ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

H «κοινή γνώμη» για το Κυπριακό πρόβλημα και το Σπιράλ της Σιωπής

Κάποτε μετά την αποτυχία του Κρανς Μοντανά ακούγονται απαισιόδοξες προβλέψεις από υποστηρικτές της λύσης τους Κυπριακού προβλήματος που παίρνουν κάποια από τις ακόλουθες μορφές: «Έχει δηλητηριαστεί η κοινή γνώμη», «Έχει τελειώσει η ΔΔΟ», «Ακόμη και να έρθει λύση και να πάει σε δημοψήφισμα θα απορριφθεί», «έχουμε χωνέψει το τζείνοι ποτζοι τζιαι εμείς ποδά», «έχει κανονικοποιηθεί η διχοτόμηση».

Ωστόσο οι ακαδημαικές έρευνες που διεξάγονται τα τελευταία χρόνια και διερευνουν τις απόψεις των ψηφοφόρων στις δύο κοινοτητες της Κύπρου για το Κυπριακό έρχονται σε πλήρη διάσταση με τις πιο πάνω εκτιμήσεις. Και επειδή κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις καλές προθέσεις των ατόμων που εκφράζουν αυτές τις εκτιμήσεις απαιτείται μια εκτενής συζήτηση επι του θέματος και ενδεχομένως επεξήγηση του φαινομένου μέσα από μια διεπιστημονική προσέγγιση.

Ας ξεκινήσουμε λοιπον με το τι μας δείχνουν οι έρευνες των τελευταίων χρόνων για τη στάση των ψηφοφόρων απέναντι σε διαφορετικές μορφές λύσης του Κυπριακού προβλήματος. Έρευνες που ακολουθούν τα πιο αυστηρά ακαδημαικά πρότυπα ποιότητας παγκοσμίως, όπως για παράδειγμα την Ευρωπαική Κοινωνική Έρευνα.

Τα συμπεράσματα από τις έρευνες λοιπόν είναι όσον αφορά την Ελληνοκυπριακή κονότητα ότι μετά την αποτυχία του Κρανς Μοντανα υπήρξε ενας παροδικός εφησυχασμός ανοχής του συνεχιζόμενου στατους κβο αφού σχεδόν ο μισός πληθυσμός φαινόταν έτοιμος να το ανεχτεί για μια περίοδο 1-2 χρόνων (Γραφική Παράσταση 1). Ωστόσο μετά το 2019 σημειώθηκε μια εντυπωσιακή αύξηση των ατόμων που απορρίπτουν την παρούσα κατάσταση του στατους κβο αφού από το 51% που το απέρριπταν το 2018 σήμερα το ανάλογο ποσοστο βρίσκεται στο 80%. Αν λοιπόν η συντριπτική πλειοψηφία των ΕΚ σήμερα απόρρίπτει το στατους κβο προς τα που κινείται; Μήπως σε πιο διαχωριστικές λογικές όπως ισχυρίζονται κάποιοι; Η απάντηση είναι όχι αφού μια επισκόπηση των τάσεων αποδοχής της ιδέας των δυο κρατών απορρίπτεται σταθερά σε ποσοστό πάνω από 70% των Ελληνοκυπρίων την τελευταία δεκαετία. Μέσα στο 2020 έχει μάλιστα ανεβεί το ποσοστό απόρριψης στο 80% (Γραφική Παράσταση 2).

Το 2019 φαινεται κύριο σημείο προβληματισμού στην ΕΚ κοινότητα να ήταν η συνειδητοποίηση ότι η πραγματική επιλογή των ΕΚ ήταν όχι μεταξύ του ευκταίου (Ενιαίου Κρατους) και Συμβιβασμού (ΔΔΟ) αλλά μεταξύ διχοτόμησης (που κυκλοφορούσε ως φήμολογία) και συμβιβασμού (ΔΔΟ) και η απάντηση φάνηκε ξεκάθαρα ότι ήταν υπέρ του συμβιβασμού (ΔΔΟ) ή τουλάχιστο της διατήρησης του Στάτους Κβο ως δεύτερης καλύτερης λύσης.

Το 2020 φαίνεται να αποδομείται πλήρως η επιλογή της διατήρησης της παρούσας κατάστασης (κάτι που σημείωσε και ο Γ.Γ των Ηνωμένων Εθνών στην πρόσφατη έκθεση του) και συνεχίζει η άνοδος της αποδοχής του συμβιβασμού (ΔΔΟ) (Γραφική Παράσταση 4) και μερική επαναφορά της λογικής του ευκταίου (Ενιαίο κράτος) (Γραφική Παράσταση 3).

Ενισχύονται δηλαδή, αντίθετα από ότι ισχυρίζονται κάποιοι (ακόμη και καλόπιστα) η συμβιβαστική λύση και οι κεντρομόλες συνενωτικές τάσεις. Η ερμηνεία που μπορεί να δoθεί σε αυτές τις μετακινήσεις είναι ενδιαφέρουσα και θα επανέλθω στο τέλος του αρθρου σε αυτό το ζήτημα.

Το ερώτημα όμως παραμένει. Γιατί να υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη (ακόμη και σε καλόπιστα άτομα) ότι οδηγούμαστε σε κανονικοποίηση της διχοτομικής λογικής; Εδώ μια θεωρητική προσέγγιση από το χώρο της επικοινωνίας και της κοινωνικής ψυχολογίας είναι χρήσιμη. Ονομάζεται Σπιράλ της Σιωπής (Noelle-Neumann, 1974, 1993) και βασικά προτείνει ότι σε περιόδους γρήγορων αλλαγών σε μια κοινωνία και κάτω από κάποιες συνθήκες μπορεί να παρουσιαστεί το φαινομενο μεγάλων διαφορών μεταξύ του τι πιστεύει ο πολίτης ότι είναι η «κοινή γνώμη» και τι πραγματικά είναι οι στάσεις και απόψεις των πολιτών για ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα.

Ο ρόλος των ΜΜΕ, όπως και διαφόρων κέντρων εξουσίας (κόμματα) που μπορούν να διαχέουν πληροφορίες με διάφορα «παπαγαλάκια» μέσα στην κοινωνία ή ακόμη και να πληρώνουν για «δημοσκοπήσεις» με προαποφασισμένο αποτέλεσμα στη δημιουργία του φαινομένου της παραπλανητικής εικόνας είναι κρίσιμος. Μπορεί δηλαδή να προσπαθούν να περάσουν την άποψη ότι η ΔΔΟ είναι νεκρή και ότι αυτό πιστεύει η «πλειοψηφία» τη στιγμή που η ΔΔΟ απορρίπτεται μόνο από το ¼ του πληθυσμού και βρίσκεται σε ανοδική τάση αποδοχής από τους πολίτες. Η μπορεί να προσπαθούν να δημιουργήσουν την άποψη ότι οι ΕΚ «βολεύτηκαν με το στατους κβο, ή την κατοχή» τη στιγμή που το 80% το απορρίπτει και μόνο το τελευταίο χρόνο αυξήθηκε κατά 30% το ποσοστό των ατόμων που απορρίπτει το στατους κβο.
Το φαινόμενο του Σπιράλ της Σιωπής μάλιστα προτείνει ότι αν τα ΜΜΕ και τα διάφορα κέντρα εξουσίας δημιουργήσουν «κλίμα» πείθοντας ότι η «πλειοψηφία» ασπάζεται τις απόψεις τους τότε θα αυξηθεί και ο αριθμός των υποστηρικτων της ΔΔΟ που δεν θα εκφράζουν δημόσια την στήριξη τους στη ΔΔΟ, και θα επιτείνει περισσότερο την εδραίωση του αρνητικού «κλίματος» για τη ΔΔΟ και της παραπλαντητικής εικόνας για τα ποσοστά αποδοχής της στους ψηφοφόρους (εξού και η έννοια του Σπιράλ της Σιωπής).

Ας ξεφύγουμε όμως από αυτές τις προσπάθειες χεραγώγησης της κοινής γνώμης και ας προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τις πραγματικές αλλαγές που καταγράφουν οι ακαδημαικές έρευνες και όχι οι «δημοσκοπήσεις». Ποίες εξελίξεις οδήγησαν σε αυτή την δραματική αύξηση του ποσοστού των Ελληνοκυπρίων που απορρίπτουν το στάτους κβό;

Πιο πιθανή ερμηνεία είναι ότι έχουν πλεόν γίνει ξεκάθαρα τα αδιέξοδα με άλυτο το Κυπριακό πρόβλημα. Η Τουρκία μπορεί να τρυπά ανενόχλητη όπου θέλει για υδρογονάνθρακες προβάλλοντας τα συμφεροντα των Τ/Κ. Ο εποικισμός του Βαρωσιού είναι προ των πυλών, η ένταση στα Ελληνοτουρκικά έχει αυξηθεί επικύνδυνα και το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου πλέον είναι απλά θέμα χρόνου. Και όλα αυτά τη στιγμή που η συνεχιση της παρουσίας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στην Κύπρο καθίσταται αμφίβολή.

Γιατι αυξάνεται το ποσοστο των ατομων που βλέπουν τη ΔΔΟ ως μια ικανοποιητική λύση; Γιατί σε σύγκριση με την παρούσα κατάσταση μια λύση συνεργασίας όχι μόνο θα βάλει στην άκρη τους ανταγωνισμους αλλά θα επιφέρει και σταθερότητα και οικονομική ανάπτυξη σε δύσκολους καιρούς που έρχονται ιδιως τωρα με τις συνέπειες του Κωρονοιου. Αλλά κυρίως γιατί θα αφαιρέσει από την Τουρκία το δικαίωμα παρεμβάσεων. Αυτές είναι σκέψεις που ο μέσος πολίτης μπορεί να αντιληφθει μακριά από τις σκοπιμότητες των εχθρών της λύσης του Κυπριακού προβλήματος και αυτού του 20-25% του πληθυσμού που φαίνεται να έχει βολευθεί και με την κατοχή (αποδοχή δύο κρατών) ή με τη συνέχιση του Στάτους Κβο.

Χάρης Ψάλτης
Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής και Αναπτυξιακής Ψυχολογίας
Τμήμα Ψυχολογίας
Πανεπιστήμιο Κύπρου

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση

X