Harvard Health Publishing
Εάν προγραμματίζετε να υποβληθείτε σε κάποια πολύπλοκη ιατρική πράξη ή χειρουργική επέμβαση, θα ακούσετε πολλά σχετικά με το τι πρέπει να κάνετε μετά την επέμβαση ώστε να επιταχύνετε την ανάρρωση και να μειώσετε τις επιπλοκές. Ωστόσο, εξίσου σημαντικό είναι να εστιάσετε στην υγεία σας και πριν από την επέμβαση.
«Προετοιμάζοντας το σώμα και τον νου σας πριν από μια ιατρική επέμβαση, μπορείτε να αντιμετωπίσετε και να ξεπεράσετε ευκολότερα τα διάφορα είδη στρες που θα συναντήσετε», δηλώνει η δρ Julie Silver, αντιπρόεδρος του τμήματος Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Εάν είστε πιο υγιής και πιο δυνατός μπαίνοντας στο χειρουργείο, έχετε πολύ περισσότερες πιθανότητες να αποφύγετε τις αρνητικές εξελίξεις».
Χτίζοντας καλύτερη υγεία
Αυτή η εκ των προτέρων φροντίδα ονομάζεται προεγχειρητική αποκατάσταση (prehabilitation). Περιλαμβάνει μια σειρά από αλλαγές στον τρόπο ζωής, οι οποίες εφαρμόζονται εβδομάδες ή και μήνες πριν από μια επέμβαση. Παραδείγματα τέτοιων αλλαγών είναι, μεταξύ άλλων, η τροποποίηση της διατροφής, η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής εάν χρειάζεται, τα εξατομικευμένα προγράμματα άσκησης, οι τεχνικές μείωσης του στρες, η διακοπή του καπνίσματος και ο καθορισμός στόχων που αφορούν τις προσδοκίες μετά την επέμβαση.
«Η προεγχειρητική αποκατάσταση γίνεται ακόμη πιο σημαντική με την αύξηση της ηλικίας. Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, είναι πιθανό μεγαλώνοντας να υποβληθούν σε περισσότερες επεμβάσεις και θεραπείες από ό,τι όταν ήταν νεότεροι», δηλώνει η δρ Silver.
Η προληπτική αποκατάσταση έχει χρησιμοποιηθεί επί πολλά χρόνια στην αθλητιατρική και στην αθλητική προπόνηση, προκειμένου να προετοιμαστούν οι αθλητές για αγώνες υψηλής έντασης, όπως ένας Μαραθώνιος.
«Φροντίζοντας για τη βελτίωση της υγείας, της δύναμης και της αντοχής τους, μέσω κατάλληλης άσκησης και διατροφής, οι αθλητές έχουν χαμηλότερο κίνδυνο τραυματισμών ή άλλων σωματικών προβλημάτων και μπορούν να αποδώσουν καλύτερα», εξηγεί η δρ Silver. Η ίδια οπτική για την προετοιμασία βοηθά επίσης στις χειρουργικές επεμβάσεις –όπως επεμβάσεις στην καρδιά, αρθροπλαστική ισχύου ή γόνατος και επεμβάσεις για καρκίνο–, καθώς και στις συνεχιζόμενες θεραπείες, όπως η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία.
«Στόχος της προεγχειρητικής αποκατάστασης είναι να αποκτήσετε την καλύτερη δυνατή φυσική κατάσταση, ώστε να έχετε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα», δηλώνει η δρ Silver.
Ας ρίξουμε μια ματιά στα κριτήρια
Πολλοί χειρουργοί και νοσοκομειακοί γιατροί ακολουθούν το πρόγραμμα ERAS (Ενίσχυση της Ανάρρωσης μετά από Επέμβαση). Το πρόγραμμα ERAS είναι μια σειρά από πρωτόκολλα που εφαρμόζονται στη διάρκεια μιας επέμβασης και κατά τις πρώτες 48 έως 72 ώρες μετά την επέμβαση, προκειμένου να αντιμετωπιστούν συνηθισμένα προβλήματα, όπως η διαχείριση του πόνου, η κινητικότητα και η πρόσληψη υγρών.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες για την προεγχειρητική αποκατάσταση, αναφέρει η δρ Silver. Από ερευνητική άποψη, το πρόβλημα είναι ότι πολλές μελέτες εξετάζουν τις επιδράσεις μόνο μιας παρέμβασης, όπως η άσκηση ή η διατροφή. Επιπλέον, πολλοί γιατροί έχουν τις δικές τους προτιμήσεις για την προσέγγιση που θα υιοθετήσουν, η οποία μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με την ειδικότητά τους.
Παρ’ όλα αυτά, πρώτες έρευνες έχουν δείξει ότι τα προγράμματα προεγχειρητικής αποκατάστασης είναι πολύ αποτελεσματικά.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2020 στην ιατρική επιθεώρηση Journal of the American College of Surgeons διαπίστωσε ότι 523 άτομα που ακολούθησαν προγράμματα προεγχειρητικής αποκατάστασης είχαν συντομότερη νοσοκομειακή νοσηλεία και περισσότερες πιθανότητες να επιστρέψουν απευθείας στο σπίτι τους μετά το νοσοκομείο αντί να μεταφερθούν σε ειδικό κέντρο φροντίδας και αποκατάστασης, σε σύγκριση με 1.046 άτομα που δεν ακολούθησαν πρόγραμμα προεγχειρητικής αποκατάστασης. Η διάρκεια των προγραμμάτων κυμαινόταν από 11 έως 33 ημέρες.
Επίσης, έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2020 στην ιατρική επιθεώρηση Anesthesia & Analgesia διαπίστωσε ότι άτομα ηλικίας 60 έως 90 ετών τα οποία ολοκλήρωσαν ένα πρόγραμμα γνωστικής εκπαίδευσης πριν από καρδιολογική χειρουργική επέμβαση μείωσαν τον κίνδυνο μετεγχειρητικής γνωστικής δυσλειτουργίας, δηλαδή πτώσης στις νοητικές ικανότητες όπως η μνήμη και η εκτελεστική λειτουργία, η οποία μπορεί να διαρκέσει αρκετούς μήνες.
Μην το επιχειρήσετε μόνος σας
Πάντα θα πρέπει να προσπαθείτε να διατηρείτε υγιεινές συνήθειες. Αυτό περιλαμβάνει κατά βάση φυτοφαγική διατροφή, άσκηση για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, διαχείριση του στρες και παρακολούθηση του βάρους και της κατανάλωσης αλκοόλ.
Ωστόσο, αν πρόκειται για προεγχειρητική αποκατάσταση, μην αναλάβετε να δημιουργήσετε μόνος σας το δικό σας εξειδικευμένο πρόγραμμα, συνιστά η δρ Silver. «Παρότι μπορεί να έχετε καλές προθέσεις, η προσέγγισή σας ενδέχεται να είναι λανθασμένη για την κατάστασή σας», εξηγεί.
«Για παράδειγμα, η υπερβολή στην τακτική σας άσκηση ή ακόμη και συγκεκριμένα είδη ασκήσεων θα μπορούσαν να επιδεινώσουν την κατάστασή σας, εάν γίνουν χωρίς επίβλεψη πριν από την επέμβαση».
Οι διατροφικές ανάγκες ενός ατόμου μπορεί επίσης να αλλάξουν. Για μια γρήγορη ανάρρωση, μπορεί να χρειαστείτε επιπλέον πρωτεΐνη, που θα συμβάλει στην ενίσχυση των μυών ή στην αποκατάσταση των ιστών, ή μπορεί να χρειαστεί να μειώσετε τις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες, για να έχετε μείωση της χρόνιας φλεγμονής και καλύτερη καταπολέμηση πιθανών λοιμώξεων. Ανάλογα με την αντίδρασή σας σε προηγούμενες επεμβάσεις, μπορεί επίσης να ωφεληθείτε από μια συνάντηση με έναν ψυχοθεραπευτή, που θα σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τυχόν ζητήματα κατάθλιψης και άγχους.
Η δρ Silver προτείνει να μιλήσετε με τον γιατρό σας πολύ πριν από την επέμβαση, προκειμένου να αναπτύξετε ένα σχέδιο προεγχειρητικής αποκατάστασης βασισμένο στις ανάγκες σας.
«Τελικά, η προεγχειρητική αποκατάσταση έχει καλύτερα αποτελέσματα εάν εστιάζει στις ειδικές ανησυχίες και στις πιθανές επιπλοκές που τείνουν να εμφανίζονται με τη συγκεκριμένη επέμβαση που προγραμματίζετε, καθώς και στην τρέχουσα κατάσταση της υγείας σας», καταλήγει η δρ Silver.
