Του Σταύρου Χριστοδούλου
Εδώ και μέρες, παρακολουθώντας την εξέγερση των Γάλλων πολιτών, σκέφτομαι πότε ήταν η τελευταία φορά που γέμισαν με διαδηλωτές οι δρόμοι της Λευκωσίας. Η μεγάλη πορεία των εκπαιδευτικών, επί υπουργίας Χαμπιαούρη, ήταν μια τέτοια περίπτωση. Από τότε όμως πέρασαν σχεδόν πέντε χρόνια. Γι’ αυτό και θεωρείται εξαίρεση σε σχέση με τα κοινωνικά μας αντανακλαστικά, τα οποία αποτυπώνονται σε μια ευθεία γραμμή. Μια πραγματικότητα που ακόμα κι αν δεν ερμηνευτεί ως απάθεια, χαρακτηρίζει την ιδιοσυγκρασία ενός λαού, ο οποίος έμαθε να ανέχεται και να μην αντιδρά. Σκεφτείτε μόνο όσα συγκλονιστικά έγιναν στον τόπο την τελευταία δεκαετία. Την κατάρρευση και το πλιάτσικο του τραπεζικού συστήματος, το κούρεμα των καταθέσεων, το λουκέτο του Συνεργατισμού, το ξεπούλημα της εθνικής αξιοπρέπειας με το εμπόριο των διαβατηρίων, τη σύγκρουση συμφέροντος και τον αθέμιτο πλουτισμό αυτών που βρέθηκαν τη σωστή στιγμή στο δωμάτιο της εξουσίας. Και εμείς; Των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν.
Καμιά φορά θυμάμαι το μέγα πλήθος στις πλατείες τα μεταπολιτευτικά χρόνια κι είναι λες και πέρασε ένας αιώνας από τότε. Στην πραγματικότητα πέρασε σχεδόν μισός αιώνας. Κάποιοι από εμάς τότε μπαίναμε στην εφηβεία και τώρα εξηνταρίζουμε. Δεν ισχυρίζομαι ότι ήταν καλύτερη εκείνη η Κύπρος. Είχε όμως περισσότερο νεύρο και μεγαλύτερο πάθος. Κάτι έγινε τη δεκαετία του 1990, ένα εσωτερικό κλικ, που μας κλείδωσε στους εαυτούς μας. Αυτοχρισθήκαμε survivors και τίποτε πια δεν μπορούσε να μας βγάλει από την απάθειά μας. Ούτε το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου, ούτε η απώλεια του ηθικού πλεονεκτήματος. Ο Τεύκρος Ανθίας το λέει θαυμάσια σε ένα ποίημά του: « Όλο ξεπέφτεις –και ξεπέφτεις δίχως τέλος– για τιποτένια πραγματάκια της ζωής». Το ευ ζην νίκησε κατά κράτος τις ηθικές αντιστάσεις. Ώσπου χάθηκε πλέον ο έλεγχος, θέριεψε το κομματικό θράσος και ο Συλλούρης μάς έκλεισε πονηρά το μάτι, οδηγώντας την πολιτική κατευθείαν στον πάτο της κατηφόρας.
Το δυστύχημα είναι ότι το κατρακύλημα μας βρήκε με ευνουχισμένες τις αντιστάσεις. Ο παλιός ζωηρός μας εαυτός σαν έχει σακατευτεί και το μόνο που απέμεινε για να θυμίζει την ηθική κατάπτωση είναι η καχυποψία, η οποία έγινε κάτι σαν δεύτερη φύση μας. Καταγράφηκε στο DNA μας κι αποτελεί πια συστατικό στοιχείο της πολιτικής ιδιοσυγκρασίας του λαού μας. Η καχυποψία είναι η νέα κοινωνική παθογένεια που διατρέχει το πολιτικό σύστημα οριζόντια. Πρόκειται για την ύστατη αντίσταση των πολιτών, στάση που τους οδηγεί ένα βήμα πιο πέρα από την απαξίωση των κομμάτων.
Καχυποψία για τους σημερινούς κυβερνώντες και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας σε σχέση με τα υπεσχημένα. Δίκαιη καχυποψία πάντως αν σκεφτούμε ότι με το καλημέρα –την ανακοίνωση του νέου υπουργικού συμβουλίου– ο Νίκος Χριστοδουλίδης διέψευσε τις προσδοκίες που εκείνος καλλιέργησε. Καχυποψία όμως και για όλο το φάσμα του πολιτικού τόξου. Στα αριστερά, οι πολίτες ακούνε για την πρόθεση εκσυγχρονισμού του ΑΚΕΛ με αυτοσυγκράτηση. Όσο για τα περί σύστασης ενός πλατιού κοινωνικού μετώπου της Κεντροαριστεράς, μπορεί να ακουμπούν σε καλές προθέσεις αλλά δεν αρκούν. Οι πολίτες είναι καχύποπτοι και το βάρος για να πεισθούν πέφτει στους ώμους της ηγεσίας του ΑΚΕΛ. Αλλά και στο Κέντρο, το πάλαι ποτέ ενδιάμεσο, με καχυποψία γίνονται αποδεκτά τα παχιά λόγια των κομματαρχών. Ο κόσμος αισθάνεται ότι αυτό που τους ένωσε είναι η νομή της εξουσίας. Προχωρώντας δεξιότερα, πίσω από την καλογυαλισμένη βιτρίνα του Δημοκρατικού Συναγερμού, κοχλάζει η καχυποψία σε σχέση με την αλλαγή φρουράς στην ηγεσία.
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την καχυποψία που συνοδεύει τους θεσμούς –τον γενικό εισαγγελέα, ο οποίος εμπλέκεται σε μια τρομακτική φημολογία που κάνει τον γύρο του διαδικτύου ή τον γενικό ελεγκτή, ο οποίος ξεκατινιάζεται με ένα αμφιλεγόμενο επιχειρηματία, εκθέτοντας τον θεσμό που εκπροσωπεί– μετατρέπουν το κοινωνικό φαινόμενο σε Λερναία Ύδρα. Ένα κεφάλι κόβεις και άλλο ξεπετάγεται. Γεγονός που τροφοδοτεί μια δύσθυμη πολιτική ατμόσφαιρα η οποία δεν μας οδηγεί πουθενά. Αυτή είναι η Κύπρος του 2023: Μια τσαλακωμένη χώρα, που κοιτά καχύποπτα το είδωλό της στον καθρέφτη.
