Του Γιάννη Ιωάννου
Από τον εμφύλιο στη Συρία μέχρι αυτόν της Λιβύης και από τη σύγκρουση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μέχρι την επόμενη αναζωπύρωση στη Λωρίδα της Γάζας η ελληνόφωνη δημόσια σφαίρα –σε Ελλάδα και Κύπρο– ξεκινάει μια διαδικασία ποδοσφαιροποίησης της σύγκρουσης, επιλέγοντας πλευρά και βγάζοντας περίπατο, ιδίως στις πλατφόρμες του Facebook και του Twitter, τις ιδεολογικές της εμμονές. Φυσικά, αυτό που αποκτάει ξεχωριστό ενδιαφέρον, όταν κάποιος τάσσεται αναφανδόν υπέρ του Ισραήλ ή των Παλαιστινίων κάθε φορά που συγκρούονται είναι πως –εξ ορισμού– δεν μπορεί να έχει μια κριτική, ιστορικά και επιστημονικά, προσέγγιση στα γεγονότα που συμβαίνουν, χάνοντας έτσι όχι μόνο τη μεγάλη εικόνα της ανάλυσης αλλά και εκείνεις τις λεπτομέρειες, σε κάθε πλευρά, που σε βοηθούν με την κατανόηση και αξιολόγηση των θέσεων και επιχειρημάτων.
Η τάση αυτή του δυϊσμού και της πρόσληψης των εξελίξεων ως «άσπρου-μαύρου» δεν έχει μόνον τις ρίζες της στην προπαγάνδα της κάθε πλευράς –τα λεγόμενα infowars–που λαμβάνουν χώρα κάθε φορά που ξεκινάει μια σύγκρουση. Πηγαίνει βαθύτερα σε υπαρξιακές και βαθιές βιωματικές εμπειρίες που ο Ελληνισμός βίωσε τόσο στη μητροπολιτική Ελλάδα όσο και στην Κύπρο. Και σε περιόδους σύγκρουσης σκοτεινές και πολιτικά οξυμένες.
Υπό αυτό το πρίσμα μπορεί κάποιος ορθολογικά να κατανοήσει γιατί ένας ιστορικά Αριστερός (μαρξιστής και μη) μπορεί να ταυτιστεί με τον ιστορικό αγώνα των Παλαιστινίων στον 20ό αιώνα (PLO/αλ Φατάχ) για αυτοδιάθεση αλλά σίγουρα δεν μπορεί να κατανοήσει γιατί το #IStandWithIsrael συχνά έρχεται από τα στόματα πολιτικών που στην απαρχή της καριέρας τους εξέφρασαν μέχρι κι αντισημιτικές απόψεις! Και δεν μπορεί να κατανοήσει γιατί ένας Αριστερός πρέπει να βλέπει, με συμπάθεια, οργανώσεις όπως αυτή της Χαμάς.
Στην Ελλάδα και στην Κύπρο ελάχιστοι κατανοούν τις μικρές εκείνες ιστορικές λεπτομέρειες που συνθέτουν την πολυπλοκότητα της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης. Τον τρόπο γέννησης του σύγχρονου Ισραήλ –μετά από τη θλιβερή για την Ανθρωπότητα εμπειρία του Ολοκαυτώματος την περίοδο 1939- 1945. Τον αραβικό εθνικισμό. Τους πολέμους του 1948, του 1967 και του 1973. Τον Λίβανο το 1982 ή το 2006. Τον εποικισμό, την τρομοκρατία, τις Ιντιφάντα και τις ρατσιστικές προσλήψεις του Εβραίου ή του Άραβα που υπάρχουν, ακόμη, εκεί έξω. Αλλά και την ελπίδα των Συμφωνιών του Όσλο, την ειλικρινή στάση –του Ράμπιν και του Αραφάτ τότε, τη δολοφονία του πρώτου, τη Χαμάς. Αν μάλιστα γνώριζε κάποιος όλες τις πτυχές που συναποτελούν το παζλ αυτής της πολύπλοκης σύγκρουσης θα στέκονταν πιο κριτικά στα όσα συμβαίνουν κάθε φορά στη Γάζα αλλά και δεν θα έμπαινε, με τόση μα τόση ημιμάθεια, στην παγίδα της μονομερούς προσέγγισης.
Η ημιμάθεια, στις λεπτές αυτές ισορροπίες των συγκρούσεων που παρακολουθεί η ελληνόφωνη κοινή γνώμη, βλέπει πάντα την εμπλοκή της Τουρκίας, εξάγει αφελή γεωπολιτικά συμπεράσματα και ταυτίζεται με μύθους και αφηγήματα σαν να μη βλέπει τα πραγματικά οφέλη στα οποία πρέπει να εδράζεται η στάση της Ελλάδας και της Κύπρου: τη στάση αρχών δύο ευρωπαϊκών κρατών που βασίζονται στο διεθνές δίκαιο και που εργάζονται για τη συνεργασία και την εμπέδωση της ειρήνης στην περιοχή.
Στο πλαίσιο αυτής της τοξικότητας με τους χούλιγκαν των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων στην αρένα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η «Καθημερινή» βρέθηκε στο επίκεντρο της κριτικής για έναν ατυχή τίτλο σε μια είδηση του σάιτ της από το Newsroom. Και σε αυτό το σημείο αξίζει κανείς να δει την αντίφαση –ενώ η εφημερίδα φιλοξένησε κείμενα αναλύσεων με αντικειμενικότητα και με νηφάλιο ύφος όσον αφορά την κάλυψη της σύγκρουσης στη Γάζα. Τη στιγμή μάλιστα που η πλειοψηφία των ΜΜΕ στην Κύπρο απλώς αναπαρήγαγαν δημοσιεύματα του ξένου Τύπου ή διάφοροι δημοσιογράφοι ή αναλυτές απλώς πήραν θέση υπέρ του ενός ή του άλλου στη σύγκρουση. Τα τελευταία χρόνια οι κατακερματισμένες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο ή τα Βαλκάνια αποτελούν ένα νέο πεδίο εξερεύνησης αλλά και μια θαυμάσια ευκαιρία –για την ανάλυση στη δημόσια σφαίρα– να ξεχωρίσουν οι καλοί από τους κακούς αναλυτές. Η γεωπολιτική ανάλυση τείνει ωστόσο τα τελευταία χρόνια να γίνει λιγότερο επιστημονική, περισσότερο ιδεολογικοπολιτική και επιφανειακή. Κυριότερα, όμως, μετατρέπεται σε ένα τεράστιο πεδίο αντιπαράθεσης μέσα από το οποίο αναλύονται μάλλον το... Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά παρά η ίδια η υπό εξέταση σύγκρουση.
Για να αλλάξει αυτό χρειάζονται πολλά και είναι τεράστια η σχετική συζήτηση. Η εμπειρία πάντως αποδεικνύει πως οι συνεπείς και αντικειμενικοί αναλυτές, δημοσιογράφοι και ακαδημαϊκοί στο τέλος της ημέρας επιβιώνουν –όχι μόνον διότι θα γίνουν πλουσιότεροι ή θα αποκτήσουν περισσότερα προνόμια ή leverage ή καταξίωση ή θέσεις. Αλλά διότι κερδίζουν τον σεβασμό με την εντιμότητά τους.
