Του Γιάννη Ιωάννου
Στην γλώσσα της (κλασικής) στρατηγικής ο όρος της υπερεξάπλωσης όχι μόνο ορίζεται, ερμηνεύεται και μελετάται ακαδημαϊκά και επιχειρησιακά αλλά αποτελεί και το κατεξοχήν πεδίο μελέτης των μεγάλων στρατιωτικών συντριβών. Συνδέεται μάλιστα αμιγώς με τη συμπεριφορική διαχείριση μεταξύ δύο επιπέδων. Του ανώτατου, πολιτικά και στρατιωτικά, της ηγεσίας υπεύθυνου για τη λήψη των αποφάσεων και του κατώτερου –μεταξύ των ατόμων που διεξάγουν τις επιχειρήσεις, επί του πεδίου. Η υπερεξάπλωση ανέκαθεν είχε τρεις ενδιαφέρουσες παραμέτρους να αντιμετωπίσει που όταν δεν επίλυε η ήττα έρχονταν αναπόφευκτα: Την αδυναμία αντιμετώπισης των απειλών, την αδυναμία διατήρησης του ελέγχου και την έκθεση στον κίνδυνο επιθέσεων λόγω της ίδιας της της φύσης.
Η υπερεξάπλωση ακόμη και αν επιμένει ως όρος εδώ και πάρα πολλούς αιώνες θυμίζει και τα συστήματα διακυβέρνησης. Και δη τις εκλεγμένες πολιτικά κυβερνήσεις, που καθώς ενσωματώνουν χρόνο και άσκηση κυβερνησιμότητας υπόκεινται σε διαδικασίες φθοράς, πολιτικού κόστους, διαχείρισης κρίσεων αλλά και σε ανείπωτες, μη ελεγχόμενες συνήθως εσωτερικά, διεθνείς καταστάσεις από τις οποίες οφείλουν να βγουν αλώβητες. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς «υπερεξαπλώνεται» μια κυβέρνηση.
Εδώ υπάρχουν πολλές και ενδιαφέρουσες παράμετροι. Καταρχάς το πώς μια κυβέρνηση κινείται επικοινωνιακά. Στη σύγχρονη εποχή και, κυρίως στην Κύπρο, τόσο ο μεταπολιτικός χρόνος που διανύουμε όσο και η υπερβολική έκθεση στην εικόνα μιας κυβέρνησης δημιουργεί θέματα υπερεξάπλωσης. Επιπλέον, η πραγματική απόσταση μεταξύ εξαγγελίας και παράδοσης μιας κυβέρνησης αποτελεί κάτι σαν το αντικείμενο του ελέγχου στη στρατηγική. Αν ξανοιχτεί κάποιος πολύ φυσικά και θα περάσει κάτω από τον πήχη που συχνά ο ίδιος βάζει και θα απωλέσει τον έλεγχο μεταξύ του τι λέει, τι κηρύττει και προαναγγέλλει ουσιαστικά, και του τι κατορθώνει. Η πρόσφατη διαχείριση των πυρκαγιών στην ορεινή Λεμεσό είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα του ως άνω, που όντως δημιούργησε ένα ρεύμα δριμείας κριτικής και αμφισβήτησης της κυβέρνησης του κ. Χριστοδουλίδη –οριζόντια μεταξύ της κοινωνίας και των πολιτικών δυνάμεων του τόπου. Τέλος, υπάρχει και η διάσταση του ποιες μάχες και με ποιο τρόπο επιλέγει να τις δώσει η εκάστοτε πολιτική ηγεσία. Αν υπερεξαπλωθείς αναπόφευκτα θα κληθείς να αντιμετωπίσεις πολλαπλές επιθέσεις, γιατί θα σου επιτίθενται παραπάνω του ενός αντίπαλοι.
Η υπερεξάπλωση, ως στρατηγικός όρος απαράβατος ως προς την επαλήθευση των συνεπειών του, στο πολιτικό σύστημα της Κύπρου και στην κουλτούρα που αυτό το διακατέχει παίρνει τη μορφή της υπερέκθεσης. Βλέπουμε, βιώνουμε και αντιλαμβανόμαστε πολύ εύκολα πλέον το πόσο εκτίθενται οι πολιτικοί μας ηγέτες στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, στην κοινωνική προέκταση της πολιτικής τους δραστηριότητας αλλά και στην υπερπροβολή της εικόνας έναντι της ουσίας. Κι αυτό το μοτίβο της υπερέκθεσης, που υπερεξαπλώνει στρατηγικά τους τρέχοντες λήπτες αποφάσεων αλλά και τους μελλοντικούς, εμμένει και είναι πλέον ο κανόνας.
Μπορεί να προκύψει από αυτό το φαινόμενο μια στρατηγική ήττα, μια συντριβή με όρους στρατιωτικής τέχνης, στο μέλλον; Η απάντηση δεν είναι αν. Αλλά πότε. Και κυριότερα τι είδους συνέπειες θα έχει αυτό για την κυπριακή κοινωνία, για την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και για τη μελλοντική διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος στην Κύπρο και της ποιότητας της Δημοκρατίας αυτού.
Καλό να το κατανοήσουμε άπαντες πριν αναγκαστούμε να περάσουμε, συλλογικά, μια νέα στρατηγική ήττα από την μη κατανόηση της, πολιτικής στην προκείμενη, υπερεξάπλωσης.
