Του Γιάννη Ιωάννου
Η πλάνη της σύνθεσης συμβαίνει όταν ένας συνειδητοποιεί πως κάτι είναι αλήθεια για το σύνολο από το γεγονός πως ισχύει για κάποιο μέρος του συνόλου. Το επιχείρημα εδώ υπαγορεύει πως επειδή κάθε μέρος έχει κάποιο χαρακτηριστικό, τότε το σύνολο πρέπει απαραίτητα να έχει και αυτό το χαρακτηριστικό. Το ίδιο συμβαίνει πάνω κάτω με τα κόμματα και τους υποψηφίους, τους οποίους θα κληθούμε, με την ψήφο μας σήμερα, να εκλέξουμε. Υπάρχουν πρόσωπα με τα οποία η διαφωνία μας μας κάνει να εξάγουμε αρνητικά συμπεράσματα για το κόμμα με το οποίο κατέρχονται και κόμματα με τα οποία η διαφωνία μας μας κάνει να εξάγουμε συγκεκριμένα συμπεράσματα για τους ίδιους. Και στις δύο περιπτώσεις μια μορφή πλάνης της σύνθεσης επαληθεύεται με την ποιοτική διαφορά πως στο κυπριακό σύστημα δεν δικαιούσαι να ψηφίσεις πρόσωπα από παραπάνω του ενός κόμματα. Συνεπώς, η ψήφος σου σε πρόσωπο είναι και ψήφος που καταγράφεται υπέρ του κόμματος με το οποίο κατέρχεται στις εκλογές. Η συζήτηση για μια άλλη μορφή ψηφοφορίας στην Κύπρο διαρκεί πολλά χρόνια χωρίς ωστόσο να έχει διαφοροποιηθεί η λογική του ότι η ψήφος σε πρόσωπο εκτίμησης αποτελεί και ψήφο σε κόμμα με το οποίο ενδέχεται και να διαφωνείς.
Ο ψηφοφόρος, όμως, εμείς δηλαδή, ψηφίζει για πολλούς λόγους πέραν της ιδεολογίας, ορθολογιστικούς ή συναισθηματικούς. Στο δεύτερο επίπεδο είναι συνεπώς που προκύπτει και πάντα το δίλημμα μεταξύ προσώπων και κόμματος ακριβώς γιατί στο συναισθηματικό αυτό επίπεδο εισέρχονται στην εξίσωση σημαντικά στοιχεία: ο θυμός, η οργή, η απογοήτευση. Έντονα δηλαδή συναισθήματα που κάθε άνθρωπος θέλει να τιθασεύσει, να εξωτερικεύσει ή να διαχειριστεί. Προφανώς, οι ψηφοφόροι που σκέφτονται συναισθηματικά είναι και οι πιο ιδεολόγοι: Είτε βλέπουν την παράταξή τους να τους απογοητεύει, είτε εκπλήσσονται που πρόσωπα με τα οποία δεν ταιριάζουν ιδεολογικά ή τους είναι αντιπαθείς να συμπαρατάσσονται με το κόμμα τους, είτε τέλος απογοητεύονται ακριβώς γιατί δεν μπορούν να δουλέψουν ορθολογιστικά στη λογική του «τι θα πάρω ως αντάλλαγμα για να σε ψηφίσω δεδομένου ότι θέλω αυτό». Το τελευταίο εξάλλου αποτελεί – πέραν της ιδεολογίας– και τη βασική λειτουργία όλων των κυπριακών κομμάτων. Η ανάπτυξη μιας πελατειακής σχέσης, η οποία εξυπηρετεί τα μικροσυμφέροντα των ψηφοφόρων έναντι του καλώς εννοούμενου γενικού συμφέροντος.
Ο συνειδητοποιημένος, πολιτικά ενεργός και συναισθηματικός ψηφοφόρος έχοντας απέναντί του τα ψηφοδέλτια των σημερινών εκλογών πολύ πιθανόν να πράξει δύο πράγματα: Ή να απέχει ή να ψηφίσει με κριτήριο το πρόσωπο ή το κόμμα που θα τον κάνει να διαχειριστεί ευκολότερα τα έντονα συναισθήματα της επόμενης ημέρας. Μια λογική του «λιγότερο κακού» που σε προσωπικό επίπεδο θα τον κάνει να αισθάνεται λιγότερο άσχημα, που σε ιδεολογικό επίπεδο θα τον κάνει να αισθάνεται τις λιγότερες τύψεις και που σε συμπεριφορικό επίπεδο θα τον κάνει να νιώσει λιγότερο idiot – με την αυστηρώς αριστοτελική έννοια του όρου. Με λίγα λόγια θα βιώσει μια συναισθηματική τραγωδία πνιγμένος στις σκέψεις του γιατί δεν μπορεί να λειτουργήσει σαν τον μέσο συμπατριώτη του – που την επόμενη των εκλογών θα είναι ικανοποιημένος που «προχώρησε η δουλειά του» γιατί ο υποψήφιός του εξελέγη και «θα τον κανονίσει». Υπάρχει διέξοδος από αυτή την συναισθηματικά έντονη περίοδο η οποία κορυφώνεται την Κυριακή των εκλογών; Η απάντηση είναι πως ναι αν δεν υποπέσεις στην πλάνη της σύνθεσης κι αν, ως ενεργός πολίτης, σκεφτείς με αισιοδοξία.
Η περίοδος εξάλλου των εκλογών και τα αποτελέσματά τους εξάγουν χρήσιμα συμπεράσματα για το μέλλον και για το πώς θα μπορούσαν τα πράγματα να βελτιωθούν προς το καλύτερο. Αυτή η αισιοδοξία μπορεί να υπερβεί τον εκνευρισμό από την ορθολογική μείωση των επιλογών ως προς την ψήφο και να μετριάσει την απογοήτευση από την λογική της επιλογής ενός προσώπου από έναν χώρο που δεν συμφωνείς ή την επιλογή ενός χώρου για σκοπούς μιας, προσωπικά οριοθετημένης, ιδεολογικής συνέπειας ή καθαρότητας.
Ο «οδηγός ψήφου 101» είναι περισσότερο μία πρόταση διαχείρισης των συναισθημάτων της επόμενης ημέρας των εκλογών παρά ένας ακριβής οδηγός ψηφοφορίας στη λογική της βελτιστοποίησης της σχέσης κόστους-ωφέλειας –για το γενικό καλό του τόπου. Είναι όμως και μια παραδοχή αισιοδοξίας για όσους αντιλαμβάνονται, στην πλήρη έκτασή του, την πολιτική παρακμή στην πατρίδα μας την Κύπρο και τους κρίσιμους καιρούς που έχουμε μπροστά μας. Συνεπώς, αν τον διαβάζετε αυτή τη στιγμή να πάτε να ψηφίσετε αυτό που θα σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα με τη συνείδησή σας και που θα ζημιώνει, λιγότερο, τον τόπο. Οι αισιόδοξοι άνθρωποι εξάλλου δεν καταβάλλονται εύκολα.
