Πρόσφατα, τόσο ο υπουργός των Εξωτερικών πρώτα όσο και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας έπειτα, δήλωσαν ότι είμαστε έτοιμοι για επανέναρξη των συνομιλιών για επίλυση του Κυπριακού από εκεί που είχαν μείνει στο Κραν Μοντάνα. Σύντομα μετά και ο γενικός γραμματέας των Η.Ε. ανακοίνωσε ότι προτίθεται να αναλάβει νέα πρωτοβουλία για επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που είχαν μείνει στο Κραν Μοντάνα με την επανασύγκληση της πενταμερούς διάσκεψης.
Γίνεται, όμως, συναφώς αναφορά στο κατά πόσο θα μπορούσαμε να προσέλθουμε σε συνομιλίες ενόσω συνεχίζεται η παρουσία των τουρκικών ερευνητικών πλοίων στην κυπριακή ΑΟΖ και ενόσω διατυπώνεται η πρόθεση για άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου. Ως προς την Αμμόχωστο είναι βέβαια δεδομένο ότι πραγματοποίηση της πρόθεσης αυτής θα καταστήσει τις συνομιλίες άνευ αντικειμένου, αφού η επιστροφή της συνιστούσε πάντοτε θεμελιακή αντίληψη της λύσης, προς το παρόν όμως η πρόθεση αυτή δεν έχει υλοποιηθεί ώστε να μην εμποδίζεται η επανέναρξη των συνομιλιών.
Ως προς την ΑΟΖ εγείρεται ένα εύλογο ερώτημα. Αν η τουρκική παρουσία στην κυπριακή ΑΟΖ θεωρείται τέτοια πρόκληση, απειλή και πίεση ώστε ο τερματισμός της να ανάγεται σε προϋπόθεση για να προσέλθουμε στις συνομιλίες που θα συγκαλέσει ο γενικός γραμματέας, τότε τι να πούμε για την εδώ και σχεδόν μισό αιώνα παρουσία στην ίδια την Κύπρο σαράντα χιλιάδων τουρκικού στρατού, κατοχή της μισής σχεδόν χώρας και εκτοπισμό των μισών σχεδόν κατοίκων της; Αν τα στρατεύματα και η κατοχή της χώρας δεν εμπόδισαν στο παρελθόν τις συνομιλίες, πώς μπορεί να αποδίδεται τόσο κρίσιμη σημασία στη σαφώς πολύ πιο περιορισμένων συνεπειών παρουσία των τουρκικών ερευνητικών πλοίων στη θάλασσα, όσο παράνομη και προκλητική και αν είναι;
Οι συνομιλίες προέχουν διότι αποσκοπούν ακριβώς στη λύση που θα διασφαλίσει και την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων και τον τερματισμό της κατοχής και την έκλειψη της παράνομης παρουσίας των τουρκικών πλοίων στην κυπριακή ΑΟΖ. Διότι η τουρκική παρουσία στην κυπριακή ΑΟΖ, όπως και η παρουσία των τουρκικών στρατευμάτων και η κατοχή, αφορά την οριστική και μόνιμη αποκατάσταση της κυριαρχίας του κράτους που μόνο με τη λύση θα επέλθει και όχι με μια προσωρινή απόσυρση των τουρκικών πλοίων ώστε να επαναρχίσουν οι συνομιλίες και που, αν δεν αποδώσουν, είναι βέβαιο ότι θα επανέλθουν. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πτυχή με σημαντικές διπλωματικές διαστάσεις. Η ικανοποίηση μιας τέτοιας προϋπόθεσης δεν εξαρτάται από εμάς αλλά από την Τουρκία.
Θέτοντας, λοιπόν, τέτοια άκαμπτη προϋπόθεση, θα ήταν ως να της δίδαμε την πρωτοβουλία όσον αφορά την επανέναρξη των συνομιλιών αφού, αν η Τουρκία θέλει να διατηρεί την αδιαλλαξία στην οποία συνεχώς αναφερόμαστε, μπορεί κάλλιστα να μην αποσύρει τα πλοία της και έτσι να φράσσει τον δρόμο προς τις συνομιλίες, ενώ θα φαίνεται ότι αυτό γίνεται διότι εμείς οι ίδιοι θέσαμε μια προϋπόθεση που επηρεάζει την επανέναρξη των συνομιλιών. Θα καθιστάμεθα έτσι όμηροι της Τουρκικής αρνητικότητας και αντί να επιτύχουμε τον αντικειμενικό σκοπό, που είναι η επανέναρξη των συνομιλιών για λύση και για τις οποίες όπως διακηρύσσουμε είμαστε έτοιμοι, θα συμβάλλουμε στην παρεμπόδισή τους από την Τουρκία αποδίδοντας στην παρουσία των τουρκικών πλοίων τη σημασία και τον ρόλο που η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την εύλογη ευαισθησία μας, θέλει να της αποδίδουμε. Και να είμαστε βέβαιοι ότι, με την άνευ όρων επανέναρξη των συνομιλιών, θα υπάρξει μέσω της διεθνούς διπλωματίας και απόσυρση των τουρκικών πλοίων.
Έπειτα είναι το θέμα των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά της Τουρκίας, η επιδίωξη δηλαδή μέσω των εν λόγω κυρώσεων της απόσυρσης των τουρκικών πλοίων από την κυπριακή ΑΟΖ σε συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο. Το θέμα όμως αυτό, ως θέμα παραβίασης της κυριαρχίας κρατών μελών της Ε.Ε., όπως το βλέπει και η ίδια η Ε.Ε. τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα, είναι ανεξάρτητο των συνομιλιών για λύση του Κυπριακού και δεν πρέπει να συνδέεται προς αυτές. Θα είναι βέβαια ευχής έργον να επιβληθούν κυρώσεις που, όχι ως αυτοσκοπός αλλά ως μέσον, θα είναι αποτελεσματικές στο να αποδώσουν το επιδιωκόμενο, αλλά έτερον εκάτερον. Η όποια σύνδεση των κυρώσεων και της αποτελεσματικότητάς τους με τη συμμετοχή στις συνομιλίες θα ήταν λάθος.
Είναι, λοιπόν, σημαντικό να ανταποκριθούμε άμεσα και ανεπιφύλακτα όταν εκδηλωθεί η νέα πρωτοβουλία του γενικού γραμματέα. Θα είναι τότε τρομερά δύσκολο για την Τουρκία να μην ανταποκριθεί σε πρόσκληση για συνομιλίες από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντάνα, δηλαδή στη βάση του πλαισίου του, και να παραπέμπει σε άλλη μορφή λύσης. Για τούτο,όμως, εξυπακούεται και η δική μας ευθεία και ρητή βεβαίωση προς τον Γενικό Γραμματέα ότι το πλαίσιό του είναι αποδεκτό ως η βάση για την επιδιωκόμενη λύση, διαψεύδοντας τις οποιεσδήποτε τουρκικές αιτιάσεις, που και τώρα ακούγονται, ότι και εμείς οι ίδιοι επιθυμούμε άλλη λύση από εκείνη της διζωνικής και δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα σύμφωνα με τα ψηφίσματα των Η.Ε. και τις διαχρονικές δεσμεύσεις όλων. Η επί τούτου δική μας ξεκάθαρη θέση θα μεταθέσει το βάρος στην Τουρκία να αποδεχθεί το πλαίσιο του γενικού γραμματέα όπως και στον ίδιο, συνεπικουρούμενο από την ευρωπαϊκή και διεθνή διπλωματία, να οδηγήσει την Τουρκία στις συνομιλίες σε αυτή τη βάση. Αλλιώς, θα βρεθούμε στο στάδιο της κατάρρευσης του ίδιου του στάτους κβο και θα οδηγηθούμε σε μια διχοτομική λύση συνομοσπονδιακής ή άλλης μορφής.
* Συνέχεια του άρθρου της έκδοσης της 23ης Αυγούστου 2020
Ο κ. Δημήτριος Χατζηχαμπής είναι τέως πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
