Kathimerini.gr
Στο πρόσφατο παρελθόν προέκυψε η εξής βασική ερώτηση, η οποία μπορεί να ήταν παραπλανητική, αλλά η απάντηση θα είχε πολλές συνέπειες: μπορούν οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού πρώιμου σταδίου, αλλά υψηλού κινδύνου (καρκίνος με μεγαλύτερη πιθανότητα εξάπλωσης), να αυξήσουν τις πιθανότητες να αποφύγουν μια υποτροπή και να ζήσουν περισσότερο απλώς παίρνοντας μία ασπιρίνη ημερησίως;
Ερευνητές του Χάρβαρντ αποφάσισαν να μάθουν την απάντηση. Στο πλαίσιο μιας κλινικής μελέτης που πραγματοποιήθηκε σε 534 κέντρα και παρακολούθησε τις συμμετέχουσες για διάστημα έως έξι ετών, μελέτησαν περισσότερες από 3.000 γυναίκες (μέσου όρου ηλικίας 53 ετών) οι οποίες αντιμετωπίστηκαν με τις κλασικές θεραπείες για τον καρκίνο. Οι μισές από αυτές, που επιλέχθηκαν με τυχαίο τρόπο, έλαβαν επίσης 300 χιλιοστόγραμμα (mg) ασπιρίνης μία φορά την ημέρα, ενώ οι άλλες μισές έλαβαν εικονικό φάρμακο.
Ωστόσο, οι ελπίδες των ερευνητών έπεσαν στο κενό –οδηγώντας σε πρόωρο τερματισμό της μελέτης– όταν έγινε σαφές ότι δεν υπήρχε καμία διαφορά στα ποσοστά επιβίωσης ή υποτροπής μεταξύ των δύο ομάδων. Η ανάλυση, η οποία δημοσιεύθηκε στις 28 Μαΐου 2024 στο JAMA, ήρθε στο φως μετά από ορισμένες μελέτες παρατήρησης (αυτές οι μελέτες δεν δίνουν εξίσου ισχυρά αποτελέσματα με τις κλινικές μελέτες) οι οποίες είχαν δείξει ότι οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού που λαμβάνουν ασπιρίνη έχουν ενδεχομένως χαμηλότερη πιθανότητα θανάτου από τη νόσο.
«Πρόκειται για μια επιστημονική ερώτηση στην οποία πολλοί άνθρωποι ήθελαν την απάντηση», δηλώνει η δρ Wendy Chen, μία από τους συντάκτες της μελέτης και ογκολόγος – μαστολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Αντικαρκινικό Ινστιτούτο Dana-Farber. «Τα καλά νέα σε μια αρνητική μελέτη είναι πως δείχνει ότι δεν έχει νόημα να συνεχίσουμε την έρευνα προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση».
Τα συναρπαστικά ευρήματα δεν είναι συχνά. «Απογοητεύτηκα, ναι, γιατί θα μου άρεσε να βρω έναν απλό, μη δαπανηρό τρόπο να βελτιώσω τα ποσοστά επιβίωσης στον καρκίνο του μαστού», δηλώνει η δρ Michelle Holmes, καθηγήτρια Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και επίσης μία από τους συντάκτες της μελέτης. «Θα ήταν υπέροχο αν λειτουργούσε, γιατί η ασπιρίνη είναι φθηνή και διαθέσιμη παντού σε όλο τον κόσμο, σε πολλά μέρη όπου οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν οικονομικά σε μια ακριβή αντικαρκινική θεραπεία».
Δίψα για πληροφόρηση
Οι επιστήμονες μερικές φορές διστάζουν να δημοσιεύσουν έρευνες με αρνητικά ευρήματα, αλλά η δημοσίευση αυτής της μελέτης θα βοηθούσε στο να προσανατολιστούν οι γυναίκες προς πιο αποτελεσματικές θεραπείες και ίσως προς μια συνολικά καλύτερη υγεία. Μπορεί η κλινική μελέτη να έδειξε ότι η ασπιρίνη δεν βοηθά τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού να αποφύγουν την υποτροπή ή να βελτιώσουν την επιβίωση, αλλά υπάρχουν αρκετά άλλα, βασισμένα σε στοιχεία μέτρα που ενδέχεται να συμβάλλουν σε αυτούς τους στόχους, σχολιάζουν οι ειδικές του Χάρβαρντ.
Πολλές γυναίκες διψούν για μια τέτοια καθοδήγηση. Εκτιμάται ότι 310.000 γυναίκες έλαβαν διάγνωση διηθητικού καρκίνου του μαστού το 2024 και περισσότερες από 42.000 απεβίωσαν από αυτόν, σύμφωνα με την Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία (ACS). Παρόλο που περισσότερες από εννέα στις δέκα ασθενείς με καρκίνο του μαστού διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο, περίπου το ένα τέταρτο τελικά αποβιώνει από μεταστατικό καρκίνο (δηλαδή καρκίνο που έχει εξαπλωθεί σε άλλα σημεία του σώματος).
Ο κίνδυνος επιστροφής του καρκίνου του μαστού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του τύπου και του σταδίου της αρχικής κακοήθειας. Περίπου τα δύο τρίτα των περιστατικών καρκίνου του μαστού διαγιγνώσκονται σε εντοπισμένο στάδιο, προτού ο καρκίνος εξαπλωθεί εκτός του μαστού, σύμφωνα με το Εθνικό Ίδρυμα για τον Καρκίνο του Μαστού. Σχεδόν όλες οι γυναίκες που λαμβάνουν διάγνωση ενόσω ο καρκίνος του μαστού είναι ακόμη εντοπισμένος παραμένουν εν ζωή μετά από πέντε χρόνια.
Είναι φυσικό οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού να θέλουν να διερευνήσουν κάθε τι που θα μπορούσαν να κάνουν –επιπλέον της θεραπείας– για να μειώσουν τις πιθανότητες επιστροφής της κακοήθειας. «Προφανώς, κάθε γυναίκα θέλει να βελτιώσει την επιβίωσή της και να μειώσει την πιθανότητα υποτροπής, αλλά είναι σημαντικό να κατανοήσει ποια μέθοδος βασίζεται σε στοιχεία και ποια όχι», παρατηρεί η δρ Chen.
Τι βοηθά και τι όχι
Η δρ Chen και η δρ Holmes επισημαίνουν τους παράγοντες του τρόπου ζωής που συνδέονται με μεγαλύτερες ή μικρότερες πιθανότητες επιβίωσης στον καρκίνο του μαστού:
Άσκηση. Η σωματική άσκηση, η οποία θεωρείται το ισχυρότερο εργαλείο στην προσπάθεια επιβίωσης από τον καρκίνο του μαστού, μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες θανάτου από τη νόσο κατά περίπου 40%. Πιστεύεται ότι η άσκηση μειώνει το επίπεδο ινσουλίνης και οιστρογόνων στον οργανισμό, δύο ορμονών που μπορούν να τροφοδοτήσουν την αύξηση των καρκινικών κυττάρων. Μπορεί επίσης να προαγάγει την απώλεια βάρους, κάτι που μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες υποτροπής και θανάτου (βλ. περισσότερα παρακάτω).
Οι γυναίκες που ασκούνταν τουλάχιστον 2,5 ώρες την εβδομάδα είτε πριν είτε μετά τη διάγνωση καρκίνου του μαστού με υψηλό κίνδυνο εξάπλωσης είχαν σημαντικά λιγότερες πιθανότητες να αποβιώσουν ή να επανεμφανίσουν καρκίνο κατά τα επόμενα 15 χρόνια, σύμφωνα με μελέτη του 2021 σε 1.340 γυναίκες, η οποία δημοσιεύθηκε στο Journal of the National Cancer Institute.
Η άσκηση μπορεί επίσης να ενισχύσει την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αναχαιτίζει την εξέλιξη οποιουδήποτε καρκίνου. «Σε όλους τους τομείς της Ιατρικής, η άσκηση είναι κατά κάποιον τρόπο σαν ένα μαγικό ραβδάκι. Φαίνεται ότι βελτιώνει κάθε νόσο», σχολιάζει η δρ Holmes.
Έλεγχος του βάρους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το υπερβάλλον βάρος ή η παχυσαρκία στη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου του μαστού ή μετά από αυτήν αυξάνει τόσο τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου όσο και τον κίνδυνο θανάτου από τη νόσο. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ο λιπώδης ιστός «κατακρατεί» τα οιστρογόνα –τα οποία μπορούν να τροφοδοτήσουν τον καρκίνο του μαστού– περισσότερο από ό,τι ο άπαχος ιστός. Η παχυσαρκία μπορεί επίσης να εντείνει την καταστροφική φλεγμονή.
Διατροφή. Παρόλο που δεν έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένες τροφές που βοηθούν στη μείωση της πιθανότητας υποτροπής του καρκίνου του μαστού, μελέτες δείχνουν ότι οι επιβιώσασες που τρώνε περισσότερα λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής άλεσης, πουλερικά και ψάρια τείνουν να ζουν περισσότερο από εκείνες που ακολουθούν διατροφή πλούσια σε επεξεργασμένη ζάχαρη, λίπος και κόκκινο και επεξεργασμένο κρέας, σύμφωνα με την ACS.
«Τα οφέλη της υγιεινής διατροφής δεν περιορίζονται στον καρκίνο του μαστού», λέει η δρ Holmes. «Πολύ ισχυρά στοιχεία υποστηρίζουν την υγιεινή διατροφή για την πρόληψη πολλών άλλων νόσων».
Τα προϊόντα σόγιας, όπως το τόφου και το γάλα σόγιας, αποτέλεσαν κάποτε αντικείμενο εξονυχιστικού ελέγχου, γιατί περιέχουν κάποιες ουσίες που ονομάζονται ισοφλαβόνες και μιμούνται τα οιστρογόνα στο σώμα. Ωστόσο, δεν βρέθηκε ότι τα προϊόντα σόγιας αυξάνουν τα ποσοστά υποτροπής του καρκίνου του μαστού και μάλιστα μπορεί και να τα μειώνουν, σύμφωνα με την ACS. «Η ανησυχία ότι τα προϊόντα σόγιας μπορεί να διεγείρουν τους όγκους και να προκαλούν υποτροπή έχει καταρριφθεί εντελώς», υπογραμμίζει η δρ Holmes.
Αλκοόλ. Πολλά επιστημονικά στοιχεία υποστηρίζουν την άποψη ότι η κατανάλωση αλκοόλ (ακόμη και λίγων μόνο ποτών την εβδομάδα) αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού. Ωστόσο η σύνδεση ανάμεσα στο ποτό και δστην υποτροπή του καρκίνου του μαστού δεν είναι τόσο σαφής. Η ACS συνιστά στις γυναίκες που έχουν περάσει καρκίνο του μαστού να αποφεύγουν ιδανικά το αλκοόλ ή τουλάχιστον να περιορίζουν την κατανάλωσή του σε ένα ποτό την ημέρα το πολύ. «Η άποψή μου είναι ότι σίγουρα δεν θα πρέπει να αρχίσετε να πίνετε αν δεν πίνατε πριν και ότι θα πρέπει να σταθμίζετε τον κίνδυνο με βάση τη συνολική σας υγεία», αναφέρει η δρ Holmes.
Συμπληρώματα. Δεν θα ήταν τέλειο να μπορούσαμε να πάρουμε ένα συμπλήρωμα που να μειώνει τις πιθανότητες να εξελιχθεί ο καρκίνος του μαστού ή να αποβεί θανατηφόρος; Ωστόσο, δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι υπάρχει κάτι τέτοιο, δηλώνει η ACS. «Τα περισσότερα συμπληρώματα δεν φαίνεται να είναι επιβλαβή, αλλά δεν είναι σαφές και το ότι βοηθούν», αναφέρει η δρ Holmes. «Είναι προτιμότερο να παίρνετε τα μικροθρεπτικά στοιχεία, όπως βιταμίνες και μέταλλα, από μια υγιεινή διατροφή παρά από ένα χάπι».
Κάπνισμα. Δεν υπάρχει τίποτα το υγιεινό στο κάπνισμα, την υπ’ αριθμόν ένα αποτρέψιμη αιτία θανάτου στις ΗΠΑ. Είναι επίσης σαφές ότι οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού που ήταν καπνίστριες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να πεθάνουν από την κακοήθεια. Επίσης, οι γυναίκες που κόβουν το κάπνισμα μετά από διάγνωση καρκίνου του μαστού έχουν υψηλότερες πιθανότητες συνολικής επιβίωσης. «Για τη μείωση του κινδύνου θανάτου από καρκίνο τίποτα δεν είναι καλύτερο από το να μην καπνίζετε», δηλώνει η δρ Chen.
Η θεραπεία είναι η καλύτερη από όλα
Δεν είναι πάντα σαφές πώς τα διάφορα μέτρα που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής βοηθούν τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού να αποφύγουν την υποτροπή του καρκίνου ή τον θάνατο από καρκίνο. Όμως είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι προσεγγίσεις αυτές βελτιώνουν την ικανότητα αποφυγής άλλων δυνητικά θανατηφόρων παθήσεων ή την ικανότητα πιο αποτελεσματικής αντιμετώπισής τους, λένε οι ειδικές του Χάρβαρντ.
Για παράδειγμα, ενώ η σωματική δραστηριότητα και ο έλεγχος του βάρους φαίνεται ότι βοηθούν τις γυναίκες με καρκίνο του μαστού να αποφύγουν τον θάνατο από καρκίνο, «ασφαλώς και βοηθούν επίσης στην επιμήκυνση της ζωής και στην αποφυγή της υψηλής αρτηριακής πίεσης, της καρδιοπάθειας και του διαβήτη», εξηγεί η δρ Holmes.
Τελικά, ωστόσο, το σχέδιο θεραπείας μιας γυναίκας είναι αυτό που συμβάλλει περισσότερο από όλα στην ικανότητά της να καταπολεμήσει τον καρκίνο του μαστού, λέει η δρ Chen. Μια γυναίκα που υποβάλλεται σε θεραπεία μπορεί να οπλιστεί με γνώση ρωτώντας τον γιατρό της γιατί έχουν επιλεγεί διάφορες προσεγγίσεις για την ίδια. Κατά κανόνα, οι θεραπείες είναι προσαρμοσμένες σε κάθε γυναίκα με βάση τα ειδικά χαρακτηριστικά του καρκίνου της, όπως το στάδιο, το μέγεθος του όγκου, ο τύπος των κυττάρων, το κατά πόσο έχει εξαπλωθεί και ποια είναι η συνολική της υγεία.
«Όταν κοιτάζω τις ασθενείς που τα πάνε καλύτερα, συνήθως είναι αυτές που ακολουθούν πιστά το σχέδιο θεραπείας τους», παρατηρεί η δρ Chen. «Έχει αποδειχθεί σαφώς ότι η συμμόρφωση με τη θεραπεία βελτιώνει τις εκβάσεις. Αν κάνετε μόνο τη μισή θεραπεία αντί για το εκατό τοις εκατό αυτής, δεν θα τα πάτε και τόσο καλά».
