Του Γιάννη Ιωάννου
Στο κυπριακό πολιτικό σύστημα απουσιάζει, για σειρά λόγων, η στρατηγική κουλτούρα συνεργασίας. Τα πολιτικά κόμματα εκτός από φορείς και συντηρητές πολύπλοκων πελατειακών δικτύων αλλά και προσωποπαγείς-αρχηγικοί θεσμοί ποτέ δεν λειτούργησαν, ακόμη και στην περίπτωση του μαρξιστικού-λενινιστικού ΑΚΕΛ, στην αρχή της συνεργασίας και της συναίνεσης. Στην Κύπρο σπάνια βίωσε κανείς κυβερνήσεις όπως την οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα (1989) ή την κυβέρνηση Παπαδήμου (2011) που προέκυψαν ως αδήριτη ανάγκη υπό το βάρος φοβερών κρίσεων, εσωτερικών ή εξωτερικών. Η απουσία της εν λόγω κουλτούρας στην Κύπρο δεν επισυμβαίνει στη βάση της βαθιάς ιδεολογικής πόλωσης ή διαφοροποίησης, αλλά σε σχέση με την εξουσία και τον τρόπο που τα κόμματα επιδιώκουν να την αποκτήσουν.
Επί του τελευταίου στην Κύπρο πλέον έχει τυποποιηθεί με όρους πολιτικής επιστήμης ότι η συνεργασία των κομμάτων στην εξουσία, κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών, συμβαίνει στη βάση μιας συναλλακτικής νοοτροπίας και αντίληψης. Ο λεγόμενος «ενδιάμεσος χώρος», το ΔΗΚΟ, ακόμη και το νεοφανές ΕΛΑΜ, επιδιώκουν να έχουν πρόσβαση στους μηχανισμούς εξουσίας, στις λίστες των πελατειακών τους δικτύων και στα υπουργικά οφίτσια. Η πρακτική είναι πάντα η ίδια: στήριξη έναντι ανταλλαγμάτων μεταξύ του πρώτου και του δεύτερου γύρου ή βραχύβια παραμονή στην εξουσία (το παράδειγμα του ΔΗΚΟ είναι χαρακτηριστικό). Κάθε φορά που πλησιάζει η περίοδος των προεκλογικών τόσο η αισθητική όσο και τα μηνύματα των κομμάτων κινούνται στη λογική του «θα αναζητήσουμε υποψήφιο» ή, αντίστροφα, στη λογική της ύπαρξης κάποιου υποψηφίου που αναζητεί τη στήριξη των κομμάτων. Θυμίζει κάπως το ανέκδοτο εκείνου που ψάχνει τα κακόφημα δρομάκια, ενώ βρίσκεται σε μια τουριστική πόλη, αλλά καταλήγει σε κάποιο άσχετο σημείο για να συνειδητοποιήσει πως ένοχες απολαύσεις είχε, τελικά, και δίπλα από το ξενοδοχείο του.
Στις προεδρικές εκλογές του 2023 ό,τι περιγράφουμε παραπάνω εξελίσσεται σε πλήρη ισχύ: όλοι αναλύουν προς την κατεύθυνση της ύπαρξης υποψηφίου «που θα συνένωνε ΔΗΚΟ και ΑΚΕΛ» ή όλοι δείχνουν προς το σενάριο της ανάκαμψης του φλερτ ΔΗΣΥ-ΔΗΚΟ. Την ίδια στιγμή οι όποιοι ανεξάρτητοι υποψήφιοι πρόεδροι που έχουν προκύψει, έχουν βγει στην παγανιά της αναζήτησης στήριξης από κάποιο κόμμα (σ.σ. βλέποντας κυρίως προς την κατεύθυνση του ΑΚΕΛ). Χωρίς πολλές εκπλήξεις, ένας έμπειρος παρατηρητής θα έλεγε πως, όπως διαμορφώνονται τα πράγματα, οι πιθανότητες εκλογής ενός υποψηφίου του ΔΗΣΥ το 2023 θα συγκέντρωνε τις μεγαλύτερες πιθανότητες επαλήθευσης. Ακριβώς γιατί τα υπόλοιπα κόμματα και δη αυτά της αντιπολίτευσης (ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ) αδυνατούν να συνεργαστούν στη βάση μιας στρατηγικής κουλτούρας που θα άλλαζε το παράδειγμα και θα απέτρεπε τον ΔΗΣΥ από μια τρίτη, προεδρική, θητεία.
Το ερώτημα που προκύπτει, για το πολιτικό σύστημα στην Κύπρο (αλλά και για την ίδια την ποιότητα της Δημοκρατίας) είναι αν η περίοδος 2023-2028 θα οδηγήσει στον επανακαθορισμό του τελευταίου, έτσι ώστε ή να προκύψει πραγματική κουλτούρα συνεργασίας και οικουμενικότητας ή ακόμη και η κάλυψη των κενών που υπάρχουν στο ισχύον πολιτικό σύστημα με την εμφάνιση νέων πολιτικών δρώντων (ένα αριστερό κόμμα πλην του ΑΚΕΛ, ένας κεντροαριστερός φιλελεύθερος χώρος ή ένας πραγματικά κεντρώος προοδευτικός σχηματισμός). Ένας εξωγήινος που θα παρατηρούσε την Κύπρο πάνω από μια πολυκατοικία θα έλεγε πως πραγματικά εδώ που έχουμε φτάσει (σκάνδαλα, αποτυχία Κυπριακού, αστοχίες στο σύστημα απονομής Δικαιοσύνης, απώλεια διεθνούς αξιοπιστίας, οικονομικές πιέσεις στους μικρομεσαίους) η ανάγκη για κουλτούρα συναίνεσης και η δημιουργία μιας οικουμενικής κυβέρνησης με σκοπό την αλλαγή πλεύσης και την επιβίωση, στο εθνικό θέμα, είναι πιο επείγουσα από ποτέ. Το ζήτημα ωστόσο παραμένει ποιος θα την υλοποιήσει, πότε και γιατί. Εξάλλου, στον αντίποδα της έλλειψης στρατηγικής κουλτούρας συνεργασίας από τα πολιτικά κόμματα στην Κύπρο, έρχεται να κολλήσει και η νοοτροπία όσων κατά καιρούς επιθυμούν να ευαγγελιστούν το διαφορετικό ή εκείνο που θα συγκρουστεί με την ισχύουσα νόρμα, αγνοώντας ωστόσο κάτι βασικό, πως ο μέσος ψηφοφόρος στην Κύπρο αν δεν ψηφίσει στην βάση της κομματικής του ταυτότητας θα ψηφίσει με γνώμονα την προσωπική του εξυπηρέτηση. Και για το τελευταίο θα προτιμήσει, αναπόφευκτα, τον διάβολο που γνωρίζει –για να παραφράσουμε και τους Αγγλοσάξονες.
Η κουλτούρα συνεργασίας στη βάση του να αναζητείς το καλύτερο για τη χώρα σου και την αναζήτηση λύσεων ή βελτίωσης των προβλημάτων που την ταλανίζουν αποτελεί στοιχείο πολιτικής ωρίμανσης, ποιοτικής Δημοκρατίας και υπεύθυνης, εθνικά και πατριωτικά, στάσης. Μιας στάσης που δεν τηρήθηκε π.χ. στο ζήτημα του Κυπριακού με τα κόμματα να έχουν, διαχρονικά, φιλολυσική ή απορριπτική στάση π.χ. στο ζήτημα της ΔΔΟ. Εδώ που φτάσαμε, οι προεδρικές εκλογές του 2023 δεν θα προσθέσουν κάτι –ποιοτικά σημαντικό– στο πολιτικό σύστημα, όπως το ορίσαμε και όπως αυτό αυτορυθμίζεται και δουλεύει τα τελευταία χρόνια. Και για να βγούμε από το τέλμα στο οποίο έχουμε οδηγηθεί, πολιτικά, θεσμικά αλλά και σε ηθικό επίπεδο, οφείλουμε, χθες, να αποκτήσουμε κουλτούρα συνεργασίας.
Twitter: @JohnPikpas
ioannoug@kathimerini.com.cy
