Ένα σφαγείο με μονοπωλιακά προνόμια, ιδιοκτησίας του συζύγου της γενικής λογίστριας, που είναι υπεύθυνη να ελέγχει λογιστικά τα κρατικά ταμεία, φεσώνει τα κρατικά ταμεία με εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ και δεν τηρεί τα συμφωνηθέντα της σύμβασης με το Δημόσιο. Εξήντα ένας αδήλωτοι εργάτες, ενενήντα τρία κρούσματα κορωνοϊού και άκρως επικίνδυνες εγκαταστάσεις. Ένας χώρος, που όφειλε να εφαρμόζει τα πιο αυστηρά πρωτόκολλα υγιεινής, δεν είχε καν εξασφαλίσει πολεοδομική άδεια, ενώ τα υποστατικά διαμονής των ανασφάλιστων αλλοδαπών εργατών, επίσης χωρίς τις σχετικές άδειες, αποτελούν μνημείο εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Πώς έφτασε όμως στα αφτιά μας αυτή η ιστορία; Αν πιστεύετε ότι οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες εντόπισαν το πρόβλημα καθηκόντως μέσα από τους συνήθεις ελέγχους, μάλλον ζείτε σε άλλη χώρα. Στο φως της δημοσιότητας έφτασε εντελώς συμπτωματικά, όπως άλλωστε και τα πλείστα σκάνδαλα. Ένας εργαζόμενος εντοπίστηκε θετικός στον ιό, ακολούθησε ιχνηλάτηση οπότε και διαπιστώθηκε η μεγάλη διασπορά στο σφαγείο και αναπόφευκτα αποκαλύφθηκαν οι άθλιες συνθήκες. Κι επειδή διαφθορά και ξενοφοβία πάνε χέρι-χέρι, το κερασάκι στην τούρτα της αθλιότητας έβαλε η τοπική αρχή. «…Το μεγάλο πρόβλημα είναι πως στην περιοχή ζουν πολλοί άνθρωποι από τρίτες χώρες, εκ των οποίων ένα μεγάλο ποσοστό είναι θετικοί στον κορωνοϊό, με αποτέλεσμα να διασπείρουν τον ιό στην κοινότητα». Είναι, άλλωστε, ευρέως γνωστό ότιαν έχεις κυπριακή ταυτότητα δεν κολλάς τον ιό. Το γεγονός ότι ουδέποτε προέβη στις δέουσες καταγγελίες για τα κοντέινερ-τρώγλες, δεν το είδε ως πρόβλημα ο κοινοτάρχης.
Μετά από σειρά αρνητικών επιδόσεων της Κύπρου στην πρόληψη κατά της διαφθοράς, η GRECO (Ομάδα Κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά της Διαφθοράς) δίνει στην τελευταία της έκθεση, μια εικόνα για την οποία θα έπρεπε να ντρεπόμαστε όλοι. Από τα δεκαέξι προβληματικά σημεία που εντόπισε πριν από δύο χρόνια, μόλις που καταφέραμε να επιδιορθώσουμε ικανοποιητικά τα επτά. Αν σας φάνηκε υπερβολικό το εφάπαξ του αποχωρήσαντος μεσίτη-τέως προέδρου της Βουλής, η Greco διαπιστώνει ότι οι ιδιωτικές και δημόσιες πηγές εισοδημάτων των βουλευτών μας δεν υπόκεινται σε διαφανή έλεγχο, το «Πόθεν Έσχες» είναι λειψό χωρίς αξιόπιστο μηχανισμό παρακολούθησης, οι πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων δεν αντιμετωπίζονται επαρκώς, ενώ το lobbying παραμένει εκτός ρύθμισης. Ταυτόχρονα, οι συστάσεις για την ανεξαρτησία των εισαγγελικών αρχών για τη σύνταξη κώδικα δεοντολογίας και κανονισμών για την αποδοχή δώρων/ωφελημάτων από βουλευτές, παραμένουν μη υλοποιήσιμες. Εκλέγονται ή διορίζονται για να εξυπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον, αλλά δυστυχώς πολλοί εξ αυτών διαπλέκονται, εξασφαλίζοντας πλεονεκτήματα, κέρδη και οφέλη εκμεταλλευόμενοι τη θέση εξουσίας που κατέχουν, δεν δηλώνουν τα εισοδήματά τους ή δεν δηλώνουν τις πηγές τους ορθά, διορίζουν τα παιδιά και τους οικείους τους σε θέσεις που έχουν ευθύνη να τους επιτηρούν και κάπως έτσι φτάσαμε σήμερα, σ’ ένα πανέμορφο άντρο διαφθοράς.
Όταν η Σιγκαπούρη πέτυχε την αυτονομία της από την Αγγλία, το 1959, ήταν ήδη γνωστή ως «Sin-galore» (Αμαρτία με τη σέσουλα), καθώς αποτελούσε ένα ανεξέλεγκτο άντρο ανομίας. Η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο και η χώρα είχε βυθιστεί στη φτώχεια. Οπότε ο λαός της Σιγκαπούρης αποφάσισε να δώσει το τιμόνι της σ’ έναν ηγέτη, που έκανε την καταπολέμηση της διαφθοράς το κεντρικό σημείο του προγράμματός του. Ο Λι Κουάν Γιου και το Λαϊκό Κόμμα Δράσης (PAP) είχαν εφαρμόσει ένα από τα πιο δραστικά προγράμματα κατά της διαφθοράς. Συνέταξαν και ψήφισαν έναν ειδικό νόμο, όπου η διαφθορά στον δημόσιο τομέα απέκτησε έναν πολύ ευρύ ορισμό, διευκολύνοντας έτσι τον εντοπισμό της δωροδοκίας. Στη συνέχεια, θέσπισαν αυστηρά τεκμήρια διαβίωσης, με τα οποία κάθε αξιωματούχος, που ενδεχομένως ζούσε άνω των οικονομικών δυνατοτήτων του, ήταν αυτομάτως υπό εξέταση. Τέλος, δόθηκε η δικαιοδοσία σε μια ειδική ομάδα να προβαίνει σε έρευνες και συλλήψεις χωρίς να περιμένει τη βραδυκίνητη και διεφθαρμένη αστυνομία. Βεβαίως, όσοι διαδέχτηκαν τον Λι συνέχισαν την παράδοση και βελτίωσαν τα νομικά και θεσμικά εργαλεία κατά της διαφθοράς.
Σήμερα, η Σιγκαπούρη –στην οποία συχνά πυκνά θέλουμε να μοιάσουμε– θεωρείται για την Παγκόσμια Τράπεζα ως το ευκολότερο μέρος για επιχειρείν και αποτελεί την τρίτη πλουσιότερη οικονομία στον κόσμο σε όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος. Έχει τη μικρότερη διαφθορά στην Ασία, ενώ φιγουράρει τέταρτη στη λίστα με τις λιγότερο διεφθαρμένες χώρες του πλανήτη. Με την κατάταξη της Κύπρου το 2019 να πέφτει στην 41η θέση της ίδιας λίστας, όπως θα αντιλαμβάνεστε στη διαφθορά δεν γίναμε Σιγκαπούρη, αλλά μείναμε Σιγκαπούρη, του ’60.
*Ο κ. Πάνος Λοΐζου Παρράς είναι οικονομολόγος.
