Με αφορμή την επικεφαλίδα του κ. Χρήστου Γιανναράμε τίτλο «Το ασυμβίβαστο Εκκλησίας και θρησκείας» στην «Καθημερινή» Ελλάδος, στις 29 Νοεμβρίου του 2020, αλλά και των επιστολών διαμαρτυρίας που απεστάλησαν από τα οργανωμένα σύνολα των συναδέλφων εκπαιδευτικών, διερμηνέων της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, και των Κωφών στην Ελλάδα, αποφάσισα να γράψω κι εγώ έχοντας υπόψη μου την κυπριακή πραγματικότητα. Μακάρι, όσοι διαβάσουν αυτό το σύντομο άρθρο μου να αποφύγουν από δω και πέρα τη χρήση προσβλητικών όρων, όπως «κωφάλαλος», «νεψίματα», κτλ.
Ήδη, ο διευθυντής της «Καθημερινής» Ελλάδος απολογήθηκε για τα όσα προσβλητικά ο κ. Γιανναράςέγραψε για τους Κωφούς (και όχι «κωφάλαλους») και δεν ζητώ απολογίες από τον διευθυντή της«Καθημερινής» Κύπρου. Αλλού, στοχεύω. Ουσιαστικά, με αφορμή αυτό το ταπεινωτικό άρθρο του κ. Γιανναρά για όλους εμάς του δασκάλους, διερμηνείς, φίλους, αλλά και για τις οικογένειες των κ/Κωφών, και για τους ίδιους τους κ/ Κωφούς αποφάσισα να θίξω ζητήματα που πολλοί από εμάς θεωρούσαμε (όπως αποδείχτηκε εσφαλμένα)ξεπερασμένα και ίσως με αυτό τον τρόπο να συμβάλω στη διαφώτιση των ακουόντων στην Κύπρο για τους κ/Κωφούς. Να σημειώσω πως όπου κωφός με μικρό «κ», αναφέρεται τόσο στους ακουολογικά βαρήκοους, όσο και στους ακουολογικά κωφούς, ενώ η λέξη «Κωφός» χρησιμοποιείται για τα άτομα που συμμετέχουν στην Κοινότητα των Κωφών και χρησιμοποιούν την ΚΝΓ).
Έχω την αίσθηση ότι ο κ. Γιανναράς έγραψε αυτό το άρθρο, χωρίς να έχει πρόθεσηνα πολεμήσει τους κ/Κωφούς, αλλά για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του και τη θλίψη του για την αναμετάδοση της θείαςλειτουργίας από την τηλεόραση, χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή των πιστών, αφού ούτως ή άλλως η θεία λειτουργία είναι συμμετοχική, με «καρπό» της τη θείακοινωνία. Μέχρις εδώ, καλά. Το λάθος ξεκινά από το γεγονός ότι αντί να αντλήσει επιχειρήματα για τη θέση του, που είναι σεβαστή, μέσααπό τα εκκλησιαστικά βιβλία κ.τ.λ., επέλεξε να χρησιμοποιήσει την Κοινότητα των Κωφών και συνάδελφο διερμηνέα και εκπαιδευτικό (θεολόγο), με αποτέλεσμα να γελοιοποιήσει τη μητρική γλώσσα των Κωφών και των ακούοντων παιδιών τους (CODAs), αλλά και τους διερμηνείς, που είναι επιστήμονες-επαγγελματίες με εξειδικευμένες σπουδές. Θα τολμούσε, αναρωτιέμαι, να έγραφε τα ίδια ο κ. Γιανναράς για τους μεταφραστές των ομιλούμενων γλωσσών (π.χ. των ελληνικών, αγγλικών, κ.ά.);
Περισσότερο από όλα με προβλημάτισε το γεγονός ότι ο κ. Γιανναράς χρησιμοποιεί στο άρθρο του τον όρο «κωφάλαλος.» Μέσα από την ακαδημαϊκή, επαγγελματική και φιλική μου σχέση με Ελλαδίτεςσυναδέλφους (ακαδημαϊκούς, διερμηνείς και εκπαιδευτικούς) αλλά και με κ/Κωφούς, ο όρος αυτός δεν χρησιμοποιείται, παρά σπάνια, στην Ελλάδα. Επομένως, εάν ο κ. Γιανναράς «ξέθαψε» ουσιαστικά αυτό τον όρο, για να προβάλει πιο έντονα τα επιχειρήματά του, τι συμβαίνει στην Κύπρο,όπου, δυστυχώς, εξακολουθεί ναεμφανίζεται;Η χρήση του όρου «κωφάλαλος» είναι αδόκιμη, ανακριβής και παραπέμπει σε άλλες εποχές. Δεν χρησιμοποιούμε, αγαπητοί αναγνώστες, ποτέ τον όρο «κωφάλαλος», που είναι μετάφραση του ξεπερασμένου όρου στα αγγλικά «deafanddumb (κωφός και ηλίθιος/άλαλος)και «deafandmute» (κωφός και άλαλος). Οι κ/Κωφοί ούτε «ηλίθιοι» είναι ούτε «άλαλοι». Όσον αφορά στο πρώτο, βρίσκονται ανάμεσά μας και εργάζονται στο νησί μας σε όλους τους τομείς, πολλές φορές πιο πετυχημένα από τους ακούοντες, π.χ. ως ιατροί, κτηνίατροι, νοσηλευτές μηχανικοί, εκπαιδευτικοί,προγραμματιστές, λογιστές, ψυχολόγοι, σεφ, δικηγόροι, καλλιτέχνες, κτλ. Όσον αφορά στο δεύτερο, δεν έχει εξευρεθεί σχέση ανάμεσα στην κώφωση και στην αλαλία, δηλαδή η κώφωση δεν προκαλεί βλάβη στα όργανα παραγωγής του λόγου. Όσοι Κωφοί, που για διάφορους προσωπικούς λόγους, π.χ. πολιτισμικούς, επιλέγουν να χρησιμοποιούν τη νοηματική γλώσσα, δεν είναι καθόλου άλαλοι στη μητρική νοηματική τους γλώσσα, αλλά κάποιες φορές ιδιαίτερα φλύαροι! Από την άλλη, όσοι κωφοί, επιλέγουν τα ελληνικά ως πρώτη τους γλώσσα, μπορούν να αναπτύξουν εξαιρετικά καλή προφορική ομιλία, δεδομένου ότι τύχουν έγκαιρης διάγνωσης, παρέμβασης και εκπαίδευσης.
Το δεύτερο που με προβλημάτισε στο άρθρο του κ. Γιανναρά (που όπως είπα εκφράζει, δυστυχώς, και τις απόψεις μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού στην Κύπρο, «μορφωμένων» και μη) για την περιγραφή της νοηματικής γλώσσας ως «κωμική παντομίμα»,ως απλές «γκριμάτσες και νοήματα» ή «νεψίματα» στη διάλεκτό μας (όπως έτυχε να μου τη χαρακτηρίσουν). Να διευκρινίσω, λοιπόν, ότι οι εθνικές νοηματικές γλώσσες είναι πλήρεις και φυσικές γλώσσες που διαφέρουν μεταξύ τους, έχουν γραμματικούς κανόνες, με παρόμοιες γλωσσολογικές ιδιότητες με τις ομιλούμενες γλώσσες και μεταφέρονται φυσικά από γενιά σε γενιά και σκιαγραφούν τις πολιτισμικές Κοινότητες των Κωφών. Ενημερωτικά, αναφέρω, ότι λειτουργούν, παγκοσμίως, Τμήματα Γλωσσολογίας των νοηματικών γλωσσών, ενώ η Κυπριακή Βουλή, ήδη, από το 2006, αναγνώρισε την Κυπριακή Νοηματική Γλώσσα (ΚΝΓ), με τον περί της Αναγνώρισης της Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας Νόμο του 2006 (66(I)/2006). Επομένως, σε αντίθεση με την προσωπική άποψη του κ. Γιανναρά, που δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά, η κάθε εθνική νοηματική γλώσσα είναι σε θέση να κάνει «κατανοητή την ιλιγγιώδη ποίηση της εκκλησιαστικής λατρείας, αλλά και την τέλεση μιας αρχαίας τραγωδίας ή την απαγγελία υψηλής ποίησης».
Το τρίτο σημείο που χρήζει αναφοράς, είναι ο χαρακτηρισμός ενός επαγγελματία διερμηνέα της Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, με εξειδίκευση στη διερμηνεία στην εκκλησία, όπως και η γράφουσα, ως «κωμική φιγούρα χειρονόμου ορχηστή», «ανθρωπάκι με τις γκριμάτσες». Δεν θα σχολιάσω πάνω σε αυτό, αφού ήδη αναφέρθηκα στα ακαδημαϊκά προσόντα των διερμηνέων. Αντ’ αυτού, θα αναμεταδώσω ένα ανέκδοτο (που σε πολλούς από εμάς τους διερμηνείς είναι μάλλον δυσάρεστο), αλλά που χρησιμοποιούν οι Κωφοί, παγκοσμίως, συχνά για να περιγράψουν τη ζωτική σχέση και τη σημασία του διερμηνέα στη ζωή τους. «Πεθαίνει ένα άτομο με κινητική αναπηρία και βάζουν στον τάφο του το τροχοκάθισμά του, πεθαίνει ένα άτομο με οπτική αναπηρία και θάβουν μαζί του το μπαστούνι του, πεθαίνει ένας Κωφός και θάβουν μαζί του τον διερμηνέα του!».
Η δρ Κίκα Χατζηκακού (ειδική εκπαιδευτικός Κωφών, διερμηνέας ΚΝΓ, ερευνήτρια) είναι διευθύντρια της Σχολής Κωφών.
