Του Γιάννη Ιωάννου
H υπόθεση του Παναγιώτη Στεφανή, του 16χρονου νεαρού από τους Τρούλλους, που πέθανε από υπερβολική δόση αλκοόλ ως αποτέλεσμα bullying, είναι πρωτοφανής για τα κυπριακά δεδομένα: Από τη μία άνοιξε τη συζήτηση για την ποινικοποίηση του εκφοβισμού και απασχόλησε κοινή γνώμη και δικαστήρια. Από την άλλη αποτέλεσε αφορμή για αντιδράσεις σε σχέση με την ποινή που επιβλήθηκε στους κατηγορούμενους (σ.σ. ανήλικοι την περίοδο τέλεσης του αδικήματός τους) –που ναι μεν καταδικάστηκαν αλλά η ποινή τους μετριάστηκε σε ολιγόμηνη, υπό αναστολή, φυλάκιση. Στην Κύπρο η απόφαση ναι μεν ανοίγει τον δρόμο για ποινικοποίηση κακοποιητικών συμπεριφορών –όπως η στοχευμένη παρενόχληση, το bullying, αλλά ταυτόχρονα δείχνει να μην ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα της κοινωνίας. Το θύμα δεν θα επιστρέψει στη ζωή και οι θύτες θα επιστρέψουν στην κανονικότητά τους με το κρίσιμο ερώτημα που, αναπόφευκτα, προκύπτει να αφορά στον σωφρονισμό τους. Δηλαδή αν στην συνέχεια της ζωής τους θα επιδείξουν παρόμοια συμπεριφορά.
Η υπόθεση του Παναγιώτη δείχνει τον τοξικό χαρακτήρα της κυπριακής κοινωνίας τα τελευταία χρόνια: Μιας κοινωνίας βαθιά συντηρητικής και μη συμμετοχικής στην οποία η βία, ως εκφοβισμός, ως απειλή χρήσης ή ως καθημερινή πρακτική, δείχνει να τέμνει οριζόντια διάφορες εκφάνσεις της καθημερινότητας. Από το πώς οδηγούμε στους δρόμους μέχρι το πώς συμπεριφερόμαστε ως σύντροφοι ή σύζυγοι, ως πελάτες/καταναλωτές, ως εργοδότες, ως οπαδοί, ως ψηφοφόροι. Πώς τρώμε, παρκάρουμε, απευθυνόμαστε στους διπλανούς μας, μιλώντας ή διασκεδάζουμε. Ταυτόχρονα καταδεικνύει και τις (μαζικές) αποτυχίες του κυπριακού συστήματος: Από τη δημοτική εκπαίδευση και τον ίδιο τον θεσμό της οικογένειας μέχρι τις πολιτικές του κράτους όπως η κοινωνική πρόνοια και η πρόληψη (ως αντίληψη πέραν του policy making/implementation) μέχρι την ίδια τη Δικαιοσύνη, η οποία βρίσκεται και στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου λόγω της συζήτησης για τη διαφθορά για τον τρόπο λειτουργίας και την αποτελεσματικότητά της. Αλήθεια τι κάνει τον μέσο Κύπριο, εν δυνάμει, bully που θα σηκώσει το χέρι στη γυναίκα του, θα σου κάνει καβγά ή θα σε προσπεράσει επικινδύνως στον δρόμο ή –ακόμη χειρότερα– γυναικοκτόνο; Κυριότερα ποια νοοτροπία οδήγησε ανήλικους σε ένα πάρτυ, χωρίς την επιτήρηση μεγαλυτέρων, να ποτίσουν μέχρι θανάτου έναν αδύναμο συμμαθητή τους ποτό; Γιατί στην περίπτωση του Παναγιώτη, ας είμαστε ειλικρινείς, αυτό συνέβη: Τον πέθαναν στο ποτό –στη λογική της μαγκιάς του πόσο αντέχεις να πιεις. Με το 97% των τυποποιημένων ποτών εκεί έξω να έχουν σαφείς σημάνσεις πάνω τους πλέον: Απαγορεύεται η κατανάλωσή τους σε άτομα κάτω των 18 ετών.
Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό, κοινωνιολογικά και όχι σαν Κυπραίοι barristers, οφείλουμε να απαντήσουμε στο εύλογο ερώτημα: Ποιος κανόνας και ποιο πρότυπο χάθηκε, καθ’ οδόν, προκειμένου να φτάσουμε στην παραβίαση τόσο αυτονόητων πραγμάτων. ΄Η για να το θέσουμε πιο ρεαλιστικά. Είδατε ποτέ ανήλικο σε περίπτερο, παγκύπρια, να του απαγορεύουν να αγοράζει τσιγάρα ή αλκοόλ; Σε κλαμπ; Σε καμιά περίπτωση το ερώτημα αυτό δεν τίθεται για σκοπούς συντηρητικοποίησης. Όποιος Κύπριος μιλάει κυπριακά και είναι άνω των 30 ετών προφανώς δοκίμασε αλκοόλ ή τσιγάρο όντας ανήλικος ή μέθυσε σε κλαμπ. Ή οδήγησε ή πήγε κυνήγι μικρότερος των 18 –ενώ δεν δικαιούνταν, χωρίς τη σχετική άδεια. Δεν έγιναν όμως όλοι ασυνείδητοι οδηγοί ή λαθροθήρες και κυριότερα δεν έγιναν όλοι bullies. Στις πιο προηγμένες από την Κύπρο ΗΠΑ πάντως, με την ελεύθερη οπλοκατοχή, μαθητές μπορεί να μπουν σε ένα σχολείο και να... ράψουν τους συμμαθητές τους. Αλκοόλ όμως δεν μπορούν να αγοράσουν από το Bodega στη γωνία –κι όποιος βρέθηκε ή έζησε στις ΗΠΑ είδε σίγουρα παρέες ανηλίκων να τον καρτερούν στη γωνία έξω από το περίπτερο ζητώντας του να τους αγοράσει αλκοόλ. Και το πίνουν, δημοσίως, σε χαρτοσάκουλο ακόμη.
Στην Κύπρο για να γλυτώσουμε τους μελλοντικούς Παναγιώτηδες από το bullying χρειαζόμαστε παιδεία. Και για να αποκτήσεις παιδεία οφείλεις να ξεκινήσεις, ξανά, επενδύοντας στην προδημοτική και δημοτική εκπαίδευση –που ναι δεν την απειλούν οι μαθητές με μεταναστευτική βιογραφία. Επενδύοντας στο δημοτικό περισσότερα δεν θα έχεις στην εφηβεία (γυμνάσιο-λύκειο) bullies να μεθάνε τους συμμαθητές τους αλλά ούτε στο ΚΕΝ Λάρνακος «παλιούς αρφάες» να κάνουν bullying τους «νέους 6μηνίτες». Ούτε στον δρόμο τύπους που, αν κορνάροντάς τους, τους υποδείξεις την παρανομία τους θα θέλουν να κατέβουν κάτω να σε δείρουν. Επένδυση στην παιδεία (και στοιχειώδεις κανόνες που επαναπροσδιορίζουν το κοινωνικό συμβόλαιο στην Κύπρο) χρειάζεται.
Και κάτι ακόμη, για τους φίλους νομικούς και δικαστές. Καλό θα ήταν η Δικαιοσύνη στην Κύπρο να αρχίσει να ξυπνάει. Γιατί, και θα το τονίζω συνεχώς, η σωρευτική απογοήτευση στις τάξεις των πολιτών για την αποτελεσματικότητά της θα γεννήσει τέρατα. Και η χειρότερη προσβολή στην μνήμη του Παναγιώτη Στεφανή δεν θα είναι το επόμενο θύμα bullying (που το απευχόμαστε, αλλά δεν μπορεί και να αποκλειστεί) αλλά εκείνος ο γονιός που στην είδηση του θανάτου του δικού του παιδιού, θα πάρει ένα όπλο και θα ξεκληρίσει κόσμο. Τότε θα έχουμε όλοι αποτύχει. Όχι μόνον ως δάσκαλοι ή γονείς.
