Η κλιματική αλλαγή αποτελεί πλέον μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για ολόκληρο τον πλανήτη, και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση. Με τα τελευταία στοιχεία να δείχνουν αυξανόμενες θερμοκρασίες, παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας και έντονες καιρικές διακυμάνσεις, η χώρα μας καλείται να αντιμετωπίσει τις συνέπειες αυτών των αλλαγών σε πολλαπλά επίπεδα. Ένα ερώτημα όμως παραμένει καίριο: ποιος θα επωμιστεί το κόστος αυτής της κρίσης;
Τα δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν καθαρά ότι η Κύπρος βιώνει ήδη αλλαγές στο κλίμα της. Σύμφωνα με μελέτες, η μέση θερμοκρασία έχει αυξηθεί κατά περίπου 1,2 βαθμούς Κελσίου από τα τέλη του 20ού αιώνα, με προβλέψεις για περαιτέρω άνοδο. Οι καύσωνες γίνονται πιο συχνοί και έντονοι, ενώ οι περίοδοι ξηρασίας επιμηκύνονται, επηρεάζοντας τη γεωργία, την υδροδότηση και γενικότερα την ποιότητα ζωής.
Παράλληλα, οι έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες δημιουργούν νέα προβλήματα, καθώς οι υποδομές αποστράγγισης και οι οδικοί άξονες συχνά δεν αντέχουν σε τέτοια φαινόμενα. Οι αλλαγές αυτές αυξάνουν τη ζήτηση για ενέργεια, ιδίως σε ώρες αιχμής, λόγω της εκτεταμένης χρήσης κλιματιστικών και συστημάτων ψύξης, ενώ ταυτόχρονα πιέζουν τους υδάτινους πόρους.
Ένα από τα πιο ανησυχητικά αποτελέσματα αυτών των μεταβολών είναι η επιδείνωση της ενεργειακής φτώχειας στην Κύπρο. Ενεργειακή φτώχεια σημαίνει ότι νοικοκυριά δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες σε θέρμανση ή ψύξη, λόγω υψηλού κόστους ενέργειας ή ανεπαρκούς πρόσβασης σε υποδομές. Οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως χαμηλόμισθοι, ηλικιωμένοι και οικογένειες με παιδιά, αντιμετωπίζουν δυσκολίες όχι μόνο στην κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών αλλά και στην πρόσβαση σε ασφαλείς και ανθεκτικές υποδομές. Αυτό σημαίνει ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής δεν κατανέμονται ισότιμα, με τους πιο αδύναμους να πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα.
Το κόστος της κλιματικής αλλαγής είναι τεράστιο και αφορά όλους. Ωστόσο, η ευθύνη και το βάρος της πληρωμής δεν είναι ίσα κατανεμημένα. Τα υψηλότερα στρώματα της κοινωνίας. έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν σε τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, υποδομές ανθεκτικές στην κλιματική κρίση και μέτρα προστασίας. Αντίθετα, οι φτωχότεροι και πιο ευάλωτοι κινδυνεύουν να μείνουν αποκλεισμένοι από αυτές τις λύσεις, να αντιμετωπίσουν αυξημένα κόστη ενέργειας και επιπτώσεις στην υγεία και την ευημερία τους.
Η οριακή επάρκεια ηλεκτρικής ενέργειας που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα δεν αποτελεί προϊόν κάποιας απρόβλεπτης συγκυρίας, ούτε «ατύχημα». Αντίθετα, είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιων ελλείψεων σε στρατηγικό σχεδιασμό και ουσιαστική πρόβλεψη. Η υποχώρηση των υδάτινων αποθεμάτων δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης είχαν ήδη προειδοποιηθεί από επιστήμονες και αρμόδιους φορείς εδώ και χρόνια. Οι ενεργειακές αναβαθμίσεις του κτιριακού αποθέματος δεν αποτελούν νέα πρακτική, ωστόσο η εφαρμογή τους προχωρά με αργούς και συχνά αποσπασματικούς ρυθμούς.
Τα μέσα μαζικής μεταφοράς δεν σχεδιάζονται εκ των υστέρων σε περιόδους κρίσης. Είναι βασικός πυλώνας της μετάβασης προς ένα ενεργειακά αποδοτικότερο και περιβαλλοντικά βιώσιμο μοντέλο, και ως τέτοια θα έπρεπε να έχουν αναπτυχθεί συστηματικά και με όραμα. Η σημερινή εικόνα δεν είναι σύμπτωση. Είναι το αποτέλεσμα καθυστερήσεων, υποτίμησης των προειδοποιητικών ενδείξεων και απουσίας συνεκτικής πολιτικής. Αν θέλουμε να μιλάμε για ενεργειακή ασφάλεια και κλιματική ανθεκτικότητα, απαιτείται άμεση κινητοποίηση, με σχέδιο, διαφάνεια και διαρκή λογοδοσία.
Η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ακολουθεί πιστά τον δρόμο της προηγούμενης: επιλέγει την απραξία, αποφεύγει τις συγκρούσεις, και αφήνει την αγορά να «αυτορυθμιστεί», ακόμα κι όταν το τίμημα είναι η υγεία και η αξιοπρέπεια των πολιτών.
Η Κύπρος χρειάζεται συνεκτικές πολιτικές που θα συνδυάζουν την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή με κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό σημαίνει επενδύσεις σε πράσινη ενέργεια προσβάσιμη σε όλους, βελτίωση υποδομών, αλλά και στήριξη των ευάλωτων μέσω προγραμμάτων ενεργειακής βοήθειας και ενημέρωσης.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα απλό περιβαλλοντικό πρόβλημα, είναι κοινωνικό, οικονομικό και ηθικό ζήτημα. Η ερώτηση «ποιος θα πληρώσει» έχει απάντηση: όλοι μας, αλλά με τον πιο αδύναμο να πληρώνει δυσανάλογα περισσότερο, αν δεν υπάρξει δίκαιη κατανομή του βάρους και έγκαιρη δράση. Η Κύπρος μπορεί και πρέπει να βρει λύσεις που θα προστατεύουν το περιβάλλον αλλά και τους ανθρώπους της.
Η κα Χριστίνα Νικολάου είναι μέλος Κ.Ε. ΑΚΕΛ.
