Στα 603.500 τετρ. χλμ. του εδάφους της Ουκρανίας γεννιέται μια νέα Ευρωπαϊκή Ένωση που για να επιβιώσει στον νέο πολυπολικό κόσμο (ΗΠΑ - Κίνα - Ρωσία - Αφρική) θα πρέπει να ωριμάσει γρήγορα και αποτελεσματικά. Παράλληλα, όμως, γεννιέται και ένα νέο αφήγημα και ένας καινούργιος διεθνής ρόλος για την Τουρκία. Ο συμπυκνωμένος χρόνος του 2022 αλλάζει ριζικά τον κόσμο και δημιουργεί ένα νέο τοπίο με πιο σύνθετους συσχετισμούς. Κράτη που ανήκουν γεωγραφικά στην Ευρώπη ζητούν να γίνουν μέλη της ΕΕ. Η Φινλανδία και η Σουηδία σκέφτονται σοβαρά να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Η Γερμανία αφήνει στην άκρη ένα δόγμα που κράτησε σχεδόν 80 χρόνια και εξοπλίζεται ξανά. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έρχονται πιο κοντά από ποτέ. Η Ιαπωνία αναγκάζεται να πάρει θέση για όσα συμβαίνουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά της. Όλα αυτά όχι σε 2-3 δεκαετίες, αλλά μέσα σε 10 ημέρες.
H Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου μια πολιτική, δημοσιονομική και διοικητική ένωση πρωτίστως. Εδώ και λίγες ημέρες είναι σε πορεία μετασχηματισμού, με την άμυνα και την εξωτερική πολιτική να μπαίνουν στη συζήτηση. Η Ε.Ε., αν και με καθυστέρηση στις δύο πρώτες ημέρες, δείχνει εξαιρετικά γρήγορα αντανακλαστικά και τιμά τις αρχές και τις αξίες της. Δεν διαπραγματεύτηκε τις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, δεν παζάρεψε την ευημερία και την ευμάρειά της και δεν αμφισβήτησε ούτε στιγμή το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Όσοι, εντός και εκτός συνόρων, δυσκολεύονται να πάρουν ξεκάθαρη θέση δείχνουν αμοραλισμό και οπορτουνισμό. Ό,τι ακριβώς δεν πρέπει να έχει ένας ηγέτης.
Αν μια λέξη χαρακτηρίζει τη Δύση αυτό το διάστημα είναι η λέξη «αφύπνιση». Αφύπνιση σημαίνει –κυριολεκτικά– εγείρομαι από τον ύπνο. Η Δύση, και η Ευρώπη γενικότερα, έχουν πετύχει εδώ και 60-70 χρόνια πρωτοφανείς συνθήκες ευμάρειας κάτι που τις έκανε να πέσουν σε οκνηρία και λήθαργο, αγνοώντας πολλές φορές τους κινδύνους που ελλόχευαν όπως η ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και η επιθετικότητα της Τουρκίας την τελευταία πενταετία. Αυτό τώρα καλείται να το αντιμετωπίσει σε ένα εξαιρετικά κρίσιμο παίγνιο ισορροπίας. Το μεγάλο ερώτημα για μας είναι αν η Τουρκία θα παίξει αποτελεσματικά τον διαχρονικό της ενδιάμεσο ρόλο. Αυτή τη στιγμή ακροβατεί μεταξύ Δύσης και Ρωσίας και προσπαθεί να πλασαριστεί ως ένας εξισορροπητικός παράγοντας.
Η Τουρκία μέχρι πριν μερικούς μήνες ήταν ο «νταής» της Ευρώπης και η επιθετικότητά της ήταν από τα βασικά θέματα συζήτησης στις Συνόδους Κορυφής. Σήμερα προσπαθεί να επωφεληθεί και μόνο την τελευταία εβδομάδα ο Ερντογάν έχει μιλήσει με την Φον ντερ Λάιεν, τον Μπάιντεν, αύριο υποδέχεται τον Σολτς ενώ και η Αττάλεια έχει μετατραπεί σε νέα… Γιάλτα. Παράλληλα, οι διαχρονικές της σχέσεις με το Ισραήλ έχουν βελτιωθεί σημαντικά (έστω και πρόσκαιρα) και ο Ερντογάν πρότεινε ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο που θα περιλαμβάνει και την Τουρκία σε ρόλο-κλειδί. Η Τουρκία βρίσκει, λοιπόν, ευκαιρία να μπει ξανά στο επίκεντρο – αυτή τη φορά για ένα θετικό για την ίδια αφήγημα και με θεαματικό τρόπο. Όλα αυτά την ώρα που έχει να λύσει και το μεγάλο εσωτερικό πρόβλημά της – το κεμαλικό σύστημα έχει ξεπεραστεί, το σύστημα του Ερντογάν είναι κουρασμένο και είναι δύσκολο να οριστεί το ιδεολόγημα που θα συσπειρώσει ξανά τον λαό.
Όταν κάτσουν οι στάχτες στην Ουκρανία, θα ξεπροβάλει ένα νέο mindset για την Ευρώπη. Ένα mindset που θα την κάνει σύντομα να αναζητήσει συμμαχίες σε «παρθένα» εδάφη. Το διακύβευμα στη διπλωματία σήμερα είναι η Αφρική. Οι περισσότερες αφρικανικές χώρες βλέπουν την υπόλοιπη Ευρώπη ως αποικιοκράτες – η Κύπρος και η Ελλάδα μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο, ειδικά ως αντίβαρο στην Τουρκία. Παράλληλα, η ώρα που θα ξανασυζητηθούν τα πάντα στην Ανατολική Μεσόγειο πλησιάζει, ιδίως για τα ενεργειακά. Η Ευρώπη έχει καταλάβει ότι πρέπει να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία και η Κύπρος πρέπει να διεκδικήσει το δικό της μερίδιο σε αυτή τη συζήτηση.
Για όλα αυτά πρέπει να ετοιμαστούμε από σήμερα κι όχι να παραμείνουμε σε λήθαργο. Εξάλλου, τα ανατολικά εδάφη της Ουκρανίας με τα κατεχόμενα βόρεια εδάφη της πατρίδας μας έχουν πολλές ομοιότητες.
Η κα Φωτεινή Τσιρίδου είναι δικηγόρος, βουλευτής ΔΗΣΥ.
