Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Δημιουργείται κουλτούρα μη αποπληρωμής δανείων από την παρατεταμένη και χωρίς στόχευση αναστολή των διαδικασιών εκποίησης συγκεκριμένων κατηγοριών ακινήτων, με αφορμή την πανδημία, επισημαίνει ο Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου.
Σύμφωνα με σημείωμα απέστειλε στην Επιτροπή Οικονομικών ο Σύνδεσμος ενόψει της πρότασης νόμου που επεκτείνει την αναστολή των εκποιήσεων για ακόμα περισσότερο χρόνο απο τις 31 Ιουλίου 2021, ο Σύνδεσμος Τραπεζών Κύπρου (ΣΤΚ) τάσσεται κατά της επέκτασης αναστολής εκποιήσεων που προωθείται με την εν λόγω πρόταση νόμου.
Ο Σύνδεσμος τονίζει πως, οι συνεχείς παρεμβάσεις στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο που διέπει τα χρονοδιαγράμματα και τις διαδικασίες ρευστοποίησης ενυπόθηκων εξασφαλίσεων επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στα Πιστωτικά Ιδρύματα (ΠΙ) και στη σταθερότητα του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος, με ότι αυτό συνεπάγεται.
"Η παρατεταμένη και χωρίς στόχευση αναστολή των διαδικασιών εκποίησης συγκεκριμένων κατηγοριών ακινήτων, με αφορμή την πανδημία, τείνει να καταστήσει τη διαδικασία εκποίησης ενυπόθηκων ακινήτων αναποτελεσματική και ατελέσφορη, δυσχεραίνει την ανάκτηση χρεών, ευνοεί τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, δημιουργεί μια κουλτούρα μη αποπληρωμής δανείων και υποχρεώσεων και αυξάνει τον κίνδυνο διάχυσης της κουλτούρας αυτής και στους συνεπείς δανειολήπτες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται", σημείωνεται χαρακτηριστικά.
Τα πιο πάνω, όπως αναφέρει στην επιστολή, επιβεβαιώνονται και στις εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου όπως επίσης και των οίκων αξιολόγησης (Moody’s). Όλοι αυτοί οι διεθνείς Φορείς/Οργανισμοί κατ’ επανάληψη υποδεικνύουν ότι παρά την επιτευχθείσα μείωση των μη-εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) (17.7% το 2020) το ποσοστό παραμένει πολλαπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου και επηρεάζει αρνητικά τους ισολογισμούς των τραπεζών λόγω των προβλέψεων και των κεφαλαιακών αναγκών που προκύπτουν.
"Σημειώνουμε ότι στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο περιέχονται αξιόπιστοι δικονομικοί μηχανισμοί όπου στις περιπτώσεις που υπάρχουν βάσιμοι λόγοι αναστολής της διαδικασίας εκποίησης οι οφειλέτες έχουν τη δυνατότητα να εξασφαλίσουν σχετικό απαγορευτικό διάταγμα αλλά και να προσφύγουν στον Φορέα Επίλυσης Χρηματοοικονομικών Διαφορών για θέματα χρεώσεων, διαμεσολάβησης και εφαρμογής του Κώδικα Συμπεριφοράς της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου", συμπληρώνεται.
Τα 4 σημεία ανησυχιών
Πιο κάτω, ο Σύνδεσμος παραθέτει με περισσότερη λεπτομέρεια τις ανησυχίες, τους προβληματισμούς του και τις κυριότερες επιπτώσεις που θα προκύψουν στο χρηματοπιστωτικό σύστημα σε περίπτωση που παραταθεί περαιτέρω η αναστολή εκποιήσεων.
1. Οι ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών και ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός) έχουν διαμηνύσει σε πολύ αυστηρό τόνο ότι οι συνεχείς τροποποιήσεις της νομοθεσίας, και ειδικά των χρονοδιαγραμμάτων που αφορούν τις διαδικασίες ρευστοποίησης των εξασφαλίσεων, αυξάνει τον πιστωτικό κίνδυνο με σημαντικότατες συνέπειες στα ΠΙ. Οι προειδοποιήσεις αυτές δεν γίνονται δια μέσου δημοσίων ανακοινώσεων αλλά στα πλαίσια της διαδικασίας ελέγχου και αποτίμησης των κινδύνων.
Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι ο καθορισμός των κεφαλαιακών αναγκών, συμπεριλαμβανομένου και του Πυλώνα ΙΙ, και των αναγκαίων προβλέψεων για τα ΜΕΔ, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις παραδοχές που αφορούν την αξία των εξασφαλίσεων. Συνεπώς, η αβεβαιότητα σε σχέση με τη σταθερότητα του κυπριακού νομικού πλαισίου και η συνεχής τροποποίηση/επιμήκυνση/αναστολή των διαδικασιών και χρονοδιαγραμμάτων ρευστοποίησης των εξασφαλίσεων οδηγεί σε αύξηση κεφαλαίων και σε επιπλέον προβλέψεις.
2. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ιούνιος 2021) στο τέλος Δεκεμβρίου 2020 ο δείκτης ΜΕΔ ανήλθε στο 17.7% (€5.2δις) και κατά το ίδιο έτος επιτεύχθηκε μείωση ΜΕΔ κατά €3.9δις. Η εν λόγω μείωση των ΜΕΔ προήλθε από την πώληση δανειακών χαρτοφυλακίων, από διαγραφές και από αναδιαρθρώσεις δανείων. Ένα σημαντικό δε στοιχείο που αναφέρει η Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι ότι το απόθεμα των ΜΕΔ αποτελείται από τερματισμένους λογαριασμούς, δηλαδή δεν βρίσκεται σε εξέλιξη καμιά διαδικασία αναδιάρθρωσης ή διαπραγμάτευσης, και ότι το 45% από αυτούς είναι σε καθυστέρηση πέραν των 5 ετών.
Το πιο πάνω γεγονός καταδεικνύει ξεκάθαρα ότι η όποια διαιώνιση και περαιτέρω παράταση της αναστολής εκποιήσεων δεν ωφελεί τους δανειολήπτες που πιθανόν να έχουν επηρεαστεί από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, αλλά αντιθέτως τους στρατηγικούς κακοπληρωτές οι οποίοι συνειδητά επιλέγουν να μην εξυπηρετούν τις υποχρεώσεις τους εδώ και αρκετά χρόνια.
Θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι τους τελευταίους 15 μήνες (Μάρτιο 2020 μέχρι Ιούλιο 2021) υπήρξε καθολική (Μάρτιος - Αύγουστος 2020) και ακολούθως μερική αναστολή εκποιήσεων για συγκεκριμένες κατηγορίες δανειοληπτών και ακινήτων. Οι υφιστάμενοι πλειστηριασμοί, αλλά και εκείνοι που προγραμματίζονται, αφορούν ενυπόθηκα χρέη τα οποία κατέστησαν υπερήμερα αρκετά χρόνια πριν από την έναρξη της πανδημίας και για τα οποία υφίστανται ακόμα και δικαστικές αποφάσεις. Η συντριπτική δε πλειοψηφία των πλειστηριασμών αυτών αφορά χωράφια, οικόπεδα, εμπορικά ακίνητα, εξοχικά ακίνητα και ακίνητα που λόγω φθοράς και κακής κατάστασης είναι ακατάλληλα για ιδιοκατοίκηση και χρήζουν κατεδάφισης. Συνεπώς, η οποιαδήποτε περαιτέρω επέκταση της περιόδου αναστολής εκποιήσεων είναι αχρείαστη και στέλνει λανθασμένα μηνύματα.
3. Η εφαρμογή του Σχεδίου Εστία προσφέρει προστασία της πρώτης κατοικίας σε εκείνους τους δανειολήπτες (φυσικά ή νομικά πρόσωπα) οι οποίοι επέλεξαν έγκαιρα να υποβάλουν συμπληρωμένη αίτηση και έχουν κριθεί ως επιλέξιμοι και βιώσιμοι.
Περαιτέρω, στις περιπτώσεις όπου οι αιτητές (δανειολήπτες) οι οποίοι υπέβαλαν συμπληρωμένη αίτηση και έχουν κριθεί ως επιλέξιμοι αλλά μη βιώσιμοι, το Υπουργείο Οικονομικών προγραμματίζει την υλοποίηση νέου σχεδίου δια μέσου του οποίου θα προσφερθεί η δυνατότητα διατήρησης της κύριας κατοικίας και ταυτόχρονα η αναστολή της διαδικασίας εκποίησης. Για τις περιπτώσεις αυτές το ΥΕΠΚΑ δεν έχει αποστείλει επιστολή απόρριψης προς τους αιτητές μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι διεργασίες και τεθεί σε εφαρμογή το νέο σχέδιο. Συνεπώς, οι όποιες νομικές ή άλλες διαδικασίες έχουν ανασταλεί και οι συγκεκριμένοι αιτητές (επιλέξιμοι αλλά μη βιώσιμοι) δεν αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε κίνδυνο εκποίησης της κύριας κατοικίας τους.
4. Η συνεχής τροποποίηση της νομοθεσίας και η αναστολή των εκποιήσεων δεν επιλύει κανέναν πρόβλημα αλλά απλώς το μεταθέτει και αναβάλλει την όποια επίλυση του σε μεταγενέστερο στάδιο. Το γεγονός αυτό επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία και τον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Προτεραιότητα είναι η βιώσιμη αναδιάρθρωση των ΜΕΔ εφόσον υπάρχει πρόθεση συνεργασίας και κυρίως δυνατότητα αποπληρωμής. Το τελευταίο είναι ύψιστης σημασίας αφού εάν δεν υπάρχει δυνατότητα αποπληρωμής όποια αναδιάρθρωση και να επιτευχθεί θα αποδεικτή μη βιώσιμη σε βάθος χρόνου.
Το μεγαλύτερο προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δανειολήπτες κατά τις διεργασίες αναδιάρθρωσης προβληματικών δανείων είναι το πολύ υψηλό ιδιωτικό χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων, κάτι που ίσως μεγεθυνθεί το επόμενο χρονικό διάστημα λόγω και των οικονομικών επιπτώσεων που επιφέρει η πανδημία. Η τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου και οι συνεχείς αναστολές των εκποιήσεων δεν επιλύουν κανένα πρόβλημα αλλά αντίθετα επιφέρουν σημαντικές επιπτώσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στην οικονομία.
Συνταγματικά θέματα
Πέραν των πιο πάνω επιπτώσεων που θα προκύψουν στα ΠΙ και στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σε περίπτωση που υιοθετηθεί η Πρόταση Νόμου, ο Σύνδεσμος σημειώνει ότι προκύπτουν σοβαρά θέματα ασυμβατότητας με το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στη συνέχεια, παραθέτει πιο κάτω εκ πρώτης όψεως κάποια από τα συνταγματικά θέματα που έχουν εντοπιστεί:
1. Το Άρθρο 23 του Συντάγματος κατοχυρώνει το δικαίωμα ιδιοκτησίας. Η Πρόταση Νόμου παρεμποδίζει τον ενυπόθηκο πιστωτή από το να ασκήσει το αγώγιμο του δικαίωμα να διεκδικήσει το οφειλόμενο προς αυτόν χρέος το οποίο συνιστά ιδιοκτησία.
2. Περαιτέρω παραβιάζεται το συμβατικό δικαίωμα του ενυπόθηκου δανειστή να διεκδικήσει τα οφειλόμενα περιορίζοντας έτσι το δικαίωμα του να ασκεί επικερδή εργασία που του παρέχεται από το Άρθρο 25 του Συντάγματος.
3. Το δικαίωμα του συμβάλλεσθαι ελευθέρως του Άρθρου 26 του Συντάγματος πλήττεται καθώς η προτεινόμενη αναστολή της διαδικασίας εκποίησης επεμβαίνει και τροποποιεί εκ των υστέρων συμβατικές υποχρεώσεις του οφειλέτη που προκύπτουν από τη σύμβαση δανείου και τη σύμβαση υποθήκης. Το δικαίωμα του συμβάλλεσθαι μπορεί σύμφωνα με το Σύνταγμα να περιοριστεί μόνο από το δίκαιο των συμβάσεων.
4. Το Άρθρο 30 του Συντάγματος κατοχυρώνει το δικαίωμα του ενυπόθηκου δανειστή να προσφεύγει ενώπιον της δικαιοσύνης εναντίον του ενυπόθηκου οφειλέτη δυνάμει της σύμβασης δανείου και/ή της σύμβασης υποθήκης για σκοπούς είσπραξης χρέους, οι ενυπόθηκοι δανειστές στερούνται το εν λόγω δικαίωμα με βάση την εν λόγω Πρόταση Νόμου.
