Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στο Θέατρο Διόνυσος ανεβαίνει το έργο «Woyzeck» του Γκέοργκ Μπύχνερ, Woyzeck (Βόυτσεκ) σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Λάρκου. Ένα έργο χωρίς γραμμένο τέλος... έχοντας την τύχη να παρακολουθήσω μερικές στιγμές από τις πρόβες, προσπαθούσα να καταλάβω τη χρονική σειρά των σκηνών, τις κινήσεις των ηθοποιών (Θανάσης Γεωργίου, Ανδρέας Κούτσουμπας, Βασιλική Κυπραίου, Δρόσος Σκώτης), το δράμα του ίδιου του Βόυτσεκ και ταυτόχρονα το δράμα του σύγχρονου ανθρώπου. Εν τέλει αφέθηκα στη μαγεία των σκηνών και της προσπάθειας ηθοποιών και σκηνοθέτη να προσεγγίσουν τους ήρωες. Στην «Κ» για το έργο μίλησε ο σκηνοθέτης Παναγιώτης Λάρκου, λέγοντας πως έπρεπε να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια να μην τον ερωτευτώ παράφορα και να μη δακρύζει κάθε φορά που τον συναντούσε...
–Πρόκειται για ένα πολύ πυκνό κείμενο σε νοήματα o «Woyzeck » του Γκέοργκ Μπίχνερ, ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία σου, αντιμετωπίζοντάς το;
–Να μην ξεχνάω πως μπροστά μου έχω έναν φονιά. Δεν υπάρχει ούτε μισό δευτερόλεπτο στο έργο που να μη λειτουργεί ως ελαφρυντικό στοιχείο στις πράξεις του. Δεν υπάρχει καμία στιγμή που να μη σε αναγκάζει να τον συμπονήσεις. Έπρεπε να καταβάλω μεγάλη προσπάθεια να μην τον ερωτευτώ παράφορα. Και να μη δακρύζω κάθε φορά.
–Ο χρόνος του έργου στη δική μου ανάγνωση είναι απροσδιόριστος... είναι όπως η ζωή μας, υπάρχουμε, υπήρξαμε, πόσο δύσκολο είναι να πούμε ότι θα υπάρξουμε θετικά;
–Αν κανείς ποτέ υπήρξε, αυτό μπορεί να καταγραφεί μόνο στη μνήμη των ανθρώπων που έρχονται μετά. Μόνο η φύση είναι αυθύπαρκτη. Οι άνθρωποι υπάρχουμε μέσα από τα μάτια των άλλων. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Δεν ήμαστε πεύκα.
–Στο έργο τίθενται πολλά κοινωνικά ζητήματα, αλλά κυριαρχεί το θέμα, νομίζω, της ίδιας μας της ύπαρξης, σκηνοθετικά αυτό πώς σε απασχόλησε;
–Στο έργο ανάλογα με την οπτική γωνία που θα επιλέξεις υπάρχει μια ανθρώπινη ύπαρξη που αναλαμβάνει τον ρόλο του θύματος. Είναι η Μαρία που δολοφονείται, ο Βόυτσεκ που χειραγωγείται, ο γιατρός που αποτυγχάνει, ο λοχαγός που υποφέρει. Αλλάζει δηλαδή ο αριθμός και η αντωνυμία στα θύματα. Αυτό που παραμένει συνεχώς σε άπειρο αριθμό είναι οι θύτες. Από όπου και να το πιάσει κανείς, για κάθε άνθρωπο που δολοφονείται οι θύτες είναι το σύνολο της κοινωνίας. Όλοι έχουμε τα χέρια μας λερωμένα με αίμα. Ο φόνος συμβαίνει, γιατί συμβαίνει στο σκοτάδι του υπογείου που εμείς χώσαμε τον δράστη και το θύμα. Εμείς που ζούμε ψηλά στο φως. Εμείς που κοιτάμε από την άλλη. Εμείς που πέφτουμε απ’ τα σύννεφα. Αν ξοδεύαμε λιγότερο χρόνο να πέφτουμε από τα σύννεφα, ίσως να είχε άλλο τέλος αυτή η ιστορία. Ίσως όλες αυτές οι ιστορίες, να είχαν άλλο τέλος.
–Το ότι το έργο δεν έχει τέλος, είναι από σπαράγματα, σε βοήθησε να δείξεις τη δική σου θεώρηση της ζωής ή σε δυσκόλεψε;
–Μικρός, η τελειότητα της φόρμας των «playmobil» με ξενέρωνε. Δεν μου άφηνε περιθώρια δημιουργίας. Ήταν όλα έτοιμα. Ήμουν παιδί των «lego». Ήθελα η πρώτη ύλη να μπορεί να μετασχηματιστεί σε αυτό που εγώ επιθυμούσα. Έτσι και τώρα. Το λατρεύω αυτό το κείμενο που είναι τόσο ανοιχτό. Είναι από τις λίγες φορές που αντικρίζω τόσο πολύ εαυτό μου πάνω στη σκηνή.
–Κατά τη γνώμη σου υπάρχουν ιδανικές ανθρώπινες σχέσεις;
–Όχι. Όπως δεν υπάρχουν ιδανικά σπίτια, ιδανικές διακοπές ή πρόσωπα. Το «ιδανικό» είναι απλώς ένα μέτρο σύγκρισης. Μια δικαιολογία για να τα παρατάμε. Το ιδανικό μπορεί να υπάρξει μόνο σε ενεστώτα και αν στα αλήθεια είναι ιδανικό, κανείς δεν ασχολείται με αυτό, τη στιγμή που συμβαίνει. Τη στιγμή που συμβαίνει το ιδανικό, είσαι κάτω από το νερό και χαζεύεις τα ψάρια, καταπίνεις μια γουλιά κρασί, έχεις τα χείλη σου ενωμένα με κάποιου άλλου. Δεν υπάρχει χρόνος για καταγραφή.
–Ποιος είναι ο κόσμος που θέλησες να μεταφέρεις στη σκηνή;
–Όταν ανέβηκε το έργο, το ονόμασαν «τραγωδία της εργατικής τάξης». Δεν ξέρω αν θέλησα να κάνω αυτό. Αν δημιουργήθηκε κάποιος κόσμος αυτό έγινε ερήμην μου. Αυτό που θέλησα εγώ ήταν να δημιουργήσω την απαραίτητη ησυχία για να ακουστεί η φωνή μιας γυναίκας την ώρα που λέει «με πονάς». Να δώσω χώρο στη μοναξιά. Στην τελευταία ανάσα του ανθρώπου.
–Οι κοινωνικές συμβάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αφύπνιση του «κακού», αλλά και σε καταστολή του, πώς σχολιάζεις;
–Η γονιδιακή προδιάθεση δεν είναι αμετάκλητη κατάρα. Κανένας άνθρωπος δεν γεννιέται οριστικά φονιάς και κανένας οριστικά θύμα. Απαιτεί χρόνια μπουκώματος με κοινωνικά στερεότυπα για να διδαχτεί ένας άντρας πως έχει το «δικαίωμα» να αφαιρέσει τη ζωή μιας γυναίκας. Και είναι η ίδια κοινωνική εκπαίδευση που επιβάλει στη γυναίκα να αποδεχτεί πως φταίει αυτή που είναι το θύμα. Ο Βόυτσεκ σκοτώνει, γιατί μόνο αυτό τον δρόμο του μάθαμε. Μόνο αυτό το μονοπάτι του αφήσαμε ανοικτό. Η Μαρία πεθαίνει γιατί την πείσαμε πως αυτή είναι η μοναδική μοίρα που της αξίζει. Το μαχαίρι θα κάνει ό,τι του πει το χέρι. Το μαχαίρι δεν γνωρίζει τίποτα.
–Πόσο κύριοι της βούλησής μας είμαστε σήμερα;
–Το ποσοστό ελευθερίας ορίζεται από την ποιότητα της πληροφορίας που κατέχουμε. Κι αν η ποσότητα της έχει αυξηθεί με τα χρόνια, εξακολουθούμε να είμαστε μέρος του ίδιου κοπαδιού. Έχουμε καταφέρει να ήμαστε αρκετά ελεύθεροι ίσα ίσα για να κάνουμε αυτό που θέλουν οι άλλοι. Δυστυχώς.
–Η πανδημία για κάποιους είναι ένα πείραμα... για άλλους μια ευκαιρία για επανεκκίνηση και για κάποιους απλώς ένα γεγονός... Είμαστε ό,τι μας τροφοδοτούν τελικά οι ειδήσεις και τα ΜΚΔ;
–Θα ήθελα να μπορώ να αρνηθώ αυτή την ερώτηση. Αλλά ναι. Αυτό συμβαίνει. Αν αφεθούμε στην οθόνη του κινητού να μας παρέχει την αποκλειστική τροφοδότηση αυτό ήμαστε. Η ανθρώπινη σκέψη, για να λειτουργήσει, χρειάζεται αυτό το μικρό αντικείμενο που υπάρχει μέσα σε όλα τα τρανζίστορ. Αντίσταση.
Πληροφορίες
«Woyzeck» του Γκέοργκ Μπύχνερ, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Λάρκου, Θέατρο Διόνυσος. Παραστάσεις (Λευκωσία): Παρασκευή & Σάββατο 8.30 μ.μ. & Κυριακή 6.30 μ.μ., μέχρι τις 18 Οκτωβρίου. Λεμεσός: «Θέατρο Ριάλτο» 6 Οκτωβρίου, 8.30 μ.μ. Πάφος: «Μαρκίδειο Θέατρο» 7 Οκτωβρίου, 8.30 μ.μ.
