τους! Αυτό από μόνο του λέει κάτι. Για παράδειγμα το ποίημα «Η Καρτάνα» τελειώνει με τη φράση «γιατί εν καρτάνα που γεννησιμιού της». Υπάρχει μεγαλύτερος εγκλεισμός από αυτή τη φράση; Επίσης, το αντρικό «βλέμμα» είναι διάχυτο μέσα στα ποιήματα και στον τρόπο που στιγματίζει τη γυναίκα μέσα στην κυπριακή παράδοση και που παρόλα αυτά είναι απολύτως οικείο και αποδεκτό σε μας. Για το πώς παρουσιάζεται σκηνικά ο εγκλεισμός αυτός, θα πρέπει κάποιος να παρακολουθήσει την παράσταση για να το ανακαλύψει.

–Πώς τα βγάζεις πέρα με 7 γεναίτζιες, ακούγεται στερεότυπο, αλλά… μιλώντας για λογιών λογιών γεναίτζιες…
–Νομίζω η ερώτηση αυτή απαντά στον εγκλεισμό και στα στερεότυπα που αναφέρθηκα πιο πριν. Πάντως, με τις κορούδες περνάμε υπέροχα και έχουμε συντονιστεί απόλυτα!

–Ποιες έν’ τούτες οι γεναίτζες τελικά;
–Το σίγουρο είναι ότι είναι πολύ οικείες σε μας. Τώρα αν αυτό είναι καλό ή κακό δεν ξέρω. Αισθάνομαι ότι το σημαντικό είναι να προσπαθήσουμε να τις δούμε λίγο έξω από τον τίτλο τους και να εστιάσουμε εκεί που «σιονώννουνται τα μέσα» τους τζιαι «τζεγκενεύκει ο νους» τους. Ο τρόπος που έχουμε στήσει την παράσταση, άλλωστε, υποβάλλει μια κριτική διάθεση απέναντι σε αυτές τις ταμπέλες, κάτι που ευελπιστούμε ο θεατής να αντιληφθεί και με αυτό τον τρόπο να προβληματιστεί όχι με την ερώτηση ποιες είναι τούτες οι γεναίτζες τελικά, αλλά τζιαι γιατί εν έτσι δαμαί;

 


Γυναίκα τι εστί;

Επτά ηθοποιοί, επτά γυναίκες και δεν ξέρω αν αναγνώρισαν τον εαυτό τους σε κάποιο από τα ποιήματα που κλήθηκαν να φέρουν ενώπιον του κοινού. Ξεπερνώντας όμως το ειδικό και επικεντρωνόμενοι στο γενικό το ερώτημα παραμένει ένα και το ρώτησα, «Τι είναι τελικά γυναίκα». Επτά απαντήσεις, που η καθεμία δίνει το στίγμα της.

ΑΝΤΡΙΑ ΖΕΝΙΟΥ: Γυναίκα είναι το κορίτσι που μεγάλωσε.
ΕΛΕΝΑ ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΥ: Η γυναίκα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη φύση. Πηγή ζωής, έμπνευσης, σαγήνης, δύναμης και καταστροφής.
ΜΑΡΙΑ ΚΑΥΚΑΡΙΔΟΥ: Η γυναίκα είναι ένας νοήμων, συναισθηματικός, πολυδύναμος μηχανισμός. Η μοναδικότητά της έγκειται στο γεγονός ότι συνδυάζει την αποτελεσματικότητα μιας μηχανής με την οξύτητα του μυαλού και το έντονο, πηγαίο συναίσθημα!...
ΜΑΡΙΝΑ ΜΑΚΡΗ: Θα δανειστώ στίχους από το ποίημα της Στέλλας, για να απαντήσω. Για μένα γυναίκα είναι: «[...] Δείλις στην Πέτρα του Ρωμιού».
ΠΑΝΤΕΛΙΤΣΑ ΜΑΥΡΟΓΙΑΝΝΗ: Γυναίκα; Μυστήριο αξεδιάλυτο!
ΛΟΥΚΙΑ ΠΙΕΡΙΔΗ: Homo Sapiens. Ζώον παμφάγο. Τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά τα προσδιορίζουν τα γονίδια, το περιβάλλον και οι συνθήκες ζωής.
ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΣΑΒΒΑ: Γυναίκα είναι όλα τα «αχ», τα «βαχ» και «χα» μαζί και ταυτοχρόνως!


Μια βόλτα με τη γλώσσα
Γιατί η Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου έγραψε για «λογιών λογιών γεναίτζες» και γιατί χρησιμοποίησε την κυπριακή διάλεκτο; Οι επιλογές του δημιουργού, της ποιήτριας εν προκειμένω, είναι αυτές που είναι και έγιναν έργο και στίχοι γιατί ωρίμασαν, γιατί το κάδρο γέμισε από παραστάσεις και τη δεδομένη στιγμή έπρεπε να σχηματοποιηθούν. Η Στέλλα Βοσκαρίδου Οικονόμου μού λέει ότι στην ποίηση δεν επιλέγουμε θέματα και γλωσσικό τρόπο ξεχωριστά και για εκείνη η ποιητική γραφή είναι πρωταρχικά ένας τρόπος να διασχίζουμε τη γλώσσα. Σε αυτό το γλωσσικό ταξίδι της συνάντησε και τον εαυτό της, νοστάλγησε και ίσως και να επινόησε από την αρχή. Όσο για τη διάλεκτο μού λέει: «Μπήκα στη διάλεκτο όπως μπαίνεις στο δωμάτιο με τα μπαούλα της γιαγιάς, και όχι σε μουσείο με εκθέματα. Ήθελα να φορέσω τα ρούχα της, να παίξω με τα στολίδια της, να περιεργαστώ τα πραματούδια της, και όχι απλώς να τα παρατηρήσω εξ αποστάσεως». Κάπως έτσι έγραψε και την πρώτη λέξη, που ήταν η «σσυλλόπελλη!»: «Την έγραψα μ’ ένα χοντρό ‘σσ’, τέσσερα ‘λ’, με ένα ισχυρό θαυμαστικό, μ’ ένα καθόλου ντελικάτο ανέβασμα του τόνου κάπου στη μέση, κι ένα σβήσιμο στο τέλος, γιατί η φωνή θέλει και λίγο να κρυφτεί μετά το χθόνιο σχόλιο. Λέω, ωραία, εδώ θα περάσουμε καλά!». Όσο για την παράσταση… «Το υποψιαζόμουνα ότι το είχα παρακάνει με τη δόση του γενετικού υλικού. Δεν μου κάνει εντύπωση που το ’βαλαν σκοπό τους ν’ ανέβουν στη σκηνή. Όλα τα περιμένω από αυτές…», ζώσες λέξεις, δρώσες γυναίκες, οι χαρακτήρες τελικά της ποιήτριας.

«Ακίνητες», μα όχι σιωπηλές
Μπορεί να ξέρουμε κάποια φάουσα και την αρκόπελλη από δίπλα μας, να έχουμε άποψη για την αππωμένη και την πουρέκκα; Μοιάζουν όμως η μία με την άλλη, είναι όλες οι προκομμένες ίδιες; Η παράσταση είναι εμποτισμένη με το έντονο αισθητικό στίγμα της Έλενας Κοτασβήλι (πρόσφατα έλαβε το Βραβείο Νέου Δημιουργού της Χρονιάς του ΘΟΚ) που δίνει στην καθεμία μια εικόνα, και τις τοποθετεί στο κατάλληλο σκηνικό πλαίσιο. Η Έλενα Κοτασβήλι σημειώνει: «Εφτά γυναίκες, προσωπικότητες εγκλωβισμένες σε συμπεριφορές επαναλαμβανόμενες που επιτρέπουν την κατηγοριοποίηση και τον χαρακτηρισμό» και όσο χαρακτηρίζουμε τόσο τις εγκλωβίζουμε και ταυτόχρονα τις καθηλώνουμε, «Με αυτό το σκεπτικό, προχωρήσαμε στην εγκατάσταση του σκηνικού. Γυναίκες έγκλειστες , ‘ακίνητες’ να αντιπροσωπεύουν, και ταυτόχρονα να αναπαράγουν, στοιχεία της γυναικείας υπόστασης».


Πληροφορίες: Πρεμιέρα 18 Μαΐου, Εγκώμιο Πολιτιστικό Κέντρο, Νέας Έγκωμης 8, Έγκωμη, Λευκωσία. Τηλέφωνα κρατήσεων 99558358 / 99556226.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X