Της Μαρίνας Οικονομίδου
Οι εξαγγελίες του Τούρκου προέδρου από την κατεχόμενη Λευκωσία, πως η τουρκική πλευρά προχωρά σε πιλοτικό άνοιγμα του 3,5% της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου, δεν αποτέλεσαν κεραυνό εν αιθρία, καθώς στη Λευκωσία αλλά και διεθνώς γνώριζαν μέρες προηγουμένως τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Πλέον κάποιες παραλίες λειτουργούν κανονικά, τζαμιά καθαρίζονται, κύριοι δρόμοι της πόλης ασφαλτοστρώνονται και ο δημοτικός κήπος εξωραΐστηκε για να λειτουργήσει κανονικά. Αυτό αποτυπώνει με τον πιο ενδεικτικό τρόπο πως η Αμμόχωστος από πόλη φάντασμα μετατρέπεται σιγά σιγά σε τουριστικό προορισμό. Μαζί με αυτά τα νέα τετελεσμένα που προκαλεί ο επί της ουσίας εποικισμός της Αμμοχώστου, εδραιώνεται και η αντίληψη ορισμένων κύκλων της διεθνούς κοινότητας πως το Κυπριακό αναδιαμορφώνεται.
Η ΔΔΟ που χάνεται
Το πλαίσιο λύσης του Κυπριακού δεν προκύπτει σήμερα βεβαίως. Συζητείται από την επομένη του Κραν Μοντάνα, ενώ η διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία ως δεδομένη μορφή λύσης τίθεται από τότε εν αμφιβόλω. Την αρχή έκανε ο γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτιέρες, όταν εξερχόμενος από το ναυάγιο ευχήθηκε καλή τύχη σε Κύπριους του Βορρά και Νότου. Συνέχισαν σίγουρα με την τουρκική δεδηλωμένη επιδίωξη για λύση δύο κρατών, ενώ η φημολογία που διαρρεόταν από παντού, ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας βολιδοσκοπούσε στο εξωτερικό για άλλες μορφές λύσης, έβαλε νερό στον μύλο. Τα περί λύσης δύο κρατών φρόντισε να περάσει και κατά την παρουσία του στα Κατεχόμενα ο Τούρκος πρόεδρος μαζί με τις εξαγγελίες του. Το ανησυχητικό βεβαίως για την ε/κ πλευρά είναι πως μέρος της διεθνούς κοινότητας φαίνεται να επιχειρεί πλέον να βρει τη χρυσή τομή μεταξύ λύσης δύο κρατών που δεδηλωμένα επιδιώκει η τουρκική πλευρά και λύσης στο πλαίσιο διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας που θέλει η Λευκωσία. Ενδεικτικό επ’ αυτού οι βρετανικές προτάσεις που κατατέθηκαν το τελευταίο εξάμηνο και που στη Λευκωσία μεταφράζονται ως η απαρχή μιας προσπάθειας του διεθνούς παράγοντα για λύση συνομοσπονδίας. Από πλευράς βεβαίως Λονδίνου ξεκαθαρίζεται πως στόχος είναι η άρση του αδιεξόδου και η βοήθεια για την επανέναρξη των συνομιλιών. Και η ειδική απεσταλμένη του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών Τζέιν Χολ Λουτ όμως, έχει βολιδοσκοπήσει για το μέχρι πού μπορούμε να φτάσουμε σε θέμα συμβιβασμών, ενώ η Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, κατά τη συζήτηση του νέου ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας την εβδομάδα που πέρασε, έχει υπογραμμίσει πως δεν πρέπει να είναι περιοριστικά τα ψηφίσματα. Προσπάθεια συγκεκριμένων κύκλων είναι να παρουσιάσουν τη διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία ως ένα πολύ διευρυμένο πράγμα που χωρά τις τουρκικές θέσεις στην ολότητα ή μέρος τους. Ήδη αυτή τη στιγμή γίνεται μία μεγάλη διπλωματική μάχη στο Συμβούλιο Ασφαλείας, καθώς το ψήφισμα για την ανανέωση της θητείας της UNFICYP φέρεται να εμπεριέχει προβληματικές αναφορές με τις οποίες ελλοχεύει ο κίνδυνος να μπει το Κυπριακό σε μία νέα βάση λύσης.
Ένα νέο Λας Βέγκας
Τι μορφή θα έχει η λύση είναι ένα ζήτημα, το άλλο είναι τα τετελεσμένα που δημιουργούν οι τουρκικές κινήσεις και η πρόθεση για εποικισμό της περίκλειστης πόλης. Φαίνεται πως στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι μία λύση δύο κρατών χωρίς παραχώρηση σπιθαμής γης. Ο τουρκικός σχεδιασμός προνοεί πως το πιλοτικό άνοιγμα του 3,5% της περίκλειστης πόλης έχει ως κύριο στόχο να λειτουργήσει ως μοντέλο για το άνοιγμα όλης της περίκλειστης πόλης στη συνέχεια. Η συζήτηση άλλοτε ήταν αναγνώριση έναντι εδάφους, ωστόσο πλέον τα πράγματα δυσκολεύουν περισσότερο. Μόνο να θυμίσουμε πως μέχρι και το 2017, όταν προχωρούσαν οι συνομιλίες, ο χάρτης του τέως Τ/κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί προνοούσε επιστροφή της Αμμοχώστου, ενώ το πλαίσιο Γκουτιέρες συμπεριλάμβανε και επιστροφή της Μόρφου υπό ε/κ διοίκηση. Τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων απειλούν να αλλάξουν άρδην την όποια συμφωνία για εδαφικές παραχωρήσεις, καθώς στη Μόρφου γίνονται επενδύσεις, έχει ήδη κτιστεί πανεπιστήμιο στα σύνορα της πόλης και αυτό από μόνο του καταδεικνύει πως νέα δεδομένα δημιουργούνται και δυσχεραίνουν την κατάσταση. Στο πλαίσιο αυτό και η περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου αλλάζει άρδην. Στόχος, όπως σημειώνουν διπλωματικοί κύκλοι, είναι η αναδιαμόρφωση της περιοχής σε ένα νέο Λας Βέγκας, έναν τουριστικό προορισμό, όπου τουρκικά συμφέροντα θα επωφεληθούν από την ανοικοδόμηση. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει ήδη υποσχεθεί σε μεγάλους εργολάβους που έχουν χρηματοδοτήσει τον προεκλογικό του την ανοικοδόμηση της πόλης, ενώ ρωσικά κεφάλαια έχουν κάνει επενδύσεις για τη δημιουργία μιας μεγάλης μαρίνας και πιέζουν όπως όλα δείχνουν για το άνοιγμα της πόλης.
Οι Βαρωσιώτες, οι Τουρκοκύπριοι και τα μέτρα
Για τη χλιαρή διεθνώς αντίδραση, φάνηκε να διαρρέεται ως μέτρο αντίδρασης της Λευκωσίας το μερικό ή ολικό κλείσιμο των οδοφραγμάτων σε τρίτους και η αφαίρεση διαβατηρίων στους εμπλεκομένους. Κινήσεις που θεωρήθηκε πως θα αυξήσουν την πίεση αλλά αντιβαίνουν οδηγίες και κανονισμούς της Ε.Ε. Αυτό ακριβώς ακούγεται εύηχο στην πιο σκληρή στάση εντός του εσωτερικού μετώπου, ωστόσο αντιμετωπίζεται με καχυποψία και από νομικούς κύκλους που θεωρούν ότι θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες περιπέτειες. Αυτός ήταν και ο λόγος που ως μέτρο απορρίφθηκε εντός του Εθνικού Συμβουλίου μετά την παρέμβαση του γενικού εισαγγελέα. Το μεγάλο ζήτημα που θα κληθεί να απαντήσει η Λευκωσία είναι πώς θα διαχειριστεί τους Βαρωσιώτες, τους οποίους προσπαθεί να μετατρέψει η Άγκυρα σε προσωπικούς συνομιλητές με την πρόσκληση που τους απηύθυνε να επιστρέψουν υπό τ/κ διοίκηση και να διεκδικήσουν τις περιουσίες τους από την Επιτροπή Αποζημιώσεων.
Στο πλάνο είναι και η προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης κατά της Τουρκίας και κατά προσώπων που εμπλέκονται αλλά και η πέμπτη διακρατική προσφυγή στο ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ). Η κυπριακή κυβέρνηση έχει πάρει σαφή θέση, αποτρέποντας τους ιδιοκτήτες να επιστρέψουν, ωστόσο δεν έχει επί του παρόντος βρει τρόπο να αντιπροτείνει κάτι, δεδομένου ότι το όλο ζήτημα λαμβάνει τεράστιες πολιτικές προεκτάσεις. Ήδη τα περί συνεργών με το κατοχικό καθεστώς έχουν προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων στο εσωτερικό και ιδιαίτερα στους Βαρωσιώτες, που καταδεικνύει πως η όλη συζήτηση δεν θα κλείσει εδώ. Πέραν όμως των Βαρωσιωτών, τίθεται και το ζήτημα του τι πρόκειται να γίνει με τους Τ/κ. Δεν πέρασε απαρατήρητη η αντίδρασή τους προς τις προκλητικές ενέργειες Ερντογάν, με τον πρώην Τ/κ ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί αλλά και το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα (ΡΤΚ) των Κατεχομένων να μποϋκοτάρει την επίσκεψή του. Μαζί τους και μία μεγάλη ομάδα Τ/κ πολιτών που αντιδρούν εντόνως στις προσπάθειες προσάρτησης των Κατεχομένων στην Τουρκία. Όλες αυτές οι ομάδες, οι οποίες αποτελούν τους κύριους συμμάχους της ε/κ πλευράς στην προσπάθεια λύσης, με τα νέα δεδομένα μένουν πλήρως μετέωροι και εν πολλοίς απομονωμένοι, καθώς όπως δήλωσε ο Νίκος Αναστασιάδης, τα νέα τετελεσμένα στην Αμμόχωστο αποτελούν την ταφόπλακα του Κυπριακού. Δήλωση που καταδεικνύει πως τουλάχιστον το επόμενο διάστημα η Λευκωσία δεν είναι διατεθειμένη ή δεν βλέπει πώς θα παρακαθίσει στο τραπέζι του διαλόγου.
Η δυσφορία των ξένων
Το ερώτημα βεβαίως είναι ποια θα είναι η στάση της διεθνούς κοινότητας μπροστά στα νέα τετελεσμένα που διαγράφονται. Δεν πέρασε απαρατήρητη η σχετική αμηχανία μπροστά στα νέα δεδομένα. Η Ε.Ε. μέσω Μπορέλ εξέφρασε την ανησυχία της για τις εξελίξεις, ωστόσο η ανακοίνωση θεωρείται από διπλωματικούς κύκλους απογοητευτική, αν ληφθούν υπόψη οι διαρροές ότι θα συγκληθεί έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων. Κίνηση που σίγουρα δεν υλοποιήθηκε καθώς κράτη μέλη, μπροστά στην έκκληση της Λευκωσίας απάντησαν πως δεν υπήρχε λόγος έκτακτης σύγκλησης. Η δυσκολία που υπήρξε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ως προς το περιεχόμενο της προεδρικής δήλωσης που θα καταδικάζει τα γεγονότα, καταδεικνύει και την δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει πλέον η Λευκωσία σε διεθνές επίπεδο. Πρώτα ως προς τη στήριξή της από τη διεθνή κοινότητα και δεύτερο ως προς την αξιοπιστία της ότι θέλει και είναι έτοιμη για λύση του Κυπριακού. Δεν είναι λίγοι οι αξιωματούχοι άλλων κρατών μελών που έχουν εκφράσει στους διαδρόμους τη δυσφορία τους για το γεγονός ότι το Κυπριακό διαιωνίζεται με κάποιους να αμφισβητούν ακόμη και την ετοιμότητα της ε/κ πλευράς για λύση. Δεν πρέπει να αγνοείται άλλωστε πως το 1992 επί διακυβέρνησης Γιώργου Βασιλείου, μόνο με την ανησυχία πως η Τουρκία θα εποικίσει το Βαρώσι, είχε προκύψει το δυνατό για την ε/κ πλευρά ψήφισμα 789. Σε αυτή τη δυστοκία να καταδικαστούν ξεκάθαρα οι τουρκικές προκλήσεις, ρόλο παίζουν βέβαια και τα σοβαρά οικονομικά συμφέροντα κρατών μελών της Ε.Ε. που έχουν με την Τουρκία. Βεβαίως τον δικό του ρόλο παίζει και η αξιοπιστία της Λευκωσίας και δη της κυβέρνησης Αναστασιάδη. Κύκλοι στο εξωτερικό θεωρούν πως η Λευκωσία έχει χάσει την έξωθεν καλή μαρτυρία καθώς μετά το Κραν Μοντάνα, δεν έχει επιδείξει με τις θέσεις της πραγματική βούληση για επανέναρξη των συνομιλιών.
Έντυπη Έκδοση
