Kathimerini.gr
Τα φάρμακα για το κρυολόγημα έχουν ωραίες συσκευασίες, τα βρίσκετε εύκολα οπουδήποτε και υπόσχονται γρήγορη ανακούφιση. Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορείτε να τα παίρνετε αλόγιστα, χωρίς να σκεφτείτε τους κινδύνους των φαρμακευτικών ουσιών που περιέχουν: αποσυμφορητικά, αντιισταμινικά, κατασταλτικά του βήχα και παυσίπονα.
«Ο όρος “μη συνταγογραφούμενο” δεν σημαίνει αβλαβές», επισημαίνει ο Jigar Mehta, φαρμακοποιός στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, που συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Ακόμη και τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα έχουν ισχυρές δράσεις στον οργανισμό και μπορούν να αλληλεπιδράσουν με συνταγογραφούμενα φάρμακα ή να επιδεινώσουν ορισμένες παθήσεις».
Δείτε τι πρέπει να γνωρίζετε για τα συνήθη φάρμακα για το κρυολόγημα και τις πιθανές επιδράσεις τους.
Αποσυμφορητικά
Τα αποσυμφορητικά προκαλούν συστολή –και άρα στένωση– των αιμοφόρων αγγείων στη μύτη, με συνέπεια να μειωθούν το οίδημα στις μεμβράνες (βλεννογόνους) που καλύπτουν εσωτερικά τις ρινικές διόδους και η βλέννα, οπότε περνά περισσότερος αέρας μέσα από αυτές. Ορισμένα αποσυμφορητικά –όπως η ψευδοεφεδρίνη– λαμβάνονται μόνο από το στόμα, ενώ άλλα –όπως η οξυμεταζολίνη– λαμβάνονται με εισπνοές από τη μύτη.
Ωστόσο τα αποσυμφορητικά εμπεριέχουν αρκετούς κινδύνους. Μπορεί να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα και (επειδή είναι επίσης διεγερτικά) να προκαλέσουν άγχος, αϋπνία και διαταραχές του ύπνου. Δεν συνιστώνται για άτομα με καρδιοπάθεια, υψηλή αρτηριακή πίεση, ιστορικό εγκεφαλικού επεισοδίου, στηθάγχη ή διαβήτη.
Επιπλέον, εάν χρησιμοποιήσετε ένα μη συνταγογραφούμενο αποσυμφορητικό ρινικό σπρέι για περισσότερο από μερικές ημέρες συνεχόμενα, μπορεί να προκληθεί μεγαλύτερο οίδημα από αυτό που είχατε αρχικά.
Πρόσφατα προκλήθηκε ανησυχία σχετικά με ένα συγκεκριμένο αποσυμφορητικό, τη φαινυλεφρίνη, καθώς διαπιστώθηκε ότι είναι αναποτελεσματική όταν λαμβάνεται από το στόμα. «Το γεγονός αυτό υπογραμμίζει γιατί πρέπει να εξετάζουμε με προσοχή τι περιέχουν αυτά τα προϊόντα, αντί να θεωρούμε πως οποιαδήποτε επιλογή υπάρχει στο ράφι του φαρμακείου είναι αποτελεσματική», σχολιάζει ο Mehta. Το 2024, ο FDA πρότεινε να αφαιρεθούν από τα ράφια τα προϊόντα που περιέχουν φαινυλεφρίνη, αλλά αυτό δεν έχει συμβεί ακόμη.
Αντιισταμινικά
Τα αντιισταμινικά, όπως η διφαινυδραμίνη, η χλωροφαινιραμίνη και η δοξυλαμίνη, μειώνουν την παραγωγή ισταμίνης, μιας ουσίας που προκαλεί ρινική καταρροή, δακρύρροια στα μάτια και φτέρνισμα. Έχουν επίσης κατασταλτική δράση και υπάρχουν συχνά στα φάρμακα για το κρυολόγημα που λαμβάνονται βράδυ, γιατί σας βοηθούν να κοιμηθείτε.
Ο κίνδυνος από τα αντιισταμινικά είναι ότι αναστέλλουν τις δράσεις της ακετυλοχολίνης, μιας χημικής ουσίας που ευθύνεται για τη διέγερση και τη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Όταν η δράση της ακετυλοχολίνης ανασταλεί, μπορεί να αισθάνεστε υπνηλία, ζάλη ή σύγχυση. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες γίνονται πιο συχνές καθώς μεγαλώνουμε και ο οργανισμός χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να αποβάλει τα φάρμακα. Η σύγχυση μπορεί να προκαλέσει πτώση και τραυματισμό.
Επίσης, αν παίρνετε και άλλα φάρμακα που αναστέλλουν την ακετυλοχολίνη, όπως ορισμένα αντικαταθλιπτικά ή φάρμακα για την ουροδόχο κύστη, ο κίνδυνος ζάλης και σύγχυσης, και συνεπώς πτώσεων, είναι ακόμη μεγαλύτερος.
Κατασταλτικά του βήχα
Τα φάρμακα που βοηθούν να σταματήσει ο βήχας στοχεύουν στον εγκέφαλο, όχι στον στοματοφάρυγγα ή στους πνεύμονες. Ο βήχας είναι ένα αντανακλαστικό το οποίο ελέγχεται από τον εγκέφαλο και καταστέλλεται από το φάρμακο.
Η δραστική ουσία που περιέχεται στα περισσότερα φάρμακα για το κρυολόγημα και την καταστολή του βήχα είναι η δεξτρομεθορφάνη. Παρότι είναι αποτελεσματική, εμπεριέχει ορισμένους κινδύνους. «Στη σωστή δόση, η δεξτρομεθορφάνη είναι ασφαλής για τα περισσότερα άτομα, αλλά η υπερβολική δόση μπορεί να προκαλέσει ζάλη, σύγχυση, ακόμη και αλλαγές στη διάθεση ή στη σκέψη», εξηγεί ο Mehta. «Ο κίνδυνος αυτός είναι μεγαλύτερος αν κάποιος παίρνει ήδη άλλα φάρμακα που επηρεάζουν τον εγκέφαλο».
Παυσίπονα
Τα μη συνταγογραφούμενα παυσίπονα, όπως η παρακεταμόλη, ή τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ), συμπεριλαμβανομένης της ιβουπροφαίνης, υπάρχουν σε πολλά φάρμακα για το κρυολόγημα και τη γρίπη. Τα φάρμακα αυτά ανακουφίζουν από τον πονοκέφαλο και τους πόνους στο σώμα και αντιμετωπίζουν τον πυρετό.
Ωστόσο, τα μη συνταγογραφούμενα παυσίπονα μπορεί να είναι επικίνδυνα. Η λήψη μεγάλων ποσοτήτων παρακεταμόλης –άνω των 3.000 με 4.000 mg την ημέρα (πάνω από έξι με οκτώ ενισχυμένα δισκία [Extra])– μπορεί να βλάψει το ήπαρ (συκώτι).
Η λήψη οποιασδήποτε ποσότητας ιβουπροφαίνης αυξάνει ελαφρώς τον βραχυπρόθεσμο κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου. Η μακροχρόνια χρήση των ΜΣΑΦ μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση ή να οδηγήσει σε γαστρορραγία (αιμορραγία του στομάχου). Οι υψηλές ημερήσιες δόσεις ΜΣΑΦ μπορούν να προκαλέσουν νεφρική βλάβη.
Το πρόβλημα με τους συνδυασμούς
Για λόγους ευκολίας, πολλά φάρμακα για το κρυολόγημα περιέχουν δύο ή περισσότερες κατηγορίες δραστικών ουσιών σε ένα δισκίο. Υπάρχουν διάφορα τέτοια παραδείγματα, στα οποία περιλαμβάνεται και οποιοδήποτε σκεύασμα αντιμετωπίζει περισσότερα από ένα συμπτώματα. Ωστόσο, τα συνδυαστικά φάρμακα εμπεριέχουν δύο κινδύνους.
Ο ένας είναι ότι μπορεί να μη χρειάζεστε όλες τις δραστικές ουσίες που περιέχονται σε ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Γιατί να διακινδυνεύσετε να εμφανίσετε τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες εάν αυτό δεν είναι απαραίτητο;
Ο άλλος είναι ότι μπορεί να καταλήξετε να πάρετε υπερβολική ποσότητα παυσίπονου. «Τα φάρμακα για το κρυολόγημα συνήθως περιλαμβάνουν παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη, γιατί καταπολεμούν τον πυρετό, τον πονοκέφαλο και τις μυαλγίες, δηλαδή κάποια από τα συχνότερα συμπτώματα του κρυολογήματος και της γρίπης», αναφέρει ο Mehta. «Αν όμως πάρετε επιπλέον παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη ξεχωριστά, εύκολα μπορείτε να ξεπεράσετε τα ημερήσια όρια ασφαλείας. Τότε είναι που εμφανίζονται τα προβλήματα. Οι χρήστες νομίζουν ότι καταπολεμούν διαφορετικά συμπτώματα όταν παίρνουν δύο διαφορετικά φάρμακα, αλλά στην πραγματικότητα παίρνουν διπλή δόση από την ίδια δραστική ουσία».
Τι πρέπει να κάνετε
Προτού καταπιείτε ένα φάρμακο για το κρυολόγημα επειδή αισθάνεστε άσχημα, σταματήστε πρώτα λίγο και σκεφτείτε.
Δείτε τον κατάλογο με τα συστατικά. Επιλέξτε το φάρμακο που αντιμετωπίζει μόνο τα συμπτώματα που έχετε. Για παράδειγμα, αν βήχετε και φτερνίζεστε αλλά δεν πονάτε, αποφύγετε κάποιο φάρμακο για το κρυολόγημα που περιέχει παυσίπονο.
Σκεφτείτε τι άλλα φάρμακα παίρνετε. Μήπως κάποιο από αυτά επηρεάζεται από τις ουσίες που περιέχονται στο φάρμακο για το κρυολόγημα που θέλετε να πάρετε; «Τα φάρμακα για το κρυολόγημα μπορούν να αλληλεπιδράσουν με τα συνηθισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα, από τα αντιυπερτασικά και τα φάρμακα για την καρδιά έως τα αντικαταθλιπτικά και τα αντιδιαβητικά», λέει ο Mehta. «Εάν δεν είστε σίγουροι, ένα γρήγορο τηλεφώνημα στον φαρμακοποιό σας μπορεί να σας βοηθήσει να αποφύγετε ένα σοβαρό πρόβλημα».
Μην πάρετε διπλή δόση παυσίπονου. Μην πάρετε ξεχωριστά παρακεταμόλη ή ΜΣΑΦ για να ανακουφιστείτε από τον πόνο, εάν η ίδια ουσία υπάρχει ήδη στο φάρμακο για το κρυολόγημα. «Δεν χρειάζεται να επιβαρύνετε χωρίς λόγο το συκώτι, τους νεφρούς ή το στομάχι σας», λέει ο Mehta.
Ζητήστε συμβουλή. Όταν δεν είστε σίγουροι αν μπορείτε να πάρετε μια συγκεκριμένη δραστική ουσία που υπάρχει στο φάρμακο για το κρυολόγημα, ρωτήστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας.
Ακολουθείτε τις οδηγίες. Μην πάρετε περισσότερη από τη συνιστώμενη δόση που αναγράφεται στο φύλλο οδηγιών χρήσης του προϊόντος.
Φροντίστε τον εαυτό σας. Τα φάρμακα για το κρυολόγημα μπορούν να σας ανακουφίσουν από τα συμπτώματα, αλλά το σώμα σας χρειάζεται επιπλέον βοήθεια για να καταπολεμήσει ένα κρυολόγημα. Έτσι λοιπόν, κοιμηθείτε πολύ, μείνετε ενυδατωμένοι, φροντίστε να μην κουραστείτε με τις καθημερινές δραστηριότητες και αποφύγετε την κακή διατροφή.
