Του Παναγιώτη Χριστιά
Συνήθως, το ακρώνυμο ΑΤΙΑ αναφέρεται σε εξωγήινους, σε ιπτάμενους δίσκους και σε σενάρια συνωμοσιολογίας για κρυφές βάσεις και απόρρητα έγγραφα της CIA και άλλων αμερικανικών κυβερνητικών οργανισμών, που φέρονται να συμμετέχουν στη συγκάλυψη της επίσκεψης νοήμονων όντων από μακρινά ηλιακά συστήματα στη Γη. Με την πρόοδο όμως της τεχνολογίας θα πρέπει να αναθεωρήσουμε το φαντασιακό σύνορο που καθορίζει τον εναέριο χώρο ως αποκλειστική υπόθεση των κρατών, των αεροπορικών εταιρειών ή των εξωγήινων.
Δεν είναι μόνο ο πόλεμος που αλλάζει με τα drones νέας τεχνολογίας αλλά και η ειρήνη. Τουλάχιστον δέκα ευρωπαϊκές χώρες έχουν δει μυστηριώδεις εισβολές drone τους τελευταίους μήνες. Η Λιθουανία, η Λετονία, η Δανία, η Νορβηγία, η Ρουμανία, η Πολωνία, η Εσθονία, η Γερμανία και η Γαλλία έχουν δει drones ή διαταραχές πάνω από το έδαφός τους τούς τελευταίους τρεις μήνες. Η Δανία απαγόρευσε προσωρινά όλες τις εμπορικές πτήσεις drones σε ολόκληρη τη χώρα στις 29 Σεπτεμβρίου. Ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκινήσει επίσημα μια πρωτοβουλία για την κατασκευή ενός τείχους drones κατά μήκος των ανατολικών συνόρων με τη Ρωσία, το ΝΑΤΟ δήλωσε ότι αυξάνει την επαγρύπνησή του στις χώρες της Βαλτικής.
Οι υποψίες για τη ρωσική προέλευση των εισβολέων δεν έχουν και μάλλον δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν, δεδομένης και της τεχνολογίας των ιπτάμενων αυτών αντικειμένων που ελέγχονται μέσω διαδικτύου. Αυτό κάνει τους χειριστές τους αόρατους, όπως αόρατα είναι τα κωδικοποιημένα μηνύματα στο ίντερνετ ή οι διαδικτυακοί τραπεζικοί λογαριασμοί σε bitcoin. Σιγά-σιγά, η ιδέα μιας μόνιμης απειλής εγκαθίσταται στην Ευρώπη καθώς όλο και περισσότεροι είναι εκείνοι που μιλούν για υβριδικό πόλεμο, κατά τον οποίο κανείς δεν είναι ασφαλής.
Η επιδρομή αυτή των drones υπενθυμίζει με βία τη νέα πραγματικότητα κατά την οποία τα κράτη δεν είναι πλέον κυρίαρχοι των αιθέρων τους. Διότι τίποτε δεν επιβεβαιώνει τη ρωσική προέλευση των drones, όπως και τίποτε δεν βεβαιώνει ότι ένα τείχος anti-drone στα σύνορα με τη Ρωσία θα εξαφανίσει τα drones από τους ευρωπαϊκούς ουρανούς. Ο λόγος είναι απλός. Όταν μια ιδέα αποδεικνύεται αποτελεσματική, όπως η υπερπτήση των ανυπεράσπιστων ευρωπαϊκών ουρανών, τότε η ιδέα αυτή υιοθετείται και από άλλους, ντόπιους ή ξένους. Έτσι είναι θέμα χρόνου να δούμε συμμορίες να χρησιμοποιούν drones αντί για βαποράκια ή να εξοντώνουν με αυτοσχέδια εναέρια μέσα τους εχθρούς τους.
Είναι εύλογο να φανταστεί κανείς αυτά τα μέσα να χρησιμοποιούνται από ανατρεπτικά κινήματα για να σπείρουν τον πανικό και να παραλύσουν τις συγκοινωνίες. Μάλιστα, προς το παρόν, τίποτε δεν επιβεβαιώνει κάποια ρωσική συμμετοχή, είτε για κατασκοπεία είτε για κυβερνοεπίθεση. Τα drones αυτά θα μπορούσαν να είναι μέρος μιας πολύ καλά καταρτισμένης ομάδας ικανών χάκερ, οι οποίοι απλώς δοκιμάζουν τα όρια και τις αντιστάσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Μέχρι πού είναι αποφασισμένοι να φτάσουν οι Ευρωπαίοι για να ξαναπάρουν στα χέρια τους τον έλεγχο των ουρανών τους; Ανάλογα με το μέγεθος, αλλά και το φορτίο τους, η κατάρριψη αποτελεί ρίσκο, αφού κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια τι θα πέσει στη γη και πού ακριβώς θα πέσει. Θα ήταν άραγε εφικτή η δημιουργία μονάδων της πολεμικής αεροπορίας για τη σύλληψη στον αέρα των ιπτάμενων παρείσακτων; Αν όχι, τότε η μόνη λύση δεν βρίσκεται στους αιθέρες αλλά στη γη.
Αποδεικνύεται ότι ο έλεγχος των αιθέρων περνάει από τον έλεγχο του διαδικτύου. Η προσπάθεια όμως για έλεγχο του διαδικτύου θα μπορούσε να έχει σημαντικότατες επιπτώσεις στη ζωή όπως την ξέρουμε στη Δύση. Ο έλεγχος των drones αυτών είναι σαν ένα διαδικτυακό ηλεκτρονικό παιχνίδι όπου δεκάδες χιλιάδες χρήστες, άνθρωποι και ρομπότ, κάθονται πίσω από μια οθόνη και με μια κονσόλα καθοδηγούν τα drones για να πραγματοποιήσουν τις όποιες προθέσεις των χρηστών τους. Οι χρήστες μπορούν να βρίσκονται οπουδήποτε στον πλανήτη, εντός ή εκτός της Ευρώπης, εντός ή εκτός της Ρωσίας ή του Ιράν ή οποιουδήποτε άλλου συνήθους υπόπτου. Επομένως το παγκόσμιο δίκτυο δεν δίνει απρόσκοπτη πρόσβαση μόνο σε εικονικά περιεχόμενα αλλά και σε υλικές πραγματικότητες: δίνει απρόσκοπτη πρόσβαση στους ευρωπαϊκούς αιθέρες. Η πραγματικότητα αυτή μοιάζει εφιαλτική. Η οριστική απάντηση περνάει αναγκαστικά από τη θέσπιση περιορισμών στη χρήση του διαδικτύου για όλους τους χρήστες. Με λίγα λόγια, θα πρέπει να δημιουργήσουμε συνθήκες ελεγχόμενης πρόσβασης στο διαδίκτυο, κάτι αντίστοιχο με αυτό που έχει η Κίνα στη δική της επικράτεια. Κάτι τέτοιο είναι ακόμη πιο εφιαλτικό από το πρώτο σενάριο.
Πόσο πιθανό είναι άραγε οι Ευρωπαίοι να απαιτήσουν τον περιορισμό της ελευθερίας του διαδικτύου για να αντιμετωπισθεί η κρίση των drones; Γιατί το βέβαιο είναι ότι δεν θα εξαφανισθούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Ένα σενάριο επιβολής τόσο ακραίων μέσων, ωστόσο, φαντάζει απίθανο και μακρινό. Αλλά πόσο πιθανό ήταν να τεθεί ολόκληρη σχεδόν η Ευρώπη σε κατ’ οίκον περιορισμό πριν το ξέσπασμα της πανδημίας; Για πολλούς, ο περιορισμός του διαδικτύου θα ήταν καλοδεχούμενος, ακόμη και χωρίς τη διασύνδεση ανάμεσα στον διαδικτυακό και τον εναέριο χώρο, καθώς η εγκληματική δράση μέσω του διαδικτύου αυξάνει ολοένα και περισσότερο. Βρισκόμαστε άραγε πάλι μπροστά στο παλαιό δίλημμα των δημοκρατιών, ελευθερία ή ασφάλεια; Είναι τα drones που υπερίπτανται πάνω από τη Γηραιά Ήπειρο μια νέα μορφή συστημικής απειλής, όπως η τρομοκρατία ή η πανδημία; Και μόνο η σκέψη αρκεί για να φανεί το μέγεθος του διακυβεύματος.
Ο Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
