Του Γιάννη Ιωάννου
Φέτος συμπληρώθηκαν είκοσι χρόνια από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου που καθόρισαν το διεθνές σύστημα στη χαραυγή του 21ου αιώνα. Δύο δεκαετίες μετά, η εικόνα των αεροσκαφών που έπληξαν το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στην καρδιά της Νέας Υόρκης εναλλάχθηκε με την εικόνα της όπως-όπως εκκένωσης του Αφγανιστάν από τις αμερικανικές δυνάμεις, σηματοδοτώντας τη βίαιη επιστροφή – και επικράτηση κατά κράτος – των Ταλιμπάν. Είναι σαν να κλείνει ένας κύκλος δύο δεκαετιών σε ένα παιχνίδι με φιδάκια και σκάλες, όπου, λίγο πριν που την ανάβαση σε εκείνη τη σκάλα που σε προχωράει στο παιχνίδι, 25 τετράγωνα, συναντάς εκείνο το φίδι που στο τέλος της ουράς του βρίσκεσαι, εκ νέου, στην αφετηρία.
Η 11η Σεπτεμβρίου αποτέλεσε την κορύφωση της επιχειρησιακής παρουσίας της οργάνωσης της αλ Κάιντα που με εφαλτήριο (και) το Αφγανιστάν σημείωσε ίσως το εντυπωσιακότερο τρομοκρατικό χτύπημα στην ιστορία της βίαιης τζιχαντιστικής της δράσης, αλλά και εν γένει στη σύγχρονη ιστορία της βίαιης ριζοσπαστικής δράσης της διεθνούς τρομοκρατίας. Ένα χτύπημα στην καρδιά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, στο καπιταλιστικό κέντρο του δυτικού κόσμου με υψηλή συμβολική αξία για τους ισλαμιστές τρομοκράτες. Η επίδραση μιας επίθεσης, τέτοιας έκτασης, υπήρξε τέτοια που σχεδόν κανείς έκτοτε δεν εξετάζει το διεθνές σύστημα χωρίς τη σχετική περιοδολόγηση –πριν και μετά την 11η Σεπτεμβρίου, και χωρίς φυσικά τις αναφορές στις αμερικανικές επεμβάσεις που ακολούθησαν σε Αφγανιστάν και Ιράκ.
Ο κύκλος του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης και οι ανοικτές πληγές του πολέμου στην Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη και την Υεμένη δείχνει να μην έχει ολοκληρωθεί ως προς την εξάλειψη του φαινομένου του θρησκευτικού φονταμενταλισμού, της μίλιταντ αποτύπωσής του μέσω του παγκόσμιου σαλαφιστικούτζιχαντισμού και της ισλαμικής τρομοκρατίας, όπως αυτή περνάει μέσα από διάφορες φάσεις ιδεολογικού και επιχειρησιακού αναθεωρητισμού: από το βαρβαρικό Ισλαμικό Κράτος (Daesh) μέχρι τη διείσδυση του αφηγήματος του υπερεθνικού τζιχαντισμού στα αφρικανικά και ασιατικά υποσυστήματα. Η αποχώρηση εξάλλου των Αμερικανών από το Αφγανιστάν δημιουργεί μιας πρώτης τάξης ευκαιρία για επανασύσταση της αλ Κάιντα – στις ιστορικές της βάσεις ως προς τη λογιστική και επιχειρησιακή της ύπαρξη. Παράλληλα, η συνεχιζόμενη ρευστή κατάσταση εντός τόσο του πολιτικού Ισλάμ όσο και των μοναρχικών καθεστώτων, η μη επίλυση του Μεσανατολικού και η σεκταριστική αντιπαράθεση σουνιτικού Ισλάμ-Ιράν δημιουργούν τις συνθήκες για περαιτέρω αστάθεια.
Σε όλο αυτό το συγκείμενο δεν μπορεί κανείς να βγάλει εκτός συζήτησης τη Δύση και δη την Ευρώπη ως ένα πεδίο που όχι μόνον βιώνει τη ριζοσπαστικοποίηση των μουσουλμανικών πληθυσμών στο εσωτερικό της, αλλά και που αναζητεί, κάθε φορά που βρίσκεται στο επίκεντρο τρομοκρατικών δράσεων ή των ροών προσφύγων από τη Μέση Ανατολή ή την Αφρική, πολιτιστικές ερμηνείες προκειμένου να αντιμετωπίσει το φαινόμενο. Ένα φαινόμενο που λειτουργεί ως νερό στον μύλο των έτερων ακραίων φωνών της ακροδεξιάς, αντιμεταναστευτικής και λαϊκιστικής ριζοσπαστικοποίησης. Που γεννά μακελάρηδες όπως τον Μπρέιβικ –που εξυμνούσε στα γραπτά του τη φυλετική καθαρότητα των λευκών χριστιανών εκφράζοντας, ωστόσο, θαυμασμό για το έργο του Οσάμα Μπιν Λάντεν. Στα επόμενα χρόνια, για την Ευρώπη, η βίαιη ακροδεξιά ριζοσπαστικοποίηση θα προτάσσει μια εν γένει απειλή παρόμοια με αυτή της ακροαριστερής τρομοκρατίας των δεκετιών ’70 και ’80 ή την αλ Κάιντα του ’90. Tα πλάνα, προ μηνών, εξάλλου από το Καπιτώλιο στην Ουάσιγκτον με τους ενόπλους εισβολείς έδειξαν ξεκάθαρα πως αυτή η τάση υφίσταται.
Στην Κύπρο των ανυπόστατων ισχυρισμών του κ. Νουρή για τζιχαντιστές του ISIS σε δομές φιλοξενίας προσφύγων, αλλά και στην Κύπρο του μη αποτελεσματικού ελέγχου της ΚΔ στο βόρειο μέρος του νησιού λόγω των συνθηκών της τουρκικής κατοχής, ο κίνδυνος της τρομοκρατίας δεν πρέπει να υποτιμάται. Αλλά ούτε και να στέκεται αφορμή για μια άκριτη στροφή προς την ξενοφοβία και τον ρατσισμό –ιδίως στις συνθήκες που βαδίζουμε λόγω αδιεξόδου στο Κυπριακό. Οι προκλήσεις ενώπιόν μας είναι πολλές, με πρώτο και καλύτερο τον Λίβανο, τόσο σε κοινωνικό επίπεδο όσο και στο επίπεδο της πρόληψης και της ασφάλειας. Είκοσι χρόνια μετά, εξάλλου, βρισκόμαστε πίσω στην αρχή.
Twitter: @JohnPikpas
