Του Δήμου Γεωργιάδη*
Δεν είναι η πρώτη φορά που η ιστορία δοκιμάζει την αντοχή του διεθνούς δικαίου, μα είναι ίσως η πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που η συζήτηση για αλλαγή συνόρων με τη βία τίθεται απροκάλυπτα στο τραπέζι των ισχυρών. Οι πρόσφατες συναντήσεις Τραμπ - Πούτιν και ακολούθως με τον Ζελένσκι δεν έφερε κατάπαυση του πυρός, δεν έφερε ούτε ειρήνη, έφερε όμως κάτι πιο ανησυχητικό: την προοπτική τα εδάφη που κατακτήθηκαν με τη βία να νομιμοποιηθούν μέσα από μια διπλωματική σφραγίδα.
Κάπως έτσι, το διεθνές δίκαιο παύει να είναι το θεμέλιο, και μετατρέπεται σε διαπραγματευτικό χαρτί. Ο ισχυρός επιβάλλει τη θέληση του και ο αδύναμος καλείται να την υπογράψει. Στην Ουκρανία, η συζήτηση αυτή ανοίγει τον δρόμο ώστε οι στρατιωτικές νίκες να καταγράφονται ως «νέα δεδομένα». Στην Κύπρο, ξυπνά τους πιο σκοτεινούς μας φόβους - μήπως μια μέρα το κατοχικό καθεστώς στη βόρεια πλευρά του νησιού θεωρηθεί κι αυτό «νέο δεδομένο» που η διεθνής κοινότητα θα συζητήσει ως αφετηρία μιας λύσης.
Το άρθρο 2(4) του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ είναι σαφές: απαγορεύεται η χρήση βίας για αλλαγή συνόρων. Εξίσου σαφής είναι και ο κανόνας της μη αναγνώρισης, τον οποίο η Κυπριακή Δημοκρατία επικαλείται εδώ και δεκαετίες, ώστε το ψευδοκράτος να παραμένει νομικά ανύπαρκτο. Εάν όμως η διεθνής κοινότητα αποδεχθεί στην περίπτωση της Ουκρανίας ότι τα κατεχόμενα εδάφη μπορούν να αλλάξουν ιδιοκτήτη με μια υπογραφή, τότε αυτός ο κανόνας διαβρώνεται. Και αν διαβρωθεί εκεί, αργά ή γρήγορα θα τεθεί υπό αμφισβήτηση και εδώ.
Κι εδώ είναι που η ιστορία μας χτυπά την πόρτα. Πενήντα ένα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, η Κύπρος εξακολουθεί να κρατιέται όρθια ακριβώς επειδή ο κανόνας της μη αναγνώρισης δεν έχει υπονομευθεί. Όσο κι αν προσπαθούν να παγιώσουν την κατοχή στο έδαφος, όσο κι αν γενιές ολόκληρες μεγάλωσαν μέσα στα τετελεσμένα, η διεθνής κοινότητα στέκεται δυνατή αρνούμενη να τα νομιμοποιήσει. Αυτό είναι το τελευταίο μας οχυρό. Και σήμερα, με τις διαπραγματεύσεις Ουκρανίας – Ρωσίας να αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο συμφωνίας πάνω στα κεκτημένα της βίας, το οχυρό αυτό τρίζει. Διότι αν γίνει αποδεκτό ότι εδάφη μπορούν να προσαρτηθούν με τη βία και στη συνέχεια να αναγνωριστούν μέσω μιας «ειρηνευτικής συμφωνίας», τότε ποιος θα εμποδίσει την Τουρκία αύριο να πει: «ό,τι είπε ο Τραμπ για την Ουκρανία, ισχύει και για την Κύπρο»; Κι αν το διεθνές δίκαιο γίνει λάστιχο, δεν θα έχει σημασία αν η Ρωσία ξεκίνησε τον πόλεμο στην Ουκρανία, ούτε αν η Κύπρος έχει το δίκαιο με το μέρος της για το 1974. Θα μείνει μόνο ο κανόνας του ισχυρού.
Το πιο επικίνδυνο όμως δεν είναι μόνο το κυπριακό. Είναι ότι ανοίγει ένας ασκός του Αιόλου για όλο τον κόσμο. Αν η Ρωσία πετύχει με τα όπλα ότι δεν θα μπορούσε με τη διπλωματία, αν οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι συναινέσουν σιωπηλά για να «κλείσει» ένας πόλεμος που τους κουράζει, τότε ποιος θα πει όχι αύριο στην Κίνα αν δοκιμάσει να πράξει το ίδιο στην Ταϊβάν; Ποιος θα συγκρατήσει την Τουρκία απέναντι στη Συρία, ή σε εμάς;
Η αλήθεια είναι σκληρή, κάθε φορά που η αδύναμη χώρα γίνεται θύμα διπλωματικών συμφωνιών των μεγάλων, ανοίγει ο δρόμος για νέες συγκρούσεις. Οι πόλεμοι γεννιούνται από την πεποίθηση ότι «μπορώ να πάρω αυτό που θέλω με τη βία και αργότερα να το νομιμοποιήσω». Αυτό είναι το πραγματικό διακύβευμα σήμερα στην Ουκρανία.
Απέναντι σε όλα αυτά, η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια να παρακολουθεί σιωπηλή. Οφείλουμε να υπερασπιστούμε με συνέπεια τον κανόνα της μη αναγνώρισης, όχι μόνο για λόγους ιστορικούς, αλλά για λόγους υπαρξιακούς. Αν χαθεί αυτό το έρεισμα, τότε η κατοχή στον τόπο μας κινδυνεύει να μετατραπεί από προσωρινό τραύμα σε μόνιμο δεδομένο. Και η δική μας φωνή, όσο μικρή κι αν μοιάζει μέσα στις κραυγές των ισχυρών, έχει αξία ακριβώς γιατί μιλά για το δίκαιο. Στην Ουκρανία σήμερα δοκιμάζεται η παγκόσμια τάξη. Στην Κύπρο αύριο μπορεί να δοκιμαστεί η ίδια μας η ύπαρξη.
*Δήμος Γεωργιάδης, Πρόεδρος Νεολαίας Δημοκρατικού Συναγερμόυ.
