ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

«Ούτε μία στο εκατομμύριο»: πιθανότητα και δυνατότητα

Χρησιμοποιούμε συνήθως την έκφραση «ούτε μία στο εκατομμύριο» για να δηλώσουμε ότι ένα ενδεχόμενο, ενώ είναι δυνατό να συμβεί, πρακτικά δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ και κυρίως δεν πρόκειται να συμβεί σε εμάς. Ενώ η έκφραση αυτή μοιάζει μαθηματικής φύσεως, στην ουσία είναι συναισθηματικής και όχι λογικής τάξης. Δεν εκφράζει καθαρές πιθανότητες ούτε είναι αποτέλεσμα στατιστικής επεξεργασίας δείγματος συγκεκριμένων παρατηρήσιμων περιπτώσεων ενός φαινομένου.

Αυτό το οποίο καταλαβαίνουμε όταν ακούμε τον συνομιλητή μας να χρησιμοποιεί τη φράση αυτή είναι ότι δεν πιστεύει ότι αυτό στο οποίο αναφέρεται θα του συμβεί. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ισχυρισθεί κάποιος ότι δεν παίζει λόττο γιατί δεν υπάρχει ούτε μια πιθανότητα στο εκατομμύριο να κερδίσει. Επομένως δεν τρέφει καμία ελπίδα να κερδίσει τον πρώτο λαχνό. Κάποιος άλλος όμως διαφωνεί έμπρακτα μαζί του και παίζει λόττο φιλοδοξώντας μάλιστα να κερδίσει εκατομμύρια. Γνωρίζει βέβαια ή έστω υποψιάζεται ότι οι μαθηματικές πιθανότητες να κερδίσει τον πρώτο λαχνό που θα του αποφέρει τα εκατομμύρια είναι απειροελάχιστες, μάλιστα στην πραγματικότητα είναι της τάξης του 0,04 στο εκατομμύριο (0,000004%), ούτε μισή στα δέκα εκατομμύρια λοιπόν. Παρόλα αυτά ο παίκτης του λόττο θα στηθεί μπροστά στην οθόνη αναμένοντας εναγωνίως το αποτέλεσμα σαν να επρόκειτο να κερδίσει ή, ακόμη χειρότερα, σαν κάποιος να του άρπαξε τη νίκη μέσα από τα χέρια του. Αυτός που ελπίζει με τόση θέρμη έχει επανειλημμένως «οραματιστεί» τον εαυτό του να σκορπάει τα εκατομμύρια που, στη φαντασία του τουλάχιστον, έχει ήδη κερδίσει. Εξ ου και η αίσθηση της απώλειας όταν ανακοινώνονται οι νικητές, γιατί είναι πιθανό να υπάρξει όντως νικητής ή και νικητές. Η νίκη στο συγκεκριμένο τυχερό παιχνίδι είναι δυνατή, αλλά συνάμα τόσο απίθανη ώστε για το συγκεκριμένο άτομο που παίζει να καθίσταται πρακτικά αδύνατη.

Το φαινόμενο αυτό σύγχυσης της δυνατότητας με την πιθανότητα έχει τη ρίζα του στη συναισθηματική φόρτιση του παίκτη και στη δύναμη της ελπίδας. Υπάρχει όμως και ένα άλλο συναίσθημα που έχει την ίδια και ίσως και μεγαλύτερη ένταση και επιρροή στον άνθρωπο από την ελπίδα. Ο φόβος και ιδιαίτερα ο φόβος του θανάτου δοκιμάζει τη λογική και οδηγεί στη σύγχυση της πιθανότητας με τη δυνατότητα να μας συμβεί κάτι κακό στην καθημερινότητά μας. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται σήμερα στις περιπτώσεις θρομβώσεων και θανάτων από θρομβώσεις εξαιτίας του εμβολίου της Astra Zeneca. Ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος αναφέρει χαρακτηριστικά σε ανάρτησή του στις 6 Απριλίου στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης: «Εάν υπήρχε συσχέτιση του εμβολίου με τις παρενέργειες, αν δούμε το σύνολο των εμβολιασμών και τον αριθμό των περιστατικών, η πιθανότητα εμφάνισης θα υπολογιζόταν στη 1 στις 600.000 ενώ η πιθανότητα κάποιος να πεθάνει θα ήταν 1 στις 2.600.000», «ούτε μία στο εκατομμύριο» δηλαδή. Παρόλα αυτά ο φόβος του θανάτου από τη χορήγηση του συγκεκριμένου εμβολίου είναι τόσο μεγάλος που έχει οδηγήσει στον εκτροχιασμό του ευρωπαϊκού προγράμματος εμβολιασμών κατά του COVID-19, της πανδημίας δηλαδή που έχει συνθλίψει τις ζωές μας, τις κοινωνίες και τις οικονομίες μας. Αυτός ο φόβος έχει ένα κύριο χαρακτηριστικό, το οποίο όμως κινείται προς δυο κατευθύνσεις, μία ατομική και μία συλλογική. Το χαρακτηριστικό αυτό είναι η απολυτοποίηση της ατομικής περίπτωσης και της αποσιώπησης του συλλογικού πλαισίου στο οποίο ανήκει και εντός του οποίου δραστηριοποιείται το άτομο. Ο συλλογισμός θα μπορούσε να είναι ο ακόλουθος: «Όταν θα μου συμβεί εμένα, η πιθανότητα να μου συμβεί δεν θα είναι μια στα δυόμισι εκατομμύρια αλλά εκατό τοις εκατό».

Ο συλλογισμός αυτός, ενώ εκ πρώτης όψεως φαίνεται ορθός, εμπεριέχει, ωστόσο, ένα λογικό σφάλμα που τον ακυρώνει: οι πιθανότητες δεν έχουν υπαρξιακό, αλλά στατιστικό χαρακτήρα. Για τα συγκεκριμένα άτομα οι στατιστικές δεν σημαίνουν τίποτε: κάτι, οτιδήποτε, ή θα συμβεί ή δεν θα συμβεί. Υπό αυτό το πρίσμα, καταλήγουμε στο αυθαίρετο συμπέρασμα ότι τα πάντα μπορούν να συμβούν ή μπορεί να μη συμβεί και τίποτε. Η συναισθηματική φόρτιση, εξαιτίας της ελπίδας ή του φόβου, επηρεάζει την κατανόηση και την ερμηνεία των στατιστικών δεδομένων. Κατά την ψυχολογική μετάφραση των πιθανοτήτων σε υπαρξιακό βίωμα, οι στατιστικές έννοιες χρησιμοποιούνται με εσφαλμένο τρόπο. Με άλλα λόγια, είναι σαν να ρίχνει κάποιος τα ζάρια για να κάνει την επόμενη κίνηση στο σκάκι. Οι στατιστικές έχουν νόημα όταν εφαρμόζονται σε αφηρημένα σύνολα, όχι σε πραγματικά άτομα. Και αυτό ακριβώς είναι το ουσιαστικό τους νόημα, ο ορθός δηλαδή τρόπος χρήσης του. Ενώ για το άτομο που θα κάνει το εμβόλιο δεν υπάρχει «ούτε μια στο εκατομμύριο» να πεθάνει από θρόμβωση εξαιτίας του εμβολίου της Astra Zeneca, η βασισμένη σε λανθασμένο συλλογισμό απόφαση χιλιάδων Ευρωπαίων να μην κάνουν το συγκεκριμένο εμβόλιο έχει οδυνηρές συνέπειες για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τις εύθραυστες πλέον οικονομίες μας, καθώς παρατείνει την πανδημία και πολλαπλασιάζει τις δυσμενείς επιπτώσεις της τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, αυξάνεται στατιστικά η πιθανότητά τους να νοσήσουν σοβαρά και να υποκύψουν, πιθανότητα που κάθε άλλο παρά «μία στο εκατομμύριο» είναι.

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση

X