Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΑΒΡΑΑΜ
Ο άνθρωπος είναι ένα βιοκοινωνικό ον. Ως αναπόσπαστο κομμάτι και δημιούργημα της φύσης έχει τη βιολογική του διάσταση όπως και τα υπόλοιπα ζώα. Η διαφορά του, όμως, είναι ότι στη δική του φύση υπάρχει το στοιχείο της συνεχούς διανοητικής εξέλιξης, η οποία περιλαμβάνει τη γλώσσα, τη λογική, τη φαντασία, την καινοτομία, δηλαδή την αέναη δημιουργικότητα. Πέραν όμως από τη βιολογική του φύση ο άνθρωπος είναι και κοινωνικό ον. Η διανοητική του πρόοδος δεν είναι μονάχα βιολογικά έμφυτη, αλλά και κοινωνικά επίκτητη. Εξελίσσεται μέσα από κοινωνικές διαδικασίες αλληλεπίδρασης, όπως είναι η οικονομική και πολιτική οργάνωση, η μετάδοση της γνώσης μέσω της παιδείας, η πολιτιστική δημιουργία, η ηθικοπνευματική ανάπτυξη, οι επιστημονικές ανακαλύψεις και σήμερα η ασύλληπτη τεχνολογική πρόοδος.
Αναμφίβολα σε αυτήν την εξελικτική πορεία της φύσης του ανθρώπου συνυπήρχαν και ακόμη συντηρούνται και αναπαράγονται το καταστροφικό και το δημιουργικό στοιχείο. Το κακό και το καλό, το μίσος και η αγάπη, ο εγωισμός και η συλλογικότητα, η αλήθεια και το ψέμα, ο καταπιεστής και ο καταπιεσμένος, ο πόλεμος και η ειρήνη, η βαρβαρότητα και ο πολιτισμός, αποτελούσαν και αποτελούν τη διαλεκτική φύση του ανθρώπινου είδους.
Στη σύγχρονη τεχνολογική εποχή αυτές οι αντιθέσεις δεν έχουν εκλείψει. Όπως εύστοχα διαπιστώνουν αρκετοί διανοούμενοι, έχουμε φθάσει σε ένα παγκόσμιο ιστορικό μεταίχμιο, με τρεις υπαρκτές παγκόσμιες απειλές, την οικολογική, την πυρηνική και μια ανερχόμενη, τον τεχνοκρατικό ολοκληρωτισμό. Αν, λοιπόν, δεν παραμεριστεί ο κυρίαρχος για αιώνες ανταγωνισμός, που έχει εθνικό και ταξικό περιεχόμενο και δεν υλοποιηθεί η παγκόσμια συνεργασία με δεσμευτικές συμφωνίες στα τρία μεγάλα ζητήματα, το μέλλον θα είναι καταστροφικό. Ο θανατηφόρος ιός αποτελεί τη μεγάλη πρόκληση που προειδοποιεί την ανθρωπότητα, για να αναστοχαστεί την πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού και να αναθεωρήσει το υφιστάμενο σύστημα και μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο στηρίζεται στη μεγιστοποίηση του κέρδους και την παγίωση των παγκόσμιων ανισοτήτων.
Ένας από τους ανθρώπους της επιστήμης και της τεχνολογίας, οι παρεμβάσεις του οποίου είναι καίριες και προκαλούν το παγκόσμιο ενδιαφέρον, ο Μπιλ Γκέιτς, ο οποίος το 2015 είχε προβλέψει μια πιθανή παγκόσμια πανδημία, στο τελευταίο άρθρο του (Καθημερινή, 12/04/2020) θέτει το ζήτημα του κορωνοϊού ως μια ευκαιρία για να δείξουν οι ισχυρές χώρες τον ορθολογισμό και την ανθρωπιά τους. Οφείλουν να επενδύσουν στην έρευνα για την εξεύρεση εμβολίου και όταν αυτό επιτευχθεί, το εμβόλιο πρέπει να γίνει «παγκόσμιο δημόσιο αγαθό». Στα παγκόσμια προβλήματα, λοιπόν, απαντούμε με παγκόσμιες λύσεις. Ο Μπιλ Γκέιτς, απευθυνόμενος ιδιαίτερα στους ηγέτες της G20, προτείνει μια παγκόσμια προσέγγιση για την καταπολέμηση του COVID-19, η οποία περιλαμβάνει τρία βήματα. Πρώτον, τη διασφάλιση της δίκαιης κατανομής των παγκόσμιων πόρων (μάσκες, γάντια, διαγνωστικά τεστ) με βάση τη δημόσια υγεία και τις ιατρικές ανάγκες κάθε χώρας, χωρίς κάποιοι να προσφέρουν περισσότερα λεφτά για την απόκτησή τους (όπως για παράδειγμα έκανε ο Τραμπ). Δεύτερον, οι παγκόσμιοι ηγέτες να δεσμευτούν στην αναγκαία χρηματοδότηση για την παρασκευή ενός εμβολίου και τρίτον να δεσμευτούν στη χρηματοδότηση για την παραγωγή και τη διανομή του στις χώρες του κόσμου.
Ο Μπιλ Γκέιτς αντιλαμβάνεται πλήρως την παγκοσμιότητα του προβλήματος. «Ακόμη και αν τα πλούσια έθνη επιτύχουν να επιβραδύνουν την ασθένεια τους επόμενους μήνες, ο COVID-19 θα μπορούσε να επιστρέψει, αν η πανδημία παραμείνει αρκετά σοβαρή αλλού. Είναι πιθανώς μόνο θέμα χρόνου προτού ένα μέρος του πλανήτη μολύνει ξανά κάποιο άλλο». Γι’ αυτό και εμφαντικά υπογραμμίζει ότι «ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να τερματίσουμε απολύτως την πανδημία είναι η ανοσοποίηση των ανθρώπων απέναντί της». Και εννοεί όλους τους ανθρώπους του πλανήτη. Διαπιστώνει, επίσης, ότι η βοήθεια προς τις χώρες που υποφέρουν δεν είναι μόνο σωστή αλλά και σοφή πράξη. «Εδώ και 20 χρόνια ζητώ από τους παγκόσμιους ηγέτες να επενδύσουν στην υγεία των φτωχότερων ανθρώπων του κόσμου. Έχω υποστηρίξει ότι ήταν το σωστό και είναι. Αλλά οι πανδημίες μας θυμίζουν ότι η βοήθεια προς τους άλλους δεν είναι απλώς το σωστό. Είναι και το έξυπνο. Η ανθρωπότητα εξάλλου δεν συνδέεται μόνο με κοινές αξίες και κοινωνικούς δεσμούς. Είμαστε επίσης συνδεδεμένοι βιολογικά, μέσα από ένα μικροσκοπικό δίκτυο μικροβίων που συνδέει την υγεία του ενός με την υγεία όλων των υπολοίπων. Σε αυτήν την πανδημία είμαστε όλοι συνδεδεμένοι. Αντίστοιχη πρέπει να είναι και η απάντησή μας».
Ποια είναι, λοιπόν, αυτή η απάντηση; Θεωρώ ότι όσο πιο θανατηφόρα προελαύνει και μολύνει την ανθρωπότητα ο αόρατος εχθρός, τόσο πιο ορατές και οικουμενικές πρέπει να γίνουν οι μεγάλες ηθικές αξίες της ενσυναίσθησης, της αλληλοκατανόησης, της αλληλοβοήθειας, της ανιδιοτέλειας και άλλο τόσο πιο ορατή πρέπει να είναι η παγκόσμια βούληση των κρατών και ιδιαίτερα των ισχυρών, για κοινή δράση με έγνοια το κοινό καλό. Αν δεν ακολουθηθεί αυτή η πορεία της παγκόσμιας συνεργασίας και αλληλεγγύης, θα υπάρξει όξυνση και εμβάθυνση της υγειονομικής και παράλληλα της οικονομικής πανδημίας, οι οποίες σύντομα θα προκαλέσουν μια παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση και θα πυροδοτήσουν απρόβλεπτες πολιτικές και κοινωνικές συγκρούσεις.
Ο κ. Μενέλαος Αβραάμ είναι δρ Φιλοσοφίας
rodo@primehome.com
