ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η ζωή δεν είναι ένα έρημο νησί

Στην «Κ» μιλούν η Ειρήνη Ανδρέου, η Ελένη Μολέσκη και ο Γιάννης Καραούλης καλλιτεχνικοί υπεύθυνοι των Δράσεων του ΘΟΚ

Kathimerini.com.cy

info@kathimerini.com.cy

Η Ειρήνη Ανδρέου, η Ελένη Μολέσκη και ο Γιάννης Καραούλης έχουν την καλλιτεχνική επιμέλεια στις Αποθήκες ΘΟΚ των Δράσεων 2020-2021 – Νέος σε έρημο νησί. Οι τρεις τους μιλούν στην «Κ» για το εφηβικό θέατρο και την αξία της θεατρικής αγωγής στα σχολεία. Όσον αφορά τα έργα λένε ότι είναι έργα σημαντικά που αγγίζουν θέματα πραγματικά που αφορούν όλους μας και συμβαίνουν γύρω μας. Δεν έχουν «εφηβικό περιτύλιγμα» αλλά θέτουν ερωτήματα που επαναπροσδιορίζουν τη θέση μας στον κόσμο.



–Κεντρική ιδέα για τις Δράσεις είναι το παιδί, ο/η έφηβος/η που δυσκολεύεται, που αισιοδοξεί… ή και κάτι άλλο;

–Ειρήνη Ανδρέου: Ο/Η έφηβος/η πάντα δυσκολεύεται και άλλοτε αισιοδοξεί, άλλοτε τα βλέπει όλα μαύρα. Ο δικός μας έφηβος, αυτός που βάλαμε στο επίκεντρο των Δράσεών μας, είναι εκείνος που θέλει να βρει χώρο να υπάρξει, να ακουστεί, να δημιουργήσει, που θέλει να βρει «συμμάχους» με τους οποίους να μπορεί να συνομιλήσει και να συνυπάρξει σε ένα πλαίσιο ελευθερίας και ισοτιμίας. Η ιδέα των Δράσεων είναι κανένας έφηβος/η να μη νιώθει μόνος/η, αλλόκοτος/η ή ξένος/η. Καθένας απ’ αυτούς να μάθει πως είμαστε και άλλοι τέτοιοι και ας μην είμαστε όλοι έφηβοι πια.

–Πώς προέκυψε ο τίτλος των Δράσεων; Προγραμματικός τίτλος, ευθραυστότητα ή βία;

–Ελένη Μολέσκη: Η αρχική έμπνευση προήλθε από το διάσημο λογοτεχνικό έργο του Γιάνους Κόρτσακ, «Ο βασιλιάς Ματίας σε έρημο νησί». Ο Κόρτσακ από τον οποίο είναι εμπνευσμένες όλες οι δράσεις μας υπήρξε διάσημος Πολωνοεβραίος γιατρός, λογοτέχνης, παιδαγωγός και θεμελιωτής των δικαιωμάτων του παιδιού, που έχασε τη ζωή του επιλέγοντας να ακολουθήσει τα 192 ορφανά εβραιόπουλα στους θαλάμους αερίων της Τρεμπλίνκα. Ο τίτλος, όμως, δεν μόνο ένα λεκτικό παιχνίδι, είναι ένα κάλεσμα σε όλους όσοι μερικές φορές αισθάνονται ότι η ζωή τους μοιάζει με έρημο νησί και αναζητούν μια όαση δημιουργίας. Σε όλους τους νέους, περαστικούς ή μόνιμους σ’ αυτό νησί, θέλουν να δουν τη ζωή γεμάτη γοητευτικές πιθανότητες.

–Έχετε επιλέξει δυνατά θεατρικά έργα, τι δίνει το καθένα από αυτά στον έφηβο που θα τα παρακολουθήσει;

–Γίαννης Καραούλης: Επιλέξαμε κείμενα που αφορούν αρχικά έναν κεντρικό άξονα των Δράσεων «Νέος σε έρημο νησί», τα δικαιώματα του παιδιού. Και το «παράδειγμα του Δόκτορα Κόρτσακ» με αφορμή τον σπουδαίο αυτόν παιδαγωγό και τις τελευταίες εβδομάδες στο ορφανοτροφείο του στο γκέτο της Βαρσοβίας στα 1942 και ο «Ήχος από κόκαλα που σπάνε» με την ιστορία δύο παιδιών στρατιωτών που το σκάνε από το στρατόπεδο των ανταρτών, δίνουν αφορμή στα παιδιά, στους εφήβους που θα έρθουν να τα δουν να αναλογιστούν για τον κόσμο γύρω τους, για ζητήματα που τους αφορούν άμεσα, τώρα, για τη ζωή τους, τις σχέσεις τους με τους γύρω τους και τον κόσμο. Το τρίτο έργο μας, «Το Τέρας» θεωρώ πως συμπληρώνει αυτήν τη συζήτηση σαν αντίποδας σχεδόν της σχέσης καθηγητή-μαθητή που βλέπουμε στον «Κόρτσακ».

–Ελένη Μολέσκη: Είναι έργα σημαντικά που αγγίζουν θέματα πραγματικά που αφορούν όλους μας και συμβαίνουν γύρω μας. Δεν έχουν «εφηβικό περιτύλιγμα» αλλά θέτουν ερωτήματα που επαναπροσδιορίζουν τη θέση μας στον κόσμο. Τι στάση κρατάμε όταν οι συνθήκες γύρω μας μας κάνουν να αμφισβητούμε όλα όσα ξέραμε; Μέχρι πόσο αντέχεις να μείνεις πιστός στις αρχές σου, να αντιστέκεσαι στη βία; Μπορεί να αλλάξεις τον κόσμο;

–Ποιες είναι οι πρώτες εντυπώσεις που έχετε από την παράσταση «Ήχος από κόκκαλα που σπάνε»;

–Ελένη Μολέσκη: Αυτό που μας κάνει εντύπωση είναι ότι ο κόσμος φεύγει και συζητάει για το θέμα της παράστασης, μας ρωτούν για την έρευνα που κάναμε για το θέμα των παιδιών που εντάσσονται σε ένοπλες ομάδες, επιστρέφουν πίσω για να δουν και πάλι την έκθεση που συνοδεύει την παράσταση. Μετακινούνται, διερωτώνται για το τι πρέπει να γίνει, πώς μπορεί να διαφυλαχθεί το δικαίωμα στην παιδική ηλικία παιδιών που ζουν πόλεμο, προσφυγιά, φτώχια… Μερικές φορές έχουμε την εντύπωση ότι βρίσκουμε συνοδοιπόρους στους προβληματισμούς.

–Ποιο είναι το αποτύπωμα που θέλετε να αφήσετε τελειώνοντας τις Δράσεις στις Αποθήκες ΘΟΚ «Νέος σε Έρημο Νησί»;

–Ειρήνη Ανδρέου: Δεν είμαι σίγουρη πως θέλουμε να αφήσουμε κάποιο «αποτύπωμα», γιατί το αποτύπωμα κουβαλάει μια έννοια τετελεσμένου, τελειωμένου. Εμείς θέλουμε ακριβώς το αντίθετο! Η πόρτα που ανοίξαμε στον έφηβο, να μην κλείσει πίσω μας. Κι αν θα μείνουν αποτυπώματα στις Αποθήκες του ΘΟΚ, να είναι μονάχα τα αποτυπώματα των εφήβων που πέρασαν από κει και θα συνεχίσουν, εύχομαι, να περνούν και μετά από μας.

–Τι θα λέγατε στους γονείς που θα ένιωθαν ότι τα παιδιά τους θα ταραχτούν ή θα τραυματιστούν, παρακολουθώντας τέτοια έργα;

–Γιάννης Καραούλης: Φαντάζομαι το «τέτοια έργα» περιγράφει μια θεματολογία που σε πρώτο επίπεδο φαντάζει πιο δύσκολη ή όχι τόσο «παιδική». Η απάντηση είναι πως τα παιδιά βομβαρδίζονται καθημερινά μέσα από τον ψηφιακό κόσμο με εικόνες και ιστορίες. Η λύση δεν είναι να αποκόψουμε τον έφηβο από την πραγματικότητα και να τον μεγαλώσουμε σε μια ροζ φούσκα. Ναι, είναι σημαντικό και έχουμε ευθύνη σε σχέση με το πώς προσεγγίζουμε και μιλάμε για κάποια θέματα. Και εδώ έρχεται η μεταμορφωτική δυνατότητα του θεάτρου και της τέχνης. Η ιστορική «πληγή», το «προβληματικό» γεγονός γίνεται αφήγηση και η σκηνική απεικόνιση μπορεί να δώσει την απαραίτητη απόσταση στο πώς μιλάμε στα παιδιά για δύσκολα ζητήματα.

–Ελένη Μολέσκη: Θα απαντήσω χρησιμοποιώντας τα λόγια της Σουζάν Λεμπό, της συγγραφέας του έργου «Ήχος από κόκκαλα που σπάνε». Η Λεμπό λέει ότι όταν γράφει κανεις έργα για παιδιά και νέους τον ίδιο κόσμο με αυτών των ενηλίκων περιγράφει. Δεν γράφει για μια φανταστική ζωή που δεν υπάρχει γύρω μας. Το παιδί, όπως άλλωστε κανει και κάθε θεατής, θα ανοίξει την πόρτα και θα δει αυτό τον κόσμο από το ύψος που φτάνουν τα μάτια του. Οι νέοι θέλουν και διεκδικούν να μάθουν την αλήθεια, γιατί και αυτοί είναι πολίτες αυτού του κόσμου και ότι συμβαίνει γύρω τους τους αφορά. Αν έχουμε άλλωστε μια ελπίδα κάτι να αλλάξει στο μέλλον αυτό θα γίνει μόνο αν επιτρέψουμε στους νέους να δρουν ως ενεργοί πολίτες, αν τους εμπιστευτούμε ότι μπορούν να διαχειριστούν «άβολες» αλήθειες. Επιπλέον, στα έργα που επιλέξαμε η βία δεν αναπαρίσταται ηδονοβλεπτικά αλλά μεταφέρεται μέσα από την αφήγηση όπως συμβαίνει και στην αρχαία τραγωδία. Θα αναρωτιόταν κανεις αν ένας έφηβος θα ταραχτεί βλέποντας μια αρχαία τραγωδία; Οι νέοι καταλαβαίνουν πότε τους λες ψέματα, πότε πας να τους χειραγωγήσεις και δεν διστάζουν να κλείσουν αμέσως τα κανάλια επικοινωνίας.

Για όλη την οικογένεια

–Αφορούν μόνο τους/τις νέους/ες ή και τους ενήλικες οι Δράσεις σας;

– Ειρήνη Ανδρέου: Οι Δράσεις μας έχουν στο επίκεντρο τον έφηβο/η, αλλά αφορούν όλους. Ξεκινώντας από τις παραστάσεις μας, ακόμη κι αν η θεματολογία τους αφορά σε έφηβους ή οι χαρακτήρες των έργων που επιλέξαμε είναι έφηβοι, σίγουρα δεν απευθύνονται σε κοινό με όριο ηλικίας. Το αντίθετο μάλιστα. Πρόκειται για παραστάσεις που θα ήταν χρήσιμο να δει όλη η οικογένεια μαζί ή ακόμη και ενήλικες «ασυνόδευτοι». Επίσης, πολλές από τις παράλληλες δράσεις μας (προβολές, συζητήσεις) απευθύνονται σε ενήλικες που σχετίζονται με εφήβους (εκπαιδευτικούς, γονείς) ενώ και κάποια από τα σεμινάρια που φιλοξενούμε απευθύνονται επίσης τόσο σε νέους όσο και σε μεγαλύτερους. Άλλωστε, ένας από τους βασικούς στόχους των Δράσεων «Νέος σε έρημο νησί» ήταν η συνύπαρξη ενηλίκων και ανηλίκων και η συνδημιουργία.

Θα ήταν ένα ουσιαστικό προχώρημα η εφηβική θεματολογία στο θέατρο

–Το εφηβικό θέατρο και η θεματολογία του πόσο δύσκολη συνθήκη είναι;

–Γιάννης Καραούλης: Νομίζω οι δυσκολίες που προκύπτουν δεν είναι θεματολογικές. Σε ένα εφηβικό κοινό μπορείς να τους μιλήσεις σχεδόν για τα πάντα μέσα από ένα έργο. Είναι ζήτημα περισσότερο καλής ή κακής δραματουργίας και από κει και πέρα σκηνικής προσέγγισης. Αν το κείμενο, δηλαδή, και εν τέλει η παράσταση θα επικοινωνήσουν με αυτό το κοινό

–Στην Κύπρο δεν έχουμε πολλά θεατρικά παραδείγματα από τις συνέπειες του πολέμου του ’74 με θέμα έφηβες και εφήβους, θα είχε ενδιαφέρον πιστεύετε μια τέτοια προσέγγιση;

–Ελένη Μολέσκη: Όντως δεν μου έρχονται στο μυαλό τέτοια έργα, κάτι που ίσως να συνδέεται με το ότι γενικώς το πως έζησαν και ζουν οι έφηβοι μεγάλα ιστορικά γεγονότα δεν είναι στις προτεραιότητες των σκέψεών μας. Επικεντρωνόμαστε στους ενήλικες και στα παιδιά, ως σύμβολο της χαμένης αθωότητας, το ενδιάμεσο το προσπερνάμε. Γενικά, όμως θα ήθελα πολύ να δω περισσότερα έργα από Κύπριους ενήλικες και ανήλικους συγγραφείς με εφηβική θεματολογία. Θα ήταν ένα ουσιαστικό προχώρημα.

–Είναι πιο δύσκολο να αποφύγεις τον διδακτισμό, κάνοντας εφηβικό θέατρο;

–Γιάννης Καραούλης: Από τη μία, ναι. Γιατί υπάρχει η φυσική ροπή του ενήλικου κόσμου να κοιτάζει το παιδί από ψηλά, να απευθύνεται στον έφηβο σαν από καθέδρας, να κουνάει το δάκτυλο. Από την άλλη, είναι απλό και ουσιώδες στο θέατρο να μην παίρνεις τον εαυτό σου και πολύ στα σοβαρά, να μην έρχεσαι με έτοιμη ατζέντα στη δημιουργική διαδικασία και να αποδέχεσαι ότι δεν έχεις απαραίτητα τις απαντήσεις και ότι και συ πρέπει να παρατηρείς και να δρας με ανοιχτά μάτια και μυαλά, όπως ένα παιδί.

–Πού βρισκόμαστε ως χώρα σε σχέση με τα δικαιώματα των παιδιών;

– Ειρήνη Ανδρέου: Στην Κύπρο συμβαίνει το παράδοξο πως ενώ τα δικαιώματα που συνδέονται με την επιβίωση των παιδιών είναι εν πολλοίς κατοχυρωμένα –σε βαθμό μάλιστα που να δημιουργείται σε κάποιους η εντύπωση πως είναι υπερβολή να τίθεται καν σαν θέμα αυτό– εντούτοις το παιδί και ο έφηβος, συστηματικά υποτιμούνται. Τo δικαίωμα στη συμμετοχή, το δικαίωμα στη γνώση –όχι απαραίτητα με την έννοια της μόρφωσης– το δικαίωμα στον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση του παιδιού καταστρατηγούνται διαρκώς. Αυτό που λείπει στον τόπο μας είναι το να αντιμετωπίσουμε τα παιδιά σαν κανονικούς ανθρώπους, όχι σαν ανθρώπους με περιορισμένες ικανότητες. Ο Γιάνους Κόρτσακ έλεγε πως τα παιδιά είναι άνθρωποι, άνθρωποι τώρα, δεν θα γίνουν άνθρωποι στο μέλλον, αύριο. Είναι τώρα! Στην Κύπρο επιλέγουμε να αγνοούμε πως τα παιδιά έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν την αλήθεια, έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν, έχουν δικαίωμα να είναι αυτά που θέλουν να είναι. Αν το καλοσκεφτείς, είναι αδιανόητα σκληρό το βάρος που πρέπει να σηκώσουν, όταν ενήλικοι πια καλούνται για πρώτη φορά να αποφασίσουν και να αναλάβουν τις ευθύνες των επιλογών τους. Τα παιδιά του τόπου μας έχουν δικαίωμα να βιώσουν αυτή την εμπειρία νωρίτερα.

–Ελένη Μολέσκη: Εγώ πιστεύω ότι υπάρχει θέμα για μια σημαντική μερίδα παιδιών και νέων. Παιδία δίπλα μας που δεν έχουν εξασφαλισμένα πολύ βασικά τους δικαιώματα. Όταν ακούμε τους αριθμούς παιδιών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας ή θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης, λέμε αποκλείεται. Κάθε εκπαιδευτικός όμως μπορεί να σε διαβεβαιώσει για το αντίθετο. Η οικονομική ανισότητα επίσης είναι έντονη και ιδιαίτερα βασανιστική για τους εφήβους που αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως λειτουργεί ο κόσμος γύρω τους, τα όρια που υπάρχουν για κάποια οικονομικά στρώματα. Όταν μια κοινωνική λειτουργός μου ανέφερε πέρσι ότι πρέπει να επιλέξουν ποιοι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες θα πάνε στο σχολείο γιατί δεν είχαν δοθεί θέσεις για όλους όσους είναι πάνω από 15, τρόμαξα. Μετα σκέφτηκα και πόσοι από αυτούς θα έχουν κάποια εκπαίδευση σε μια γλώσσα που καταλαβαίνουν;

–Μια ερώτηση εκ του περισσού, πόσο σημαντική είναι η συμμετοχή των παιδιών και των νέων στα καλλιτεχνικά και όχι μόνο πράγματα;

–Ελένη: Για μένα η ενασχόληση των παιδιών με τις τέχνες, είναι σημαντική για πολλούς λόγους αλλά κυρίως για αυτό: γιατί σου δίνει τη δυνατότητα να φανταστείς τον κόσμο και τον ίδιο σου τον εαυτό αλλιώς, να ονειρευτείς την ανατροπή, να βρεις εναλλακτικές και διεξόδους. Και αυτό το κάνεις μαζί με τους άλλους. Για να γίνει μια παράσταση, πρέπει να είμαστε όλοι έκει, να μην λείπει κανείς από τη θέση του… να γίνουμε μια ομάδα που ονειρεύεται και τόλμα μαζί. Σχεδόν επαναστατικό αν το σκεφτείς…

–Μιλήστε μου και για τις παράλληλες εκδηλώσεις σας.

–Ελένη: Στόχος μας είναι να προτείνουμε μια πλατφόρμα θεάτρου για νέους που να προσεγγίζει το θέατρο σφαιρικά. Τις θεατρικές παράγωγες συνοδεύουν εκπαιδευτικοί οδηγοί που προτείνουν δράσεις πού μπορούν να εφαρμόσουν οι εκπαιδευτικοί πριν και μετά την παράσταση, εκθέσεις που διευρύνουν το θέμα της παράστασης και ανοικτές συζητήσεις με το κοινό που επιτρέπουν στο θεατρικό γεγονός να γίνει βίωμα και σε κοινό και συντελεστές να γίνουν μια κοινότητα που σκέφτεται μαζί. Στις συζητήσεις αυτές συνδράμουν επιστήμονες που συνδέουν τα θέματα των παραστάσεων με την κοινωνία μας. Την παράσταση «Το παράδειγμα του δόκτορα Κόρτσακ» θα ανοίξει επίσης ένα εξαιρετικό ντοκιμαντέρ για σημαντικούς εκπαιδευτικούς του 20ου αιώνα και μια συζήτηση για το έργο του Κόρτσακ ως παιδαγωγού. Παράλληλα έχουμε πολλά θεατρικά εργαστήρια (συγγραφής, υποκριτικής, σκηνογραφικά εργαστήρια) που προσφέρονται δωρεάν σε όλους τους νέους που ενδιαφέρονται άλλα και σεμινάρια με σημαντικούς καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται στο χώρο του θέατρου για νέους, την Τζωρτζίνα Κακουδάκη, την Σοφία Βγενοπούλου και τον Chris Cooper, και απευθύνονται σε θεατροπαιδαγωγούς, εκπαιδευτικούς αλλά και μεικτές ομάδες ενηλίκων κι ανηλίκων. Είναι μια συνολική προσέγγιση που έχει στόχο να συνδέσει το θέατρο με την κοινωνία και την εκπαίδευση.

–Στα σχολεία μπορούν να γίνουν περισσότερα σε σχέση με την ανάπτυξη της θεατρικής παιδείας;

–Ειρήνη: Τα σχολεία μας είναι πίσω σε σχέση με την ανάπτυξη της θεατρικής παιδείας και όπου εντοπίζεται κάποιου είδους ανάπτυξη, αυτή οφείλεται σε μεμονωμένες περιπτώσεις εκπαιδευτικών που αγαπούν το θέατρο και θέλουν να εμπνεύσουν και τους μαθητές τους σ’ αυτή την κατεύθυνση. Δεν υπάρχει, όμως, κεντρικά τέτοια στόχευση. Το σχολείο θα μπορούσε να εντάξει το θέατρο σαν μάθημα από τα πολύ πρώτα σχολικά χρόνια, αλλά θα μπορούσε ταυτόχρονα να το χρησιμοποιήσει ακόμη και σαν εργαλείο για άλλα μαθήματα. Η δυνατότητα συμμετοχής μαθητών σε θεατρικές ομάδες στα σχολεία, θα πρέπει να υποστηρίζεται ακόμη περισσότερο από όσο συμβαίνει, αλλά και όλες αυτές οι εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται πανομοιότυπα κάθε χρόνο μέσα στα σχολεία, θα μπορούσαν να ήταν αφορμές για δημιουργία από τους ίδιους τους μαθητές, αν τους δινόταν η πρωτοβουλία και η ελευθερία. Τέλος, η παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης με το σχολείο δεν έχει νόημα αν αρχίζει και τελειώνει μέσα στην αίθουσα του θεάτρου, όπως συχνά συμβαίνει. Πρέπει να αποτελεί ένα έναυσμα για περαιτέρω σκέψη, συζήτηση και καλλιτεχνική παραγωγή από τους ίδιους τους μαθητές. Εμείς εδώ στις Δράσεις το επιδιώκουμε αυτό, με τους εκπαιδευτικούς οδηγούς και τις εκθέσεις που συνοδεύουν κάθε παράστασή μας, καθώς επίσης και τις συζητήσεις που ακολουθούν, δείχνοντας έτσι ένα δρόμο στους εκπαιδευτικούς που συνοδεύουν τα σχολεία για τις προεκτάσεις που μπορεί να έχει μια παράσταση σε μια τάξη. Οι μαθητές πρέπει με κάθε ευκαιρία να κινητοποιούνται, ώστε να αφήνουν το ρόλο του παθητικού θεατή και να προχωρούν στη θέση στου ενεργού δημιουργού, σε κάθε επίπεδο. Το θέατρο μπορεί να το κάνει αυτό, γι’ αυτό θα πρέπει να ενταχθεί στην εκπαίδευση από την προσχολική ηλικία ακόμη.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Θέατρο-Χορός: Τελευταία Ενημέρωση

X