Του Ανδρέα Ανδρέου
Η τελευταία φορολογική μεταρρύθμιση έγινε το 2002 επί προεδρίας Γλαύκου Κληρίδη και μπορούμε να πούμε πως ενήργησε θετικά στην ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας τα τελευταία 23 χρόνια. Η επιτυχία της ήταν ότι σε σύγκριση με το τι ίσχυε μέχρι τότε, επέφερε απλοποίηση, τομές και ένα νέο αρραγές πλαίσιο φορολογικής σταθερότητας που είχε στον ορίζοντα όχι μόνο την πλήρη ένταξή μας στην Ε.Ε., αλλά και τη μετέπειτα λειτουργία μας εντός αυτής.
Η φορολογική σταθερότητα είναι ίσως το σημαντικότερο στοιχείο που πρέπει να διαθέτει η οικονομία μιας χώρας που θέλει να μεγεθύνεται, να εμπλουτίζεται και να προσφέρει αυξημένο βιοτικό επίπεδο σε όλους τους κατοίκους της. Εξ ορισμού, λοιπόν, δεν μπορούμε να έχουμε ταυτόχρονα, συχνές φορολογικές «μεταρρυθμίσεις» και φορολογική σταθερότητα· είναι δύο αντικρουόμενες έννοιες. Άρα εκείνοι που ισχυρίζονται ότι από το 2002 δεν έγινε τίποτα, ίσως έχουν τις έννοιες συγχυσμένες στον εγκέφαλό τους.
Από την άλλη, σχεδόν κάθε ρυθμιστικό πλαίσιο έχει και μια ημερομηνία λήξης επειδή πολύ απλά η οικονομία εξελίσσεται, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον μεταβάλλεται και κανένα σχέδιο δεν μπορεί να ανταποκριθεί και να είναι το ίδιο αποτελεσματικό σε βάθος δεκαετιών (ή πόσο μάλλον στο διηνεκές). Επιβάλλεται λοιπόν –αναλόγως των εκάστοτε συνθηκών– μια ουσιαστική μεταρρύθμιση έτσι ώστε να μπορεί η χώρα, η οικονομία και η κοινωνία να βαδίσουν με ασφάλεια, σταθερότητα και αισιοδοξία τα επόμενα 20-30 χρόνια.
Συνεπώς, η επικείμενη φορολογική μεταρρύθμιση –η οποία ως έννοια και ως θεσμός αναντίλεκτα είναι επιβεβλημένη και καλοδεχούμενη– πρέπει να έχει έναν μακρόπνοο χρονικό ορίζοντα εφαρμογής και να εκσυγχρονίζει (φορολογικά) το κράτος, εξοπλίζοντάς το για το τι μέλλει γενέσθαι σε ορίζοντα, ας πούμε, 20ετίας.
Αρχίζοντας από τα βασικά, τόσο εγώ όσο και πολλοί άλλοι, αναμέναμε πως μια ριζική φορολογική μεταρρύθμιση θα ξεκινούσε με τη συγγραφή μιας νέας νομοθεσίας η οποία θα αντικαθιστούσε, θα ενοποιούσε και θα εκσυγχρόνιζε τις πολυάριθμες νομοθεσίες, κανονισμούς και δεδικασμένα δικαστηρίων που ισχύουν σήμερα. Τι πιο ωραίο για μια χώρα που θέλει να καταστεί ελκυστικός επενδυτικός προορισμός, σύγχρονο κέντρο του διεθνούς επιχειρείν και χώρα ανάκτησης των δικών της μυαλών που ζουν και δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό, να εφαρμόσει μια απλοποιημένη φορολογική νομοθεσία που να ερμηνεύεται εύκολα, χωρίς παραπομπές, χωρίς ατέρμονες υποσημειώσεις και διφορούμενες προσωπικές ερμηνείες;
Αντί αυτού, έχουμε ενώπιόν μας ένα «χτένισμα» όλων όσων ισχύουν σήμερα, με διαγραφές κάποιων προνοιών, εισαγωγή κάποιων άλλων και αναθεωρήσεις αριθμών. Αν ήταν να περάσει και να εφαρμοστεί αυτό το πακέτο ως έχει, θα χάναμε μια χρυσή ευκαιρία για πραγματική φορολογική μεταρρύθμιση. Είναι έως φοβιτσιάρικο το σενάριο αυτό το πράγμα να αναμένεται να μας πάρει μπροστά τα επόμενα 20 χρόνια. Από τη μια είναι παρηγορητικό το ότι ο ΥΠ.ΟΙΚ δήλωσε δημόσια πως αυτά αποτελούν «σκέψεις» και πως είναι ανοικτός σε εισηγήσεις κ.λπ., αλλά από την άλλη είναι άκρως ανησυχητικό ότι το ίδιο άτομο δήλωσε πως έχει πέραν του ενός έτους που διαβουλεύεται με όλους και το προϊόν αυτών των διαβουλεύσεων είναι αυτές οι «σκέψεις». Με δεδομένο ότι η δημόσια διαβούλευση τελειώνει σε δέκα μέρες, και όπως φαίνεται αυτές οι «σκέψεις» είναι που θα κατατεθούν στη Βουλή, λέω με στεντόρεια φωνή πως θα μπορούσαμε πολύ καλύτερα.
Δεν μου αρέσει να μηδενίζω. Υπάρχουν και θετικές σκέψεις, όπως για παράδειγμα η εισαγωγή πρόνοιας πως ενοίκια άνω των €500 θα πρέπει να κατατίθενται από τον ενοικιαστή στον ιδιοκτήτη μέσω τραπεζικού εμβάσματος. Αυτή είναι μια ξεκάθαρη εκσυγχρονιστική πρόνοια που θα βοηθήσει την αγορά των ακινήτων να λειτουργεί με μεγαλύτερη διαφάνεια και συνάμα να κλείνει πιθανά παραθυράκια φοροδιαφυγής προερχόμενης από αυτό τον τομέα. Εγώ πάω και ένα βήμα παρακάτω λέγοντας πως θα πρέπει να βρεθεί ο τρόπος ανώνυμης καταγραφής των ενοικίων σε επίσημο αρχείο, έτσι ώστε να έχουμε πραγματικές ενδείξεις ενοικίων ακινήτων ανά κατηγορία και περιοχή ανά πάσα στιγμή για να σταματήσει να βαδίζει η αγορά στο κουτουρού.
Σε ό,τι αφορά τώρα τη χρησιμοποίηση ενός ακινήτου ως μέσου αποπληρωμής φορολογικών οφειλών, οι σκέψεις της πρότασης νόμου θα πρέπει να τεθούν πιο ξεκάθαρα. Για παράδειγμα, δεν ξεκαθαρίζει σε ποιον δίνεται το δικαίωμα να ζητήσει εξαρχής την εν λόγω διαδικασία: ο φορολογούμενος επειδή δεν έχει ρευστό να πληρώσει τον φόρο που χρωστά και προσφέρει ένα ακίνητο έναντι εξόφλησης οφειλής ή το Τμήμα Εφόρου Φορολογίας με εισήγησή του στον ΥΠ.ΟΙΚ ως μέσο πίεσης για να πάρει το λαβείν του; Μετά δεν ξεκαθαρίζεται το ποσό που είναι απαιτητό: πώς προέκυψε αυτό; Ακολούθως έχουμε την πρόνοια της δεσμευτικής εκτίμησης του ακινήτου από το κτηματολόγιο! Πού πάνε τα δικαιώματα του κάθε ιδιοκτήτη για αμφισβήτηση μιας αξίας που μπορεί να θεωρηθεί είτε πολύ χαμηλή ή πολύ ψηλή και εν πάση περιπτώσει ως μη αντικειμενική; Η ιδιοκτησία του ακινήτου θα περνά στο κράτος και η όποια θετική διαφορά μεταξύ αξίας (κτηματολογίου) και οφειλής φόρου (και άλλων υποχρεώσεων προς το κράτος) θα κατακρατείται μέχρι 5 χρόνια και θα επιστρέφεται μετά με πίστωση χρημάτων (άτοκα και πότε ακριβώς; δεν ξέρει κανείς…).
Τι θα κάνει το κράτος αυτά τα ακίνητα που θα μαζέψει με αυτό τον τρόπο; Θα τα κρατήσει ή θα τα δημοπρατήσει; Και αν θα τα δημοπρατήσει δεν δημιουργείται η υπόνοια ότι κάποιοι θα τα πάρουν σε τιμές «χώμα» εφόσον το κτηματολόγιο αφέθηκε να τα εκτιμήσει χωρίς να αμφισβητείται η αξία που τους έδωσε;
Μήπως όλα τα πιο πάνω που ουσιαστικά συνιστούν κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων με συνοπτικές διαδικασίες, μπορεί να ισχύσουν και στις περιπτώσεις διευθυντών και μετόχων σε εταιρείες που χρωστούν φόρους; Αν ναι, πώς ακριβώς ενθαρρύνεται το επιχειρηματικό κλίμα τόσο για Κύπριους όσο και για μη Κύπριους; Είπαμε να υπάρχει ορατότητα αλλά μήπως το παρατραβάμε;
Σε κάθε περίπτωση το ακίνητο που θα δύναται να χρησιμοποιηθεί για εξόφληση φορολογικών οφειλών θα πρέπει να είναι ελεύθερο από κάθε εμπράγματο βάρος ή/και επιβάρυνση. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει πως δεν πρέπει να βαρύνεται με υποθήκη (άρα οι τράπεζες δεν αγχώνονται από αυτή την πρόνοια), δεν έχει δικαιώματα επικαρπίας, ΜΕΜΟ κ.λπ. Αυτό δεν θα ενθαρρύνει άσκοπες συναλλαγές του τύπου, εικονικά δάνεια και υποθήκες και δικαιώματα επικαρπίας; (για όσους έχουν τις δυνατότητες φυσικά).
Θα περίμενα να έβλεπα πιο εκτεταμένα σχέδια φοροελαφρύνσεων χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς στις περιπτώσεις ανακαινίσεων κτιρίων ηλικίας πέραν των 15 ετών, έτσι ώστε το κτιριακό μας στοκ να αναβαθμιστεί τόσο σε επίπεδο ασφάλειας όσο και σε αισθητικό αποτέλεσμα και δυνητικά να αυξήσει την προσφορά αποσυμπιέζοντας τις αξίες τιμών και ενοικίων.
Ένα τελευταίο: παρά να γίνει κάτι βιαστικό, ας καθυστερήσουμε λίγο και ας κάνουμε κάτι που θα μας ωφελήσει σε βάθος χρόνου. Τον έπαινο θα τον πάρουν αυτοί που θα συνειδητοποιήσουν πως τέτοιες ευκαιρίες δεν μας δίνονται συχνά και πως όταν μας δίνονται πρέπει να τις εκμεταλλευόμαστε προς όφελος της πατρίδας σε βάθος χρόνου αντί για πρόσκαιρα.
Ο κ. Ανδρέας Α. Ανδρέου, MRICS, είναι CEO της APS Andreou Property Strategy - Chartered Surveyors.
