Του Γιώργου Κακούρη
Καθώς ο Πέδρο Σάντσεθ και ο Νίκος Χριστοδουλίδης συζητούσαν στο Μέγαρο Μονκλόα, την έδρα της ισπανικής κυβέρνησης στη Μαδρίτη, το δίκτυο της χώρας κατέρρευσε φέρνοντας τον Ισπανό πρωθυπουργό ενώπιον μιας πρωτοφανούς κρίσης, και τον Κύπριο πρόεδρο μάλλον να κάνει τους δικούς του συνειρμούς για παλιές κρίσεις, και μελλοντικούς κινδύνους για τη χώρα μας.
Αν δεν επρόκειτο για μια έκτακτη κατάσταση κρίσης, το περιστατικό θα έδινε στους δύο ηγέτες την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις και εμπειρίες και για ένα πρόβλημα που δεν συζητείται αρκετά στον δημόσιο διάλογο, όμως είναι ψηλά στις έγνοιες των Βρυξελλών – και πλέον και της Μαδρίτης: την ασφάλεια των υποδομών στην εποχή της γεωπολιτικής αστάθειας και των ανεξέλεγκτων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Στην Ισπανία, στις Βρυξέλλες και στην υπόλοιπη Ευρώπη η πρώτη σκέψη πολιτών και πολιτικών ήταν κατά πόσο τα όσα έγιναν ήταν αποτέλεσμα δολιοφθοράς. Από πλευράς Ε.Ε., τα πρώτα μηνύματα ήταν μηνύματα καθησυχασμού, με την Ισπανίδα αντιπρόεδρο της Επιτροπής, Τερέζα Ριμπέρα, να λέει σε τοπικά ΜΜΕ πως δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το μπλακ άουτ προκλήθηκε από κυβερνοεπίθεση. Τις διαβεβαιώσεις επανέλαβε και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, αφού μίλησε με τον κ. Σάντσεθ και τον Πορτογάλο πρωθυπουργό.
Αυτή τη στιγμή όλα τα ενδεχόμενα διερευνώνται, με τον κ. Σάντσεθ να ανακοινώνει έρευνα, και με τη διαχειρίστρια εταιρεία του ισπανικού δικτύου και τις αρχές της Πορτογαλίας να αποκλείουν το σενάριο της κυβερνοεπίθεσης. Ωστόσο, και μόνο η υπενθύμιση του πόσο ευάλωτες είναι οι κρίσιμες υποδομές ηλεκτρισμού ακόμα και απέναντι σε τεχνικές βλάβες, και μαζί τους και τα δίκτυα επικοινωνιών που εξαρτώνται από το δίκτυο ηλεκτροδότησης, επιβεβαιώνει όσους στις Βρυξέλλες και άλλους επέμειναν στην ανάγκη μιας συνολικής και συντεταγμένης στρατηγικής για την αντιμετώπιση κρίσεων.
Ο κ. Σάντσεθ έσπευσε επίσης να διαψεύσει τη διασύνδεση της αστάθειας του συστήματος με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αφήγημα το οποίο εμφανίστηκε στο διαδίκτυο αμέσως μετά το μπλακ άουτ. Ωστόσο, αν και ειδικοί διαφωνούν πως οι ανανεώσιμες αποτελούν εγγενώς πρόβλημα, αυτό δεν σημαίνει πως ο παράγοντας μιας πιθανής απότομης αύξησης στην παραγωγή δεν πρέπει να ληφθεί υπόψη με τις απαραίτητες δικλίδες ασφαλείας. Όπως την καλύτερη διασύνδεση της Ισπανίας, η οποία αυτή τη στιγμή έχει λίγες μόνο ηλεκτρικές διασυνδέσεις με τη Γαλλία λόγω της ορεινής γεωγραφίας των Πυρηναίων, και με το Μαρόκο, δύο χώρες που τελικά συνέβαλαν στο να εξισορροπήσει ξανά το σύστημα.
Από τα Πυρηναία στο Μαρί
Οι εκπρόσωποι της Κομισιόν, Πάολα Πίνιο και Έβα Χερτζίκοβα τόνιζαν την Τρίτη πως, ανεξάρτητα από τα όσα έγιναν την προηγούμενη ημέρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί πάντα πως «χρειαζόμαστε περισσότερες διασυνδέσεις με την Ιβηρική Χερσόνησο», καθώς «μια πιο ολοκληρωμένη και διασυνδεδεμένη Ένωση είναι ξεκάθαρα κάτι που χρειαζόμαστε για να ενισχύσουμε την ενέργεια, την ασφάλεια εφοδιασμού του ηλεκτρισμού και βεβαίως και του φυσικού αερίου».
Τον Μάρτιο, ο κ. Σάντσεθ τόνιζε πως στο πλαίσιο της συζήτησης για την ενίσχυση της άμυνας στην Ευρώπη, θα πρέπει να υπολογίζονται ως δαπάνες για την άμυνα και οι δαπάνες κατά των κυβερνοαπειλών, κατά της τρομοκρατίας και για αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ενώ για την ανατολική Ευρώπη η απάντηση βρίσκεται στην άμυνα, είχε πει σύμφωνα με τους Financial Times, η ρωσική απειλή για την Ισπανία «δεν είναι η Ρωσία να περάσει τα στρατεύματά της από τα Πυρηναία», αλλά υβριδικές απειλές όπως κυβερνοεπιθέσεις. Τα εργαλεία της χώρας του, σύμφωνα με τον Ισπανό πρωθυπουργό, αφορούν «την πολιτική άμυνα και την απειλή της κλιματικής κατάστασης έκτακτης ανάγκης στη Μεσόγειο».
Αυτά είναι ζητήματα που αναπόφευκτα αγγίζουν και την Κύπρο, για την οποία απειλή για την ασφάλεια δεν είναι μόνο ο τουρκικός στρατός ή η τρομοκρατία, αλλά και τα ευάλωτα σημεία ενός δικτύου ηλεκτρισμού χωρίς εξωτερικές διασυνδέσεις για εξισορρόπηση απωλειών. Το πρόσφατο ζήτημα που προέκυψε με την προμήθεια νερού λόγω της πυρκαγιάς στη μονάδα αφαλάτωσης στην Πάφο, εγείρει παράλληλα και το ερώτημα πόσο ασφαλείς είναι οι υδατικές υποδομές της Κύπρου σε περίπτωση ατυχήματος, φυσικής καταστροφής ή ακόμα και δολιοφθοράς, σε μια χώρα όπου καταστροφές όπως το Μαρί δεν είναι μόνο θεωρητικά ενδεχόμενα.
Οι δύο χώρες, διαφορετικές σε πολλά, έχουν άλλωστε παράλληλες εμπειρίες στις προσπάθειες αύξησης (ή στην περίπτωσή μας δημιουργίας) ηλεκτρικών διασυνδέσεων: ενώ η Κύπρος επενδύει στον Great Sea Interconnector για να ενωθεί ηλεκτρικά με την ηπειρωτική Ευρώπη, η Ισπανία και η Γαλλία, μαζί με την Πορτογαλία, εργάζονται για περισσότερες διασυνδέσεις μέσω για παράδειγμα ηλεκτρικού υποθαλάσσιου καλωδίου στον Βισκαϊκό Κόλπο, αλλά και αγωγού φυσικού αερίου μεταξύ Βαρκελώνης και Μασσαλίας.
Ζήτημα ετοιμότητας
Οι Βρυξέλλες θεωρούν τα όσα έγιναν τα τελευταία 24ωρα σε Ισπανία και Πορτογαλία «ένα μεγάλο μάθημα» όσον αφορά την ετοιμότητα των κοινωνιών της Ε.Ε. για τη διαχείριση κρίσεων, μερικές εβδομάδες μετά την ανακοίνωση συστάσεων από την Κομισιόν στα κράτη μέλη και στους πολίτες για εφοδιασμό με είδη πρώτης ανάγκης για 72 ώρες.
«Αυτού του είδους οι καταστάσεις και μια τέτοια κρίση ήταν ένα ακριβώς από τα σενάρια για τα οποία προτείναμε τη στρατηγική για μια Ένωση ετοιμότητας» ανέφεραν οι δύο εκπρόσωποι, επισημαίνοντας πως εναπόκειται σε κάθε κράτος μέλος να προσαρμόσει τις συστάσεις για να διαμορφώσει τη στρατηγική του ανάλογα με τις ειδικές του περιστάσεις.
Απαντώντας σε ερώτηση αν η Κομισιόν νιώθει δικαιωμένη μετά την κριτική που δέχθηκε η πρόταση για συγκέντρωση αναγκαίων προμηθειών για 72 ώρες, η εκπρόσωπος της Κομισιόν απέφυγε βεβαίως να απαντήσει ευθέως, επεσήμανε όμως πως αυτή η περίοδος, οι πρώτες τρεις ημέρες μιας κρίσης, είναι όπως φαίνεται και στην περίπτωση της Ιβηρικής Χερσονήσου «η πιο ευάλωτη στιγμή», και πως ο στόχος των στρατηγικών ετοιμότητας είναι να διασφαλιστεί πως η κοινωνία θα συνεχίσει να λειτουργεί.
Θα αντληθούν διδάγματα
Όσον αφορά τους κινδύνους σε κρίσιμες υποδομές, και ερωτηθείς αν η Κομισιόν έχει υπόψη της και άλλα συστήματα που ενδεχομένως να είναι ευάλωτα σε αυτή την κλίμακα και αν προχωρεί σε σχετικές αξιολογήσεις, η εκπρόσωπος επεσήμανε πως η κλίμακα αυτής της κρίσης ήταν «χωρίς προηγούμενο» και πως η Επιτροπή βρίσκεται σε συντονισμό με τις εθνικές αρχές διανομής ηλεκτρισμού μέσω των αρμόδιων συμβουλευτικών οργάνων της Ε.Ε., για άντληση διδαγμάτων, χωρίς να αποκλείει να ανακοινωθούν κάποια συμπεράσματα τις επόμενες εβδομάδες.
Προτεραιότητα για την Κομισιόν θα είναι, όπως είπε, η ασφάλεια του εφοδιασμού, αν και βραχυπρόθεσμα όλες οι συζητήσεις εστιάζουν στο να επιστρέψουν τα πράγματα στους φυσιολογικούς τους ρυθμούς.
Παράγοντας παραπληροφόρηση
Οι εκπρόσωποι της Κομισιόν κλήθηκαν επίσης να σχολιάσουν το πρόβλημα της παραπληροφόρησης που κυκλοφόρησε εν μέσω της κρίσης, με την κ. Πίνιο να επισημαίνει πως η διασπορά ψευδών πληροφοριών δυσκολεύει τη δουλειά της Κομισιόν, και να θυμίζει πως λίγο μετά το μπλακ άουτ άρχισαν να κυκλοφορούν δημοσιεύματα με ψευδείς δηλώσεις που αποδίδονταν στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και στις οποίες φερόταν να κατηγορεί τη Ρωσία για κυβερνοεπίθεση.
Το περιστατικό αυτό δείχνει «πόσο μακριά μπορεί να πάει η χειραγώγηση της πληροφόρησης», καθώς η ψευδής δήλωση έφερε αντιδράσεις και δημιούργησε την εντύπωση πως υπήρξε επίθεση κατά της Ευρώπης.
Η κ. Πίνιο ευχαρίστησε μάλιστα τους δημοσιογράφους για το ότι έσπευσαν να επιβεβαιώσουν με ερωτήματα στην Κομισιόν τη Δευτέρα κατά πόσο αυτή η δήλωση πράγματι έγινε.
Σε σχέση με το αφήγημα πως τέτοιες κρίσεις οφείλονται στη χρήση ανανεώσιμων, σημείωσε πως οι διαχειριστές ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία και την Πορτογαλία «έχουν μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση μεγάλου όγκου παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας στα συστήματα ηλεκτρισμού τους». Όπως τόνισε, η Ε.Ε. έχει ξεκάθαρους κανόνες για την εξισορρόπηση των συστημάτων ηλεκτρισμού και την απορρόφηση απότομων αυξήσεων στην παραγωγή από ανανεώσιμες.
