Μήπως ξυπνήσατε εξαντλημένη, ευερέθιστη και καταβεβλημένη; Όχι άρρωστη ακριβώς, αλλά ούτε και εντελώς καλά;
Ένας βήχας, ένας πυρετός ή μια ναυτία είναι σαφείς ενδείξεις ότι ίσως πρέπει να πάρετε αναρρωτική. Αυτό όμως δεν είναι εξίσου προφανές όταν το ψυχολογικό σας φορτίο δείχνει ότι χρειάζεστε μια παρόμοια θεραπεία: μία μέρα ψυχικής υγείας.
Αφήστε στην άκρη όλες σας τις ευθύνες, ακόμη και για μόλις 24 ώρες: είναι κάτι που μπορεί να σας βοηθήσει να επιστρέψετε έπειτα στη δουλειά σας και στη ζωή σας με πιο φρέσκια διάθεση, πιο ήρεμη, πιο ικανή, ενδεχομένως ακόμη και πιο παραγωγική, αναφέρει η κλινική ψυχολόγος Natalie Dattilo, καθηγήτρια Ψυχολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Τα αισθήματα στρες και εξουθένωσης είναι συμπτώματα που δείχνουν την ανάγκη για μια μέρα ψυχικής υγείας.
«Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι αποκαλούμε αυτές τις μέρες “μέρες ψυχικής υγείας”, το οποίο υποδηλώνει με κάποιον τρόπο ότι η ψυχική μας υγεία δεν είναι καλά και πρέπει να ξεκουραστούμε», παρατηρεί η Dattilo. «Μπορεί να μην είμαι ιδιαίτερα άρρωστη, αλλά αισθάνομαι ότι μπορεί να οδεύω προς τα εκεί και θέλω να το προλάβω. Είναι ένας τρόπος να διαφυλάξω την ψυχική μου υγεία».
Οι απόψεις των γυναικών διαφέρουν
Οι ημέρες ψυχικής υγείας δεν αποτελούσαν μέρος της κουλτούρας την εποχή των παππούδων μας. Σήμερα όμως είναι αρκετά διαδεδομένες –αν και όχι πάντα εύκολα εφικτές– και οι Αμερικανοί δεν διστάζουν να εκφράσουν πόσο απαραίτητες είναι.
Από ό,τι φαίνεται, υπάρχει μια διαφορά μεταξύ των δύο φύλων ως προς αυτό το θέμα: περισσότερες γυναίκες (50,5%) από ό,τι άνδρες (46,3%) αισθάνονται ότι είναι πολύ σημαντικό να παίρνουμε μέρες ψυχικής υγείας, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2024 σε 763 άτομα τα οποία είχαν πάρει μία μέρα ψυχικής υγείας κατά το προηγούμενο έτος. Στην έρευνα αυτή, η πρώτη μεταπολεμική γενιά, δηλαδή η γενιά των σημερινών εξηντάρηδων-ογδοντάρηδων (baby boomers) ήταν η ηλικιακή ομάδα με τη μεγαλύτερη πιθανότητα να περιγράψει τις μέρες ψυχικής υγείας ως «απολύτως απαραίτητες».
Η Dattilo δεν εκπλήσσεται που οι γυναίκες βαθμολογούν την ανάγκη για μέρες ψυχικής υγείας πιο ψηλά από ό,τι οι συνομήλικοί τους άνδρες. «Οι γυναίκες, ιστορικά και παραδοσιακά, συντονιζόμαστε περισσότερο με τέτοιου τύπου ιδέες, επειδή συζητάμε περισσότερο με τις φίλες μας για το πώς είμαστε και πώς αισθανόμαστε», δηλώνει. «Επιπλέον, η σημασία της φροντίδας της ψυχικής μας υγείας είναι περισσότερο κανονικοποιημένη για εμάς και έχουμε περισσότερες πιθανότητες να κάνουμε κάτι γι’ αυτήν».
Δώστε σημασία σε αυτά τα συμπτώματα
Πώς μπορείτε να καταλάβετε αν χρειάζεστε μία μέρα ψυχικής υγείας; Μπορεί να αισθάνεστε:
• επαγγελματική εξουθένωση (burnout)
• καταβεβλημένη από προσωπικά προβλήματα
• έλλειψη κινήτρων
• εξαντλημένη από τη δουλειά ή τις απαιτήσεις της ζωής
• λυπημένη, ευερέθιστη ή θυμωμένη
• λιγότερο παραγωγική
• περισσότερο αγχωμένη ή θλιμμένη από ό,τι συνήθως
• ανίκανη να κρατήσετε ένα σταθερό πρόγραμμα ύπνου
• επιρρεπής στη συχνότερη χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών.
«Συνήθως, όταν σκεφτόμαστε να πάρουμε μία μέρα ψυχικής υγείας, αντιμετωπίζουμε στρες ή επαγγελματική εξουθένωση, καταστάσεις που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο για κατάθλιψη ή άγχος σε κάποιον που είναι επιρρεπής σε αυτές τις παθήσεις», δηλώνει η Dattilo.
Μια άλλη σημαντική ένδειξη είναι οι σχέσεις σας. «Μήπως έχετε περισσότερα ξεσπάσματα, χάνετε την ψυχραιμία σας, ταράζεστε περισσότερο ή γίνεστε πιο ευερέθιστη χωρίς προφανή αιτία;», ρωτά η Dattilo. «Μερικές φορές, τα αγαπημένα μας πρόσωπα συνειδητοποιούν πριν από εμάς πόσο κοντά βρισκόμαστε στην εξουθένωση».
Για να μπορούμε να δούμε αυτά τα σημάδια, απαιτείται τακτική εσωτερική παρατήρηση. Η Dattilo συνιστά να υιοθετήσετε τη συνήθεια να θέτετε στον εαυτό σας τις εξής δύο απλές ερωτήσεις: «Τι χρειάζομαι;» και «Πώς τα πάω;». Καλό είναι επίσης να βαθμολογείτε σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 σε ποιο επίπεδο βρίσκεστε σχετικά με τρεις βασικές παραμέτρους: εξάντληση, απάθεια και φόβος.
«Όσο νωρίτερα αρχίσουμε να παρατηρούμε ότι ίσως δεν είμαστε πολύ καλά, τόσο πιο γρήγορα μπορούμε να λάβουμε μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι η διάθεσή μας δεν θα βυθιστεί περισσότερο», επισημαίνει η Dattilo.
Ξεπερνώντας τα εμπόδια
Ακόμη και αν ο εργοδότης σας προσφέρει μέρες ψυχικής υγείας ή προσωπικής φροντίδας, δεν είναι πάντα εύκολο να πάρουμε μία. Μπορεί να χρειαστεί να υπερβούμε ή να διαχειριστούμε κάποια εμπόδια, είτε πρακτικά είτε ψυχολογικά. Και μερικές φορές δημιουργούμε εμείς οι ίδιες εμπόδια, θεωρώντας ότι το κόστος από την απουσία μας είναι υψηλότερο από τα οφέλη – είτε από οικονομική είτε από πρακτική άποψη.
Όσο νωρίτερα παρατηρήσουμε ότι ίσως δεν είμαστε πολύ καλά, τόσο πιο γρήγορα μπορούμε να λάβουμε μέτρα για να μη βυθιστεί περισσότερο η διάθεσή μας.
«Μπορεί να έχετε κάποια επαγγελματική προθεσμία ή να μη θέλετε να επιβαρύνετε τους συνεργάτες σας με την απουσία σας», εξηγεί η Dattilo. «Αυτός είναι ένας τεράστιος αποτρεπτικός παράγοντας για πολλούς ανθρώπους».
Για κάποιους άλλους, απλώς το να θίξουν το ζήτημα στο αφεντικό τους μοιάζει τρομακτικό. Δεν είναι όμως απαραίτητο να πείτε ότι παίρνετε μία μέρα ψυχικής υγείας αν δεν θέλετε να μοιραστείτε μια τέτοια πληροφορία. Μπορείτε να πείτε ό,τι θα λέγατε και για να πάρετε μια αναρρωτική άδεια ή όταν χρειάζεστε μία μέρα για να ασχοληθείτε με ένα θέμα υγείας – το οποίο είναι αλήθεια.
Σε κάθε περίπτωση, η συζήτηση θα πρέπει να είναι απλή. «Όταν αισθανόμαστε ενοχή ή άγχος, τείνουμε να δίνουμε υπερβολικά πολλές εξηγήσεις και περισσότερες πληροφορίες από ό,τι χρειάζεται», επισημαίνει η Dattilo.
Πολλές επιλογές
Όταν αποφασίσετε να πάρετε μία μέρα ψυχικής υγείας, το σημαντικό ερώτημα είναι τι θα κάνετε με αυτόν τον πολύτιμο χρόνο. Ό,τι και αν είναι αυτό, μην ασχοληθείτε με επαγγελματικές υποχρεώσεις –ούτε καν με email– εάν είναι δυνατό.
Μπορεί να οραματίζεστε μια ημέρα φροντίδας που να περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως το να χουζουρέψετε, να διαβάσετε ένα βιβλίο, να κάνετε ένα μασάζ ή περιποίηση προσώπου, να πάτε έναν περίπατο, να συναντηθείτε με φίλους ή να ασχοληθείτε με κάποιο χόμπι. Ωστόσο, για πολλούς ανθρώπους είναι πολυτέλεια το να καταφέρουν να ασχοληθούν με περισσότερο πρακτικά θέματα, λέει η Dattilo. Υποπτεύεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που παίρνουν μια μέρα ψυχικής υγείας τη χρησιμοποιούν, τουλάχιστον εν μέρει, για να κάνουν δουλειές.
«Φροντίζουν πράγματα στο σπίτι που δεν προλαβαίνουν τον υπόλοιπο καιρό. Είναι και αυτό μια μορφή αυτοφροντίδας, που τους κάνει να αισθάνονται καλύτερα», επισημαίνει. «Δεν έχουν άλλες υποχρεώσεις να τους απασχολούν συγχρόνως και δεν αισθάνονται πελαγωμένοι».
Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος δεν είναι να είστε παραγωγικές. «Έχετε κερδίσει το δικαίωμα να χαλαρώσετε, αλλά φροντίστε να δώσετε νόημα στον χρόνο σας. Μην τον αφήσετε απλώς να κυλήσει και να περάσει», συνιστά η Dattilo.
Για τον λόγο αυτόν, αν διαβλέπετε στον ορίζοντα μια μέρα ψυχικής υγείας, αξίζει τον κόπο να προγραμματίσετε τις ενέργειές σας από πριν. Κάντε μια λίστα με τις επιλογές που έχετε γι’ αυτή τη μέρα.
Αν διαβλέπετε στον ορίζοντα μια μέρα ψυχικής υγείας, προγραμματίστε τις ενέργειές σας από πριν.
«Ο στόχος είναι να γεμίσετε τις μπαταρίες σας και να ξεκουραστείτε όσο το δυνατόν περισσότερο στον δεδομένο χρόνο», επισημαίνει. Το πραγματικό όφελος από μια μέρα ψυχικής υγείας, πέρα από το διάλειμμα που μας δίνει, είναι η ενδυνάμωση που αισθανόμαστε όταν φροντίζουμε τον εαυτό μας και κάνουμε κάτι που ξέρουμε ότι είναι καλό για εμάς».
Μην περιμένετε υπερβολικά πολύ
Μπορεί να είναι επικίνδυνο να μην πάρετε μία μέρα ψυχικής υγείας όταν τη χρειάζεστε, παρατηρεί η κλινική ψυχολόγος Natalie Dattilo. Αν αντιμετωπίζετε κάποιο υποκείμενο πρόβλημα ψυχικής υγείας για το οποίο αναζητάτε θεραπεία, όπως κατάθλιψη ή άγχος, «ο κίνδυνος είναι πραγματικός αν δεν κάνετε αυτά τα διαλείμματα», σχολιάζει. «Μπορεί να γίνετε πιο επιρρεπείς στο να εμφανίσετε έξαρση αυτών των παθήσεων».
Μακροπρόθεσμα, είναι καλό να παίρνετε μία μέρα ψυχικής υγείας σε τακτική βάση – ίσως κάθε δύο ή τρεις μήνες. «Η παγίδα στην οποία πέφτουμε είναι να περιμένουμε υπερβολικά πολύ ή να το αναβάλλουμε συνεχώς, θεωρώντας ότι δεν είναι τώρα η κατάλληλη στιγμή. Όμως έτσι μπορεί να χαθεί το χρονικό περιθώριο και να φτάσετε σε ένα σημείο όπου τελικά θα χρειάζεστε περισσότερο από μία μέρα για να αισθανθείτε ότι ξαναγεμίζετε τις μπαταρίες σας», επισημαίνει η Dattilo.
«∆είτε το σαν μια προκαταρκτική φόρτιση», προσθέτει. «Αντί να περιμένετε να αδειάσουν εντελώς οι μπαταρίες σας –ιδίως αν προβλέπεται ένα μεγάλο διάστημα κατά το οποίο δεν θα είναι εφικτό το διάλειμμα– φροντίστε να κάνετε ένα προκαταρκτικό διάλειμμα».
