Ως ερευνητής και υποψήφιος διδάκτωρ που μελετά το έγκλημα του εκφοβισμού σε βάρος των ανηλίκων από ποινική και εγκληματολογική σκοπιά στην Κύπρο, ανησυχώ βαθύτατα για την αύξηση του εκφοβισμού στη χώρα μας. Ενώ πολλοί, πιθανόν να νομίζουν ότι ξέρουν τι είναι ο εκφοβισμός, στην ουσία μπορεί να μην κατανοούν πλήρως περί του τι εστί ακριβώς. Παρόλα αυτά είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που έχει καταστροφικές επιπτώσεις κυρίως στα θύματά του.
Καταρχάς ο εκφοβισμός ορίζεται ως μια επαναλαμβανόμενη και σκόπιμη επιθετική συμπεριφορά που ασκείται σε ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων που δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Χαρακτηρίζεται από ανισορροπία δυνάμεων, όπου ο νταής έχει περισσότερη δύναμη ή επιρροή από το θύμα και μπορεί να πάρει πολλές και διαφορετικές μορφές συμπεριλαμβανομένου του σωματικού, λεκτικού, συναισθηματικού και διαδικτυακού εκφοβισμού. Τα τελευταία χρόνια, ο εκφοβισμός έχει γίνει πιο διαδεδομένος στην Κύπρο, με περιπτώσεις εκφοβισμού να καταγράφονται όλο και συχνότερα σε όλη τη χώρα. Οι μορφές εκφοβισμού έχουν επίσης εξελιχθεί, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης να συμβάλλουν σε νέες μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού. Εμείς από την άλλη, σαν κοινωνία σοκαριζόμαστε κάθε φορά που έρχεται στο φως ένα νέο κρούσμα εκφοβισμού με σοβαρές συνέπειες ή ακόμα θάνατο και αυτοκτονία.
Μία από τις ανησυχητικές πτυχές του εκφοβισμού στην Κύπρο είναι η απουσία ειδικής νομοθεσίας ή νόμου για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος. Ενώ υπάρχουν ορισμένες ποινικές και αστικές νομοθεσίες που μπορούν να εφαρμοστούν σε περιπτώσεις εκφοβισμού, δεν υπάρχει συγκεκριμένος νόμος που να ορίζει και να τιμωρεί τη συμπεριφορά εκφοβισμού. Αυτό καθιστά δύσκολο για τους υπεύθυνους για την επιβολή του νόμου να αναλάβουν δράση κατά των νταήδων και για τα θύματα να αναζητήσουν δικαιοσύνη και προστασία.
Η έλλειψη συγκεκριμένου νόμου για τον εκφοβισμό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί από τους υπευθύνους αλλά και την κοινωνία γενικότερα. Στέλνει το μήνυμα ότι ο εκφοβισμός δεν είναι σοβαρό αδίκημα και μπορεί να κατανεμηθεί ως δευτερεύον ζήτημα. Στην πραγματικότητα, ο εκφοβισμός μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες στα θύματά του και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως σοβαρό ζήτημα. Χρειαζόμαστε ένα ισχυρό νομικό πλαίσιο που να αναγνωρίζει τη σοβαρότητα του εκφοβισμού και να παρέχει σαφείς οδηγίες για τον τρόπο πρόληψης και αντιμετώπισής του. Ο εκφοβισμός είναι ένα επικίνδυνο πρόβλημα που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στα θύματά του, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του άγχους, ακόμη και της αυτοκτονίας. Μπορεί επίσης να έχει αρνητικές επιπτώσεις στους ίδιους τους νταήδες, οι οποίοι ενδέχεται να αντιμετωπίσουν συνέπειες για τις πράξεις τους και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Είναι σημαντικό για εμάς να αναγνωρίσουμε τη σοβαρότητα αυτού του ζητήματος και να λάβουμε μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπισή του
Ένας τρόπος καταπολέμησης του εκφοβισμού είναι μέσω εκστρατειών εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης. Διδάσκοντας τα παιδιά και τους νέους σχετικά με τις βλαβερές συνέπειες του εκφοβισμού και πώς να τον αποτρέψουμε, μπορούμε να δημιουργήσουμε μια κουλτούρα ενσυναίσθησης και σεβασμού που καθιστά λιγότερο πιθανό τον εκφοβισμό. Οι γονείς, οι δάσκαλοι και τα μέλη της κοινωνίας μπορούν επίσης να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην πρόληψη του εκφοβισμού διαμορφώνοντας θετική συμπεριφορά και παρεμβαίνοντας όταν βλέπουν συμπεριφορές εκφοβισμού.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο εκφοβισμός δεν επηρεάζει μόνο τους ανηλίκους. Οι ενήλικες μπορούν επίσης να βιώσουν εκφοβισμό στο χώρο εργασίας ή στην προσωπική τους ζωή. Ο εκφοβισμός στο χώρο εργασίας, για παράδειγμα, μπορεί να οδηγήσει σε εργασιακή δυσαρέσκεια, αυξημένο άγχος, ακόμη και προβλήματα σωματικής υγείας. Είναι ζωτικής σημασίας για τους εργοδότες και τους οργανισμούς να πάρουν θέση κατά του εκφοβισμού στον χώρο εργασίας και να δημιουργήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον με σεβασμό για όλους τους εργαζόμενους.
Μια άλλη πτυχή του εκφοβισμού, που συχνά παραβλέπεται, είναι ο αντίκτυπος που έχει στους παρευρισκόμενους που τον παρακολουθούν. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι παρευρισκόμενοι που γίνονται μάρτυρες εκφοβισμού μπορεί να βιώσουν συναισθήματα ενοχής, ντροπής και ανικανότητας. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί επίσης να θεωρήσουν το πρόβλημα ως κάτι φυσιολογικό και να είναι πιο πιθανό να εμπλακούν και οι ίδιοι σε συμπεριφορές εκφοβισμού. Είναι σημαντικό να εκπαιδεύσουμε τους παρευρισκόμενους για το πώς να παρεμβαίνουν και να εκφράζονται κατά του εκφοβισμού με ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο.
Όσον αφορά την πρόληψη, είναι σημαντικό να αντιμετωπίζεται ο εκφοβισμός και από μια άλλη οπτική γωνία. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης, αλλά και δημιουργία υποστηρικτικών περιβαλλόντων για όσους έχουν πέσει θύματα. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πρόσβαση σε πόρους ψυχικής υγείας, ομάδες υποστήριξης και νομική βοήθεια.
Όσον αφορά τη νομοθετική δράση, είναι σημαντικό να πιέσουμε για την εφαρμογή και δημιουργία συγκεκριμένων νόμων και κανονισμών για την αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Αυτό περιλαμβάνει σαφείς ορισμούς της εκφοβιστικής συμπεριφοράς και των συνεπειών για όσους εμπλέκονται. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι υπεύθυνοι επιβολής του νόμου είναι επαρκώς εκπαιδευμένοι για να χειρίζονται περιπτώσεις εκφοβισμού και ότι τα θύματα έχουν πρόσβαση σε νομική υποστήριξη και προστασία. Αυτό θα στείλει το μήνυμα ότι ο εκφοβισμός δεν είναι ένα επιπόλαιο ζήτημα και ότι οι δράστες θα λογοδοτήσουν για τις πράξεις τους.
Είναι καιρός να ενωθούμε ως κοινωνία και να αναλάβουμε δράση για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της συμπεριφοράς εκφοβισμού. Δουλεύοντας μαζί, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον για όλους, όπου ο εκφοβισμός δεν γίνεται ανεκτός και όλοι μπορούν να αισθάνονται την ασφάλεια και την προστασία που τους παρέχει η κοινωνία στο σύνολό της. Καταληκτικά πρέπει όλοι να καταλάβουμε ότι ο εκφοβισμός δεν είναι ένα πρόβλημα που είναι ξένο η μακριά από την κοινωνία και από τις οικογένειές μας. Ο κάθε ένας από εμάς στη μέχρι τώρα διάρκεια της ζωής του έχει σίγουρα υποστεί μια μορφή εκφοβισμού ή έχει γίνει παρατηρητής ή ακόμα ήταν αυτός που διέπραττε τον εκφοβισμό, πιθανόν χωρίς να ξέρει τις συνέπειες που μπορεί να προκάλεσε. Το φαινόμενο του εκφοβισμού δεν θα εκλείψει από τη μία μέρα στην άλλη αλλά ούτε θα εξαφανιστεί εξ ολοκλήρου, όμως ο στόχος μας θα πρέπει να είναι να αντιμετωπίζεται όσο το δυνατόν πιο άμεσα και πιο αποτελεσματικά και αυτό θα επιτευχθεί με το τρίπτυχο Αναγνώριση – Πρόληψη – Καταστολή.
Ο Αντρέας Λουκάτζιης είναι υποψήφιος διδάκτωρ.
