ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Από το όνειρο στον εφιάλτη

Πότε ένα κίνημα αμφισβήτησης οδηγείται στον μηδενισμό; Πότε δίκαια αιτήματα χάνουν το νόημά τους και πνίγονται στη βία εκείνων που τα υπερασπίζονται; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα πρέπει να μελετήσουμε την ευρωπαϊκή ιστορία και να στραφούμε στα πιο σκοτεινά σημεία του «αιώνα των άκρων». Στρέφοντας το βλέμμα στις δύο μεγάλες εκφάνσεις του ολοκληρωτισμού κατά τον 20ό αιώνα, το χιτλερικό και το σταλινικό καθεστώς, είναι ξεκάθαρο στις συνειδήσεις όλων ότι τα κοινωνικά και πολιτικά αιτήματα του ναζισμού ήταν απλά απάνθρωπα. Η βία που ακολούθησε την άνοδο και την πτώση του Τρίτου Ράιχ ήταν η απόλυτη και στυγνή αποτύπωση των εγκληματικά άδικων και προσβλητικών για την ανθρωπότητα αιτημάτων και στόχων του. Μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο για το σταλινικό καθεστώς; Για να περιγράψουμε το κομμουνιστικό παράδοξο, πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την έκφραση του Γάλλου ιστορικού Francois Furet, ο οποίος μίλησε για «κομμουνιστική ψευδαίσθηση».

Τα δικαιότερα αιτήματα που διατυπώθηκαν τον 19ο αιώνα ήταν της εργατικής τάξης: η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εργατών στις άθλιες εργατικές συνοικίες, η καλυτέρευση των εργασιακών συνθηκών και η προστασία τους από την αυθαιρεσία των εργοδοτών, η ιατρική τους περίθαλψη και η εξασφάλιση σύνταξης και αξιοπρεπούς καθημερινότητας για τα παιδιά τους και για τα γηρατειά. Τα αιτήματα αυτά βρήκαν άξιους υποστηρικτές στις ρεφορμιστικές οργανώσεις, οι οποίες διεύρυναν μέσα από διαρκή πάλη και άοκνο αγώνα τον ορίζοντα κατανόησης και εφαρμογής των ανθρώπινων, πολιτικών, κοινωνικών και εργατικών δικαιωμάτων στις δυτικές κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Τα ίδια όμως αιτήματα χρησιμοποιήθηκαν και από επαναστατικές, ριζοσπαστικές οργανώσεις, οι οποίες, μόλις έγιναν καθεστώς, επέβαλαν τη «δικτατορία του προλεταριάτου» σε ολόκληρους λαούς διαπράττοντας εγκλήματα ανάλογα με του ναζισμού.

Χαρακτηριστική είναι η αποτύπωση των συνεπειών της πολιτικής των κομμουνιστικών κομμάτων στον επίλογο του Προγράμματος του Godesberg του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας (SPD), όπως αυτό υιοθετήθηκε από το Έκτακτο Συνέδριο του Κόμματος στο Bad Godesberg, από τις 13 έως τις 15 Νοεμβρίου του 1959: «Οι κομμουνιστές καταστέλλουν ριζικά την ελευθερία. Παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και το δικαίωμα αυτοδιάθεσης της προσωπικότητας και των λαών. Οι λαοί των κομμουνιστικών χωρών αντιτίθενται όλο και περισσότερο στην εξουσία τους. Στις χώρες αυτές δρομολογούνται αλλαγές, καθώς αυξάνεται ο αγώνας για την ελευθερία, την οποία κανένας νόμος δεν μπορεί να καταστείλει απόλυτα μακροπρόθεσμα. Παρόλα αυτά, οι κομμουνιστές ηγέτες επιμένουν να κατανοούν τις πράξεις τους όπως τους συμφέρει. Χτίζουν μια οικονομική και στρατιωτική δύναμη στην πλάτη των λαών τους, η οποία αποτελεί αυξανόμενη απειλή για την ελευθερία». Άραγε, τι μετέτρεψε το κομμουνιστικό ιδεώδες από όνειρο σε εφιάλτη; Το ίδιο το SPD ήταν από τα πρώτα ιστορικά ευρωπαϊκά κόμματα που πίστεψε στο σοσιαλιστικό όνειρο (ιδρύθηκε ως SAP το 1875 και μετονομάσθηκε σε SPD το 1891) αλλά και το πρώτο, το οποίο απαρνήθηκε και κατήγγειλε τον κομμουνιστικό εφιάλτη το 1959.

Στο 14ο κεφάλαιο του βιβλίου του «Απλά μαθήματα πολιτικής φιλοσοφίας» (2001), ο Γάλλος φιλόσοφος Pierre Manent γράφει: «Ο Λένιν και οι σύντροφοί του είναι τόσο πιο σίγουροι για τον εαυτό τους, γιατί νομίζουν πως με τον μαρξισμό κατέχουν την επιστήμη της ιστορίας, δηλαδή την επιστήμη της δημιουργίας του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Η βία τους, εξαρχής ακραία, τα υπέρμετρα μέτρα τους, θα μπορούσαμε να πούμε, απορρέουν άμεσα από αυτή την μέθη της πανεπιστήμης και της παντοδυναμίας. Το μπολσεβικικό κόμμα δεν ήταν απλώς ένα κόμμα εθισμένο στη μυστικότητα και τη συνωμοσία που επιθυμούσε τον απόλυτο έλεγχο της εξουσίας, ήταν μια ομάδα ανθρώπων που θεωρούσαν τον εαυτό τους, με μια φονική σοβαρότητα, ως την ενεργό και συνειδητοποιημένη κεφαλή της ανθρωπότητας, των άλλων, όλων των άλλων, της υπόλοιπης ανθρωπότητας, η οποία, με τη σειρά της, ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, μια παθητική και αφελής μάζα, την οποία μπορεί κανείς να εξαπατήσει και να κακομεταχειριστεί και, στη χειρότερη, ένα σμήνος «βλαβερών εντόμων» – είναι έκφραση του Λένιν – το οποίο πρέπει κανείς να εξολοθρεύσει» (Πόλις, 2005). Η θέση αυτή των Λενινιστών δεν ήταν απλώς μια πίστη στον εαυτό τους αλλά μια κομματική «ιδεολογία», μια ανάγνωση της ιστορικής και κοινωνικής πραγματικότητας, η οποία θεωρούσε τον εαυτό της επιστημονική. Χαρακτηριστική είναι η θέση του Leo Strauss, ο οποίος δεν αποδεχόταν τον όρο «ιδεολογία» και προτιμούσε να μιλάει για «εκχυδαϊσμένη επιστήμη ή φιλοσοφία». Ο επαναστατικός μαρξισμός-λενινισμός εκλαμβάνεται ως η πεμπτουσία της δυτικής επιστήμης. Ο Στάλιν τον ακολουθεί με ιερή προσήλωση, όταν εφαρμόζει προγράμματα κολεκτιβοποίησης για να δημιουργήσει τον νέο άνθρωπο και την απόλυτα δίκαιη, αταξική και ανθηρή κοινωνία. Την ίδια στιγμή, η «γνώση» αυτή, την οποία θεωρεί απόλυτη όσο κι αν η πραγματικότητα τον διαψεύδει, γίνεται το άλλοθι για τη διάπραξη αποτρόπαιων μαζικών εγκλημάτων από το σοβιετικό καθεστώς.

Η ίδια αυτή «γνώση» θα τροφοδοτήσει τους θιασώτες της τρομοκρατικής δράσης για την ανατροπή της διεφθαρμένης ταξικής αστικής κοινωνίας και του επάρατου καπιταλισμού στην Ευρώπη της πολιτισμικής επανάστασης. Ειδεχθή εγκλήματα, φόνοι, απαγωγές, εκτελέσεις, βομβιστικές επιθέσεις διαπράχθηκαν και διαπράττονται στο όνομα της μυστικιστικής αυτής «γνώσης» της απελευθέρωσης του Ανθρώπου από τα υποτιθέμενα δεινά του καπιταλιστικού συστήματος. Με τον τρόπο αυτόν, ο αγώνας για τα εργατικά δικαιώματα μετατράπηκε σε μηδενιστική στάση μιας φονικής σέκτας, η οποία έχει πείσει τον εαυτό της ότι κατέχει την απόλυτη «επιστημονική» αλήθεια για τον Άνθρωπο.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση

X