Του Γιάννη Ιωάννου
Η Κύπρος πέρασε τρεις περιόδους lockdown κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού. Και εν μέσω καλοκαιριού –σε μια σεζόν που ήδη φαίνεται πως έχει χαθεί τουριστικά– το μεγάλο debate αφορά στον εμβολιασμό. Με το που μειώθηκε ο αριθμός των κρουσμάτων, ο μέσος Κύπριος πολίτης ξέχασε και τα βασικά μέτρα αντιμετώπισης του ιού: Πέταξε τη μάσκα, σταμάτησε να τηρεί τα μέτρα αποστασιοποίησης και υγιεινής και ξεχύθηκε, για να στριμωχτεί, σε κλαμπ και ταβέρνες. Την ίδια στιγμή μια μερίδα του πληθυσμού αρνείται πεισματικά να εμβολιαστεί, αμφισβητεί την ύπαρξη του ιού και όπως όλα δείχνουν η Κύπρος θα περάσει, αναπόφευκτα, ένα τέταρτο κύμα σε σχέση με την πανδημία. Η εμπειρία της διαχείρισης της πανδημίας –με τα λάθη και τις παραλείψεις της– κατέδειξε πέραν πάσης αμφιβολίας στο πού εδράζεται η ψυχοσύνθεση του μέσου Κύπριου. Και ποια στοιχεία, ακριβώς, ενυπάρχουν στην ιδιοσυγκρασία του.
Το να πείσεις τον μέσο Κύπριο αντιεμβολιαστή ότι υπάρχουν παραπάνω πιθανότητες να πεθάνει από δάγκωμα δηλητηριώδους φίνας από ό,τι λαμβάνοντας τη δόση του εμβολίου που θα τον προστατεύσει από έναν, αποδεδειγμένα, θανατηφόρο ιό φαντάζει ως ένα δύσκολο και απαιτητικό έργο. Γιατί ακριβώς αφορά στο να πείσεις έναν μη ορθολογικά δρώντα που πιστεύει στην πλάνη του να αποκτήσει κοινωνική συνείδηση και να σκεφτεί εκτός των προσωπικών του στεγανών. Μερικές φορές είναι εξίσου δύσκολο με το να πείσεις τον μέσο συμπολίτη σου πως η Τουρκία δεν θα διαλυθεί οικονομικά, πως η Κύπρος δεν θα επιτύχει σημαντικές κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας, πως ο Ερντογάν όντως θα ανοίξει το Βαρώσι και πως η γεωπολιτική αναβάθμιση της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν θα επέλθει έτσι απλά με τα σχήματα των Τριμερών. Η ειδοποιός διαφορά είναι πως οι συμπολίτες σου που αρνούνται να εμβολιαστούν μπορεί να πιστεύουν σε περίεργες σχέσεις μεταξύ του 5G και των εξωγήινων και πως η Γη είναι επίπεδη. Οι συμπολίτες σου που δεν μπορούν να πειστούν πως κανείς δεν θα πολεμήσει για λογαριασμό σου ή πως τα «Χρυσά Διαβατήρια» ζημίωσαν τη χώρα συχνά έχουν και PhD.
Ποιό είναι τελικά το πρόβλημα του μέσου Κύπριου; H πανδημία απέδειξε πως ένα από τα βασικά του προβλήματα είναι η παντελής έλλειψη ενσυναίσθησης. Ο μέσος Κύπριος αδυνατεί να σκεφτεί έξω από το κουτί και παραμένει προσκολλημένος σε εκείνο το πλέγμα συναισθημάτων που δεν του επιτρέπει να δει πέραν του ατομικού του συμφέροντος. Ο εγκλεισμός και η απουσία κοινωνικών συναναστροφών ως αποτέλεσμα της πανδημίας επιτάχυναν πολλές από τις παθογένειες του μέσου Κύπριου. Και η εναλλαγή των αντικειμενικών συνθηκών από μια πανδημία που έπληξε ολόκληρη την ανθρωπότητα τον κατέστησαν περαιτέρω καχύποπτο. Όχι με την έννοια της «λογικής αμφιβολίας» αλλά με εκείνη την κακομάζαλη προέκταση του πονηρού, του ημιμαθούς και του εξυπνάκια. Η καχυποψία –στην απουσία του reasonable doubt– υπήρξε ανέκαθεν εκείνο που μας διέκρινε ως λαό. Ο μέσος Κύπριος είναι αυτός που αν του θέσεις ενώπιόν του κάτι εξηζητημένο η πρώτη του αντίδραση θα είναι «άσε ρε λαφαζάνη» και όταν, στην συνέχεια, του παρουσιάσεις την απόδειξη αυτού που του έθεσες, όχι μόνον θα έχει πειστεί, αλλά θα σε έχει εκτιμήσει, ακόμη κι αν δεν χρήζεις εκτίμησης.
Απέναντι στον μέσο Κύπριο υπάρχει φυσικά μια άλλη κατηγορία Κύπριων η οποία στην τρέχουσα συγκυρία της πανδημίας έδειξε εξαιρετικά αντανακλαστικά. Έκανε υπομονή, άντεξε υπό το βάρος των δύσκολων οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών και, κυριότερα, τήρησε ευλαβικά τα μέτρα και προσαρμόστηκε στις νέες συνθήκες. Που απέδειξε πως μπορεί να υπάρξει κοινωνική συνείδηση και πως δεν ζούμε σε μια ζούγκλα χωρίς κανόνες. Η μερίδα αυτή της κοινωνίας που πιστεύει στο συλλογικό καλό, στην αξιοπρέπεια και στην αξιοκρατία σε μια χώρα που θριαμβεύει η μετριότητα και οι καχύποπτοι. Δυστυχώς όσο κι αν κάποιοι μιλούν για «σιωπηρή πλειοψηφία» η εν λόγω κατηγορία των συμπολιτών μας δείχνει να αποστασιοποείται σιωπηρά παρά να διεκδικεί τον θετικό της ρόλο στην εξέλιξη των πραγμάτων. Και δεν ξέρει αν θα κλάψει ή να γελάσει με την άνοδο των κρουσμάτων και αυτούς που επιμένουν να μην εμβολιάζονται.
Σε αντίθεση με τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ο Τζον Ρολς πίστευε πως είναι παράλογο και μη ρεαλιστικό σε κοινωνίες όπως λ.χ. η Κυπριακή –που διακρίνεται για την ποικιλομορφία της– να προσδοκούμε από όλους να συμφωνούν καταρχήν επί μιας ενιαίας μορφής ζωής που είναι, αποκλειστικά, και καλή. Οι λογικοί άνθρωποι προφανώς και διαφωνούν για τους σκοπούς της ζωής. Πρέπει όμως να συμφωνούν επί περιορισμένων αρχών για χάρη της συνεργασίας. Αν το κυπριακό κράτος κληθεί να στήσει τους κανόνες αυτού του παιχνιδιού μεταξύ του μέσου Κύπριου και του μη μέσου Κύπριου σε σχέση με την πανδημία, έχει καλώς. Αρκεί να παίξει τον ρόλο που οφείλει: του διαιτητή που θα κρίνει αν τηρούνται αυτοί οι κανονισμοί. Μέχρι τότε η ανάγνωση της ψυχοσύνθεσης και της ιδιοσυγκρασίας του μέσου Κύπριου θα παραμένει ένα συναρπαστικό πεδίο.
