Του Σταύρου Χριστοδούλου
Είχα γράψει ξανά για τη «λάθος» φωτογραφία. Δύο χρόνια πριν, με αφορμή και πάλι την επέτειο της εισβολής. Από τότε πολλοί έπεσαν στην ίδια παγίδα, στα κοινωνικά δίκτυα κυρίως. Αλλά και πολιτικοί, όπως η ΕΔΕΚ πρόσφατα, ή η πρόεδρος της Βουλής στην πολυσυζητημένη ανάρτηση της 14ης Αυγούστου. Η εικόνα της γυναίκας που θρηνεί άλλωστε είναι τόσο συγκλονιστική ώστε εύκολα οποιοσδήποτε μπορεί να την πατήσει. Πλην, όμως, δυστυχώς για εμάς, Τουρκοκύπριες επίσης έκλαψαν πάνω από ανοιχτούς τάφους.
Την είχα δει αυτή τη φωτογραφία, του Don McCullin, στην έκθεση του World Press Photo στο Άμστερνταμ το 2019. Θυμάμαι ότι ξαφνιάστηκα. Αφ’ ενός για τη λεζάντα που μίλαγε για «εμφύλιο πόλεμο» ανάμεσα σε Ε/κ και Τ/κ το 1964 και αφετέρου για το ότι σε εκείνο το φωτογραφικό πανόραμα της ανθρώπινης δυστυχίας δεν υπήρχε άλλο τεκμήριο για την κυπριακή τραγωδία. Όλα όσα συνέβησαν στον τόπο –αιματηρές διακοινοτικές συγκρούσεις, προδοτικό πραξικόπημα και εισβολή με χιλιάδες νεκρούς– εμπεριέχονταν στην κραυγή εκείνης της γυναίκας. Κάπου διάβασα ότι το όνομά της είναι Nevcihan Olusum, αν και προτιμώ να την έχω στο μυαλό μου ως μια γυναίκα χωρίς όνομα. Μια γυναίκα σύμβολο, σε έναν τόπο όπου η ασθενής μνήμη σιγά σιγά σβήνει τις «λεπτομέρειες» εγκλημάτων που λέκιασαν ανεξίτηλα τον ιστορικό μας ιστό.
Δεν θεωρώ τόσο φοβερό ότι η Αννίτα Δημητρίου ανάρτησε τη «λάθος» φωτογραφία, μη γνωρίζοντας προφανώς την ιστορία της γυναίκας που σπάραζε για τον αδόκητο χαμό του άντρα της. Τολμώ μάλιστα να πω ότι εκείνη την ίδια ημέρα, τη 14η Αυγούστου, περισσότερο με ενόχλησε μια ανάρτηση του Νίκου Τορναρίτη, ο οποίος έγραψε ελαφρά τη καρδία: «Ας όψονται και αυτοί που ήρθαν και αυτοί που τους έφεραν». Έχω την πεποίθηση ότι εδώ που φτάσαμε, σχεδόν μισό αιώνα από την εισβολή με το Κυπριακό ακόμα άλυτο, πρέπει να είμαστε πρώτα απ’ όλα στοιχειωδώς ειλικρινείς απέναντι στους εαυτούς μας. Ποιοι να «όψονται», δηλαδή, για να καταλάβω... Ο Σαμψών και ο Σύρος ας πούμε; Οι θυγατέρες των οποίων υπήρξαν υποψήφιες βουλεύτριες στο κόμμα του Νίκου Τορναρίτη (η κυρία Ελένη Σταύρου είχε εκλεγεί κιόλας) με μοναδική «πολιτική προίκα» την πολιτική κληρονομιά των πατεράδων τους – το πραξικόπημα με ό,τι τραγικό συνεπάγεται;
Βρισκόμαστε ένα βήμα πριν από τα τετελεσμένα: να καταπιεί η μαύρη τρύπα του χρόνου ό,τι απόμεινε από εκείνο το καλοκαίρι. Οφείλουμε λοιπόν να κυριολεκτούμε. Αν ο Νίκος Τορναρίτης επί παραδείγματι θέλει να αναθεματίσει αυτούς που έφεραν την καταστροφή, να το κάνει στα συντεταγμένα όργανα του κόμματός του. Οφείλουμε επίσης να αποκτήσουμε μια πολυπρισματική γνώση της ιστορίας. Εν προκειμένω, δεν πειράζει που έβαλε τη λάθος φωτογραφία η κυρία Δημητρίου, αρκεί να γνωρίζει ότι τα εγκλήματα στον τόπο δεν είναι όλα βαμμένα με της τούρκικης σημαίας το χρώμα.
Ζούμε όλα αυτά τα χρόνια, 47 συναπτά συγκεκριμένα, με τον φόβο του συμψηφισμού. Να μη μιλάμε για τα δικά μας εγκλήματα, γιατί έτσι είναι σαν να δίνουμε συγχωροχάρτι στους Τούρκους. Δεν υπάρχει πιο επιδερμική, επιπόλαιη και επικίνδυνη αντίληψη από αυτήν. Τα εγκλήματα δεν ξεπλένονται στις εθνικές κολυμβήθρες, όχι τουλάχιστον στις χώρες που θέλουν να λογίζονται για πολιτισμένες. Η σφαγή 126 Τουρκοκυπρίων στη Μαράθα, τον Σανταλάρη και την Αλόα, για παράδειγμα, έγινε από ελληνοκυπριακά χέρια. Σεσημασμένοι Εοκαβητατζήδες ευθύνονται για τους βιασμούς, ακόμα και νεαρών κοριτσιών, καθώς και για τις φρικτές ανθρωποκτονίες που έμειναν ατιμώρητες. Τους ξέραμε, αλλά δεν τους αγγίξαμε. Ελπίζοντας μάλλον ότι το ποτάμι του χρόνου θα τα ξεπλύνει εντέλει όλα. Ντροπή μας! Καμία θηριωδία των Τούρκων, που είναι πολλές και καταγεγραμμένες, δεν μπορεί να δικαιολογήσει αυτή την ντροπή.
Το σπαρακτικό πρόσωπο στη «λάθος» φωτογραφία θα θυμίζει πάντοτε τις μαύρες κηλίδες της κυπριακής Ιστορίας. Η γυναίκα αυτή μπορεί να είναι Τουρκοκύπρια, μπορεί να είναι Ελληνοκύπρια, σε κάθε περίπτωση πάντως είναι Κύπρια. Αν θέλουμε να είμαστε χρήσιμοι στον τόπο, ας καταλάβουμε επιτέλους πως ο πιο ύπουλος εχθρός μας είναι η ελλιπής γνώση της Ιστορίας μας.
