Του ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΙΕΡΟΔΙΑΚΟΝΟΥ
H καταστροφική εισβολή του 1974 – εκτός των άλλων δεινών – είχε σαν αποτέλεσμα τον βίαιο γεωγραφικό διαχωρισμό μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η ανακήρυξη του ψευδοκράτους αποτέλεσε τον δεύτερο καταστροφικό σταθμό που σκόπευε να προσδώσει στον γεωγραφικό διαχωρισμό νομική και πολιτικοηθική κάλυψη του εδάφους που βρίσκεται κάτω από την κατοχή της Τουρκίας. Ταυτόχρονα, ενίσχυε τα θεμέλια της διχοτόμησης.
Γι’ αυτό ο λαός αντέδρασε έντονα με τη ανακήρυξη. Από τότε σωστά και κάθε χρόνο η ηγεσία και λαός καταδικάζουν την ανακήρυξη. Ασφαλώς, οι καταδίκες είναι απαραίτητες, όμως γνωρίζουμε ότι δεν είναι αποτελεσματικές. Δυστυχώς, το ψευδοκράτος δεν διαλύεται με διαμαρτυρίες και καταδίκες. Υπάρχουν μόνο δύο τρόποι να διαλυθεί: Ο πρώτος τρόπος –που είναι και χειρότερος από την ύπαρξή του– είναι η προσάρτησή του στην Τουρκία. Ο δεύτερος τρόπος είναι η λύση του Κυπριακού και επανένωση της πατρίδας με όλες τις δυσκολίες που πηγάζουν από την αδιαλλαξία του κατακτητή.
Η αδιαλλαξία της άλλης πλευράς μπορεί να είναι δεδομένη. Όμως δεν πρέπει να σταματούμε σε αυτό. Με δεδομένη την αδιαλλαξία του κατακτητή το ερώτημα που πρέπει να μας βασανίζει είναι: Αν κάτω από αυτές τις περιστάσεις, ο ρόλος που ανήκει σε εμάς τον διαδραματίζουμε σωστά; Προσωπικά είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι η δική μας πλευρά έκανε στοιχειώδη λάθη από την αρχή της διεθνοποίησης του Κυπριακού, δηλαδή από το 1953 μέχρι σήμερα.
Εδώ θα περιοριστώ να αναφερθώ μόνο σε δύο βασικά λάθη που έγιναν από το 1974 και μετά:
Α: Μακροχρόνιος αγώνας
Το πρώτο σοβαρό λάθος ήταν ο μακροχρόνιος αγώνας που υιοθέτησε ο Μακάριος. Αν ζούσε, δεν γνωρίζουμε αν θα τον συνέχιζε. Πολλοί όμως πολιτικοί του κληρονόμοι υποστήριζαν τον μακροχρόνιο για πολλά χρόνια με ενθουσιασμό και βεβαιότητα για την ορθότητά του. Σήμερα τον υποστηρίζουν λιγότεροι και με λιγότερη θέρμη.
Το χειρότερο όμως –ένεκα της δημοτικότητας και του πολιτικού εκτοπίσματος του Μακαρίου–αυτό το σύνθημα πρωτοστατούσε για πολλά χρόνια με αποτέλεσμα να καλλιεργηθεί και να γίνει μέρος της πολιτικής κουλτούρας του λαού. Γιατί ήταν λάθος; Ο μακροχρόνιος θα είχε νόημα, αν μετά τη στρατιωτική μας ήττα του 1974, με την πάροδο του χρόνου, θα υπήρχε η προοπτική είτε ένεκα μεγέθους, είτε ένεκα οικονομικής ισχύος, είτε ένεκα στρατιωτικού εκτοπίσματος να αλλάξουμε τη βασική επιρροή μέσα στο περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον υπέρ μας.
Μια τέτοια πιθανότητα δεν υπήρχε. Αυτό το γνώριζαν όλες οι ηγεσίες όλων των πολιτικών χώρων. Γι’ αυτό ήταν ομόφωνη και πάγια η θέση ότι το Κυπριακό θα λυθεί μόνο με ειρηνικά μέσα και συνομιλίες.
Β. Σχέση στόχων και μεθόδου επίτευξης των στόχων
Στην πολιτική όπως και σε άλλους στρατιωτικούς, διοικητικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς ή και άλλους τομείς πρέπει να υπάρχει συσχετισμός των στόχων με τη μέθοδο που χρησιμοποιείται για την επίτευξή τους.
Μέσα στη νεφελώδη έννοια του μακροχρόνιου που ανέβαλλε την αντιμετώπιση της πραγματικότητας σε βάθος χρόνου ήταν εύκολο, ανεύθυνο και βολικό να τοποθετούνται και νεφελώδεις στόχοι: όπως το Κυπριακό είναι θέμα κατοχής, εισβολής και απελευθέρωσης, ανάκτηση των σκλαβωμένων εδαφών μας, φυγή όλων των ξένων στρατευμάτων αμέσως, κατάργηση των ξένων εγγυήσεων αμέσως, επιστροφή όλων των προσφύγων στα σπίτια και στις περιουσίες τους αμέσως, εφαρμογή των ψηφισμάτων του ΟΗΕ αμέσως και άλλα παρόμοια. Ασφαλώς, αυτούς τους στόχους, τους επιθυμούν όλοι οι Έλληνες της Κύπρου. Δεν χρειάζεται κανένας πατριωτισμός γι’ αυτό.
¬¬Ένας αριθμός ηγετών παρουσίαζε τους πιο πάνω δίκαιους, αλλά ανέφικτους στόχους ως κόκκινες γραμμές. Πέραν του ότι με τις κόκκινες γραμμές δεν είναι δυνατό να οδηγηθούμε σε λύση, προϊδέαζαν τον λαό να θεωρεί την όποια διαπραγματευτική λύση άδικη και απαράδεκτη. Γνωρίζοντας ότι για να φθάσουμε σε λύση θα υποχρεωνόμασταν να αλλοιώσουμε τον χρωματισμό σε μερικές τουλάχιστον από τις κόκκινες γραμμές.
Οι πιο πάνω στόχοι –όσο δίκαιοι και αν είναι– μόνο με ειρηνικές συνομιλίες δεν είναι εφικτοί, όσο έξυπνους και ικανούς συνομιλητές ή διπλωμάτες και αν διαθέτουμε. Με τη μέθοδο που ακολουθούμε το κυριότερο μας όπλο (αν όχι το μοναδικό) είναι η διεθνοποίηση. Αυτή η μέθοδος δεν μπορεί να μας οδηγήσει στους πιο πάνω προχωρημένους στόχους. Οι πιο πάνω στόχοι μπορούν να υλοποιηθούν μόνο με ριζική ανατροπή του ισοζυγίου στρατιωτικής δύναμης υπέρ μας. Όμως είναι γενική διαπίστωση ότι δεν υπάρχει τέτοια προοπτική. Άρα υπάρχει οφθαλμοφανής δυσαρμονία μεταξύ των στόχων και μεθόδου υλοποίησής τους. Και ενόσω παραμένουμε στον χώρο του επιθυμητού, δηλαδή του βέλτιστου, η μέθοδος των απλών συνομιλιών δεν εξυπηρετεί τους στόχους μας. Οδηγεί σε συνεχή αδιέξοδα.
Ένεκα του ότι η όλη κατάσταση δεν μένει ποτέ στάσιμη, στην πραγματικότητα διευκολύνουμε την υλοποίηση των στόχων του αντιπάλου. Ας αναλογιστούμε πόσα τετελεσμένα εμπεδώνει με την πάροδο του χρόνου η Τουρκία τα τελευταία 46 χρόνια. Από τον βαθμό εξάρτησης των Τουρκοκυπρίων μέχρι το πολύ σοβαρό θέμα των εποίκων, την ανενόχλητη καθημερινά παραβίαση της ΑΟΖ μας, την ισλαμοποίηση των Κατεχομένων και πιο πρόσφατα το θέμα της Αμμοχώστου.
Από την άλλη πλευρά, το πιο δυνατό χαρτί μας, είναι η κατάφωρη παραβίαση από τον κατακτητή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι η πτυχή του προβλήματος που συμβάλλει περισσότερο στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας. Το θέμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μπορεί σε εμάς να παραμένει το ίδιο ζωντανό διαχρονικά για τον διεθνή παράγοντα, όμως, ξεθωριάζει με την πάροδο του χρόνου. Δηλαδή, εξασθενίζει και το όπλο της διεθνοποίησης.
Επιπρόσθετα, ο συνδυασμός του μακροχρόνιου και βερμπαλιστικού πατριωτισμού μαζί με την κουλτούρα που καλλιεργήθηκε στον λαό διευκόλυνε τον εκάστοτε πρόεδρο –με εξαίρεση ίσως τους Κληρίδη και Βασιλείου– είτε ένεκα πεποίθησης, ατολμίας, λαϊκισμού, πολιτικής καριέρας ή και αυτοδικαίωσης να αυξάνει τις κόκκινες γραμμές μας για να αποφύγει την ανάληψη ευθύνης που του ανέθεσε ο λαός.
Μετά την εισβολή παρουσιάστηκαν μερικές περιπτώσεις (όπως π.χ. το δυτικό σχέδιο του 1978, το σχέδιο Ανάν το 2004), που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα εθνικά αποδεκτό συμβιβασμό. Δεν τις αξιοποιήσαμε.
Δυστυχώς, σήμερα τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Εύχομαι και ελπίζω, αν μας δοθεί ξανά κάποια δυνατότητα, για έναν έντιμο συμβιβασμό να συμπεριφερθούμε πιο υπεύθυνα. Στην πολιτική δεν είναι αρκετό να έχεις δίκαιο. Θα πρέπει να έχεις και τη δύναμη να το διεκδικήσεις. Αν δεν έχεις τη δύναμη να το διεκδικήσεις, τότε είσαι υποχρεωμένος να επιδιώξεις τουλάχιστον έναν λογικό και έντιμο συμβιβασμό. Όταν με τον ανεύθυνο βερμπαλισμό επιδιώκεις το ασυμβίβαστο (το βέλτιστο), τότε κινδυνεύεις να χάσεις και τα θετικά του συμβιβασμού (δηλαδή το καλό) και έτσι καταλήγεις στο χείριστο, που είναι η συντήρηση του ασταθούς, αβέβαιου και επικίνδυνου στάτους κβο.
Ο κ. Λεόντιος Ιεροδιακόνου διετέλεσε υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων και βουλευτής στην Εκλογική Περιφέρεια Λευκωσίας την περίοδο 1976-1996.
