Του Ανδρέα Ανδρέου
Αφού πέρασαν μερικές μέρες από το βίντεο που έφερε «κοσμογονικές» για την Κύπρο εξελίξεις αφού για πρώτη φορά εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση δύο βουλευτές – ένας εκ των οποίων ήταν πρόεδρος της Βουλής, σήμερα θα αγγίξουμε ένα λεπτό ζήτημα που έχει να κάνει με τη διαφορά (αν υπάρχει) μεταξύ ενός καταδικασθέντος και ενός που διακινεί παράνομο χρήμα. Η ανάγκη προκύπτει επειδή διαβάζοντας διάφορα δημοσιεύματα και αναρτήσεις τις τελευταίες μέρες βλέπω πως, κακώς, υπάρχει μια ισοπέδωση των πάντων, με την κατάληξη να είναι η θεώρηση από πολλούς πως με το επενδυτικό πρόγραμμα που είχαμε, μαζέψαμε όλους τους εγκληματίες της υφηλίου και τους φέραμε στην χώρα μας. Πιστεύω πως κάτι τέτοιο δεν ευσταθεί.
Το πρώτο σκέλος είναι η διακίνηση παράνομου χρήματος και το ενδεχόμενο του ξεπλύματός του. Με πολύ απλά λόγια, το παράνομο χρήμα είναι αποτέλεσμα φοροδιαφυγής στην φορολογική δικαιοδοσία όπου παράχθηκε. Αυτό από μόνο του δεν διαχωρίζει μεταξύ νόμιμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και παράνομων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Οι παράνομες επιχειρηματικές δραστηριότητες είναι ολόκληρη η γκάμα δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει διακίνηση ναρκωτικών, σωματεμπορίας, όπλων κλπ – πράξεις που από μόνες τους είναι παράνομες και αξιόποινες στις πλείστες χώρες του πολιτισμένου κόσμου. Αυτή η κατηγορία δεν χρειάζεται δηλαδή να φοροδιαφεύγει για να κριθεί αξιόποινη, αφού οι δραστηριότητες της και μόνο είναι αξιόποινες. Υπάρχουν όμως και νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες οι οποίες μπορεί να φοροδιαφεύγουν, οπότε αυτή τους η πράξη είναι η αξιόποινη και όχι η κύρια τους οικονομική δραστηριότητα.
Το δεύτερο σκέλος είναι αυτό της καταδίκης σε φυλάκιση ενός ατόμου. Είναι όλες οι καταδίκες οι ίδιες; Μακάρι να ήταν επειδή η ζωή μας θα ήταν πιο εύκολη. Ο βαθμός δυσκολίας αυξάνεται αν ληφθεί υπόψη η χώρα που έκανε την καταδίκη. Δηλαδή, έχει (ή πρέπει να έχει) σημασία ο βαθμός άσκησης της δημοκρατίας στην χώρα αυτή, ο βαθμός εφαρμογής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτήν, το κατά πόσο ο κατηγορούμενος έχει μια δίκαιη δίκη κλπ. Σε αυτό το κομμάτι είναι ηλίου φαεινότερο ότι δεν είναι όλες οι χώρες στην ίδια βαθμίδα.
Είναι περιπτώσεις που ο κατηγορούμενος προκύπτει καταδικασθείς επειδή από ευνοούμενος του ηγέτη της χώρας του έγινε κατατρεγμένος, επειδή ο πρώτος δεν ικανοποίησε κάποιο αίτημα του δεύτερου. Είναι περιπτώσεις όπου ο διωκόμενος καταδικάστηκε στην απουσία του χωρίς μάλιστα ποτέ να ειδοποιηθεί ότι κατηγορείται για κάτι. Είναι άλλες περιπτώσεις που μπορεί το αδίκημα να είναι επουσιώδες αλλά το καθεστώς να έκρινε πως άξιζε να επιβληθεί φυλάκιση. Τα παραδείγματα είναι τόσα όσες και οι καταδίκες.
Ερχόμαστε τώρα στα καθ’ ημάς. Σε ό,τι αφορά το πρώτο σκέλος, δηλαδή της διακίνησης παράνομου χρήματος, από το 2013 και μετά έχουμε πολύ αυστηρούς ελέγχους. Ελέγχους που διενεργούν κυρίως οι τράπεζες. Μάλιστα, οι έλεγχοι έγιναν τόσο μεγάλοι και βραδυκίνητοι μέχρι που προκαλούν αιτιολογημένη αγανάκτηση επειδή διώχνουν πελάτες (και άρα δουλειά) που εύκολα θα άνοιγαν και ανοίγουν λογαριασμούς σε χώρες της ΕΕ και στις ΗΠΑ. Αν ανοίξει κανένας λογαριασμός στην Κύπρο δεν υπάρχει πλέον περίπτωση να υπάρχει έστω σκιά για παράνομες δραστηριότητες του ατόμου (φυσικού ή νομικού) που βρίσκεται πίσω του. Αντίθετα, επειδή οι τράπεζες φυσάνε και του γιαουρτιού, φεύγουν ή δεν έρχονται σχεδόν καθόλου νέες νόμιμες και υγιείς επιχειρήσεις στην Κύπρο. Σε ό,τι αφορά στο δεύτερο σκέλος, το ερώτημα που τίθεται είναι ποιος ή ποιοι και με ποια κριτήρια κρίνει ή κρίνουν κατά πόσο ένας έχει πραγματικά καθαρό μητρώο ή όχι. Τώρα θα μου πείτε γιατί (;) υπάρχει λίγο ή πολύ έγκυος; Μπορεί να μην υπάρχει λίγο ή πολύ έγκυος, αλλά όπως είδαμε πιο πάνω μπορεί να υπάρχει έλλειψη στην απονομή δικαιοσύνης.
Σίγουρα ένας που δίκαια καταδικάστηκε δεν είχε καν δικαίωμα αίτησης για απόκτηση διαβατηρίου είτε είχε νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες είτε όχι. Ίσως χειρότερα, αν αυτός απέκρυψε μια τέτοια καταδίκη του. Όμως τι γίνεται με αυτούς που έχουν νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες, αλλά λόγω πολιτικών τους πεποιθήσεων ή/ και οποιασδήποτε διαφωνίας τους με το καθεστώς της χώρας τους καταδικάστηκαν ερήμην τους ή ακόμη και για λόγο που σε ευνομούμενες κοινωνίες μπορεί να χαρακτηριστεί έως και γελοίος; Τα πράγματα δεν είναι άσπρα ή μαύρα. Υπάρχει μια μεγάλη γκρίζα ζώνη σε ό,τι αφορά το ανθρώπινο δικαίωμα ενός εκάστου για δίκαια δίκη και το πώς η κάθε ευνομούμενη χώρα ερμηνεύει και διαχειρίζεται την έλλειψη αυτού του δικαιώματος από τρίτες χώρες. Εδώ η ΕΕ δεν παρουσιάζει ομοιομορφία σε αυτό και χώρες όπως η Ιταλία, το Βέλγιο και η Τσεχία διαφοροποιούνται από τον «κύριο ιστό».
Εντός δύο μηνών η Κύπρος θα περάσει από ιερά εξέταση στην ΕΕ για το επενδυτικό της πρόγραμμα, ασχέτως αν το κατάργησε και ασχέτως αν έκανε ανάκληση σε διαβατήρια. Μήπως θα πρέπει να πάμε εκεί με πειστικές απαντήσεις και στοιχεία για όλες τις περιπτώσεις που χορηγήθηκαν διαβατήρια; Σίγουρα υπάρχουν χτυπητές περιπτώσεις που κακώς τις προωθήσαμε και κακώς χορηγήσαμε διαβατήρια. Μήπως όμως φθάσαμε και στο άλλο άκρο όπου ενδώσαμε σε πιέσεις χωρών που έκαναν καταδίκες ερήμην της παρουσίας των καταδικασθέντων και ανακαλέσαμε διαβατήρια που δεν έπρεπε; Επειδή υπάρχει και αυτή η πιθανότητα, πρέπει να αποφασίσουμε τι πρεσβεύουμε. Μεταξύ άλλων θα κριθούμε και για το πώς προστατεύουμε υπηκόους μας ασχέτως αν αυτοί απέκτησαν την υπηκοότητα μέσω επένδυσης. Ο υπήκοος είναι υπήκοος.
