*Του Χρήστου Κυπριανού
Η Κυπριακή κοινωνία έχει υποστεί μεγάλες αλλαγές τα τελευταία 47 χρόνια. Οι συνέπειες της Τουρκικής Εισβολής άλλαξαν το χαρακτήρα της Κυπριακής κοινωνίας. Η απώλεια μεγάλου ποσοστού καλλιεργήσιμης γης και οι εισροή των προσφυγών στα αστικά κέντρα, έφεραν το τέλος του αγροτικού της χαρακτήρα. Αποτέλεσμα αυτών των συνεπειών ήταν η μετατροπή της από καθαρά αγροτική σε αστική κοινωνία, όσον αφορά την επαγγελματική απασχόληση και τον τόπο κατοικίας. Πλέον την μερίδα του λέοντος σε ό,τι αφορά την απασχόληση έχει ο τομέας των υπηρεσιών. Επίσης οι περισσότεροι άνθρωποι κατοικούν στις πόλεις αντί στις αγροτικές περιοχές όπως συνέβαινε πριν το 1974.
Αυτό θα ανέμενε κανείς πως θα οδηγούσε στον σχηματισμό μιας σύγχρονης κοινωνίας. Αντίθετα όμως η Κυπριακή κοινωνία παραμένει βαθιά συντηρητική και κλειστή κοινωνία όσον αφορά ορισμένες κοινωνικές συμπεριφορές. Το επακόλουθο αυτού είναι να αποτελεί ένα υβρίδιο μεταξύ μιας παραδοσιακής και μιας σύγχρονης κοινωνίας. Σε συνδυασμό με τον τρόπο λειτουργίας του Κυπριακού κράτους, από ιδρύσεως του, αυτό οδήγησε σε φαινόμενα νεποτισμού, ελιτισμού, κουμπαροκρατίας και οικογενειοκρατίας. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε ένα μη υγιές πολιτικό σύστημα με κύριο χαρακτηριστικό την εντύπωση πως οι πολίτες έχουν ανάγκη τους πολιτικούς και όχι το αντίθετο και κατ’ επέκταση ευνόησε το λαϊκισμό ως κύριο μέσο έκφρασης πολιτικής.
Κυπριακό, οικονομία και Λαϊκισμός
Το κύριο ζήτημα που ανησυχούσε την πλειοψηφία των ψηφοφόρων υπήρξε τουλάχιστον μέχρι τις βουλευτικές του 2011 το Κυπριακό. Από το 2013 και μετά, η Οικονομία και οι οικονομικές πολιτικές αποτελούν κυρίαρχο ζήτημα για τους πολίτες, ένεκα και της οικονομικής κρίσης. Ένα άλλο σημαντικό κριτήριο για κάποιους ψηφοφόρους ήταν το συμφέρον. Δηλαδή ορισμένοι ψήφιζαν ανάλογα με το ποιος θα μπορούσε να ικανοποιήσει τα προσωπικά τους συμφέροντα και όπως μπορεί να αντιληφθεί κάποιος αυτό αποτελεί στρέβλωση. Μια στρέβλωση την οποία όσο και να καταδίκαζαν λεκτικά οι κομματικοί ταγοί, δεν έκαναν τίποτα για να την ανατρέψουν και αυτό για ευνόητους λόγους.
Το Κυπριακό αποτελούσε πεδίο δόξης λαμπρόν για τους εκάστοτε λαϊκιστές αυτού του νησιού. Συνθηματολογία, αλυτρωτισμοί, εθνικιστικές κορόνες κυριαρχούσαν για χρόνια στο πολιτικό πεδίο του τόπου. Οι ανέφικτες υποσχέσεις που εκστομίζονταν, γνωρίζοντας αυτοί που τα έλεγαν για το ανέφικτο των προτάσεων τους, για να μαζέψουν ψήφους παίζουν με τον πόνο των ανθρώπων. Πολιτικές καριέρες που στήθηκαν πάνω στο πτώμα του Κυπριακού. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι έχουμε φθάσει ένα βήμα από τη διχοτόμηση, έχουν κουράσει τον κόσμο και έχουν αυξήσει τη δυσπιστία απέναντι στα πολιτικά πρόσωπα.
Η οικονομική κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 2010 ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο σοκ στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας μετά την Τουρκική Εισβολή το 1974. Και αν η Τουρκική εισβολή άλλαξε το χαρακτήρα της Κυπριακής Κοινωνίας, η οικονομική κρίση αύξησε το χάσμα μεταξύ των τάξεων δημιουργώντας νέα δεδομένα. Τα μεσαία και τα μικρομεσαία στρώματα της κοινωνίας είδαν τα εισοδήματα τους να μειώνονται σε μεγάλο βαθμό και να ανατρέπονται οι ισορροπίες που επικρατούσαν μέχρι τότε. Καθώς έβλεπαν την κούραση και τον κορεσμό των πολιτών από τη στασιμότητα στο Κυπριακό, βρέθηκε ένα νέο πεδίο έκφρασης λαϊκίστικης πολιτικής.
Απαξίωση και Απολιτικοποίηση
Καθώς πλησιάζουμε ολοένα και πιο κοντά στην ημερομηνία της διεξαγωγής των βουλευτικών εκλογών, ένα μόνο συμπέρασμα μπορεί να βγει αβίαστα, ότι οι πολιτικοί δεν πείθουν μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας για τις αγνές τους προθέσεις. Το πολιτικό σύστημα έσπειρε ανέμους και τώρα θερίζει θύελλες. Η μεγάλη απογοήτευση που νιώθει ο μέσος Κύπριος για τα φαινόμενα διαφθοράς, τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας και τη διαχείριση του Κυπριακού, έχουν δημιουργήσει μια τεράστια απαξίωση που αγγίζει όλα τα κόμματα.
Αυτή η απαξίωση οδηγεί και στην απολιτικοποίηση, κάτι αρκετά επικίνδυνο για μια κοινωνία. Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση πως η πολιτικοποίηση και η κομματικοποίηση είναι τα ίδια πράγματα. Κάποιος μπορεί να ενδιαφέρεται για την πολιτική ζωή χωρίς απαραίτητα να είναι μέλος κάποιου πολιτικού σχηματισμού. Ο λαϊκισμός συνέβαλε στην αυξανόμενη τάση της απολιτικοποίησης ανάμεσα στο ψηφοφόρους. Ουσιαστικά λαϊκισμός και απολιτικοποίηση είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Οι συνέπειες της απολιτικοποίησης είναι τα μεγάλα ποσοστά απόχης που εμφανίζονται στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Ολοένα και περισσότεροι πολίτες απέχουν συνειδητά από τις εκλογές καθώς θεωρούν πως η ψήφος τους δεν έχει αντίκρισμα και αυτό δεν είναι καθόλου καλό για τη δημοκρατία.
Η αλλαγή που δεν ήρθε ποτέ: Βουλευτικές 2021
Εκεί που θα ανάμενε κάποιος να δει κάτι διαφορετικό στο τρόπο με το οποίο διεξάγεται ο προεκλογικός αγώνας, κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες της πανδημίας, για ακόμα μια φορά επαναλαμβάνεται το ίδιο σκηνικό. Κοκορομαχίες, τάχα ευφάνταστες προτάσεις και μικροκομματικά παιχνίδια. Η πανδημία αποτελεί ακόμα ένα πεδίο για το οποίο θα ακουστούν πολλά τις επόμενες εβδομάδες. Από μόνο του το θέμα αυτό προσφέρεται για να ξεσαλώσουν οι απανταχού λαϊκιστές που θα θελήσουν να εκμεταλλευτούν την ψήφο διαμαρτυρίας μεγάλης μερίδας των πολιτών.
Αυτό που θα ανέμενε κανείς είναι ρεαλιστικές προτάσεις για αντιμετώπιση των προβλημάτων και επικέντρωση στις προτεινόμενες λύσεις και όχι στα ίδια τα προβλήματα. Αντίθετα, κυριαρχεί ένας πολιτικός λόγος που χαϊδεύει τα αυτιά των ψηφοφόρων και κυρίως αυτών των κομματικών ακροατήριων. Όσο και αν διαλαλούν οι εκπρόσωποι του πολιτικού συστήματος πως επιζητούν την αλλαγή, ο τρόπος με τον οποίο πολιτεύονται αποδεικνύει το αντίθετο. Ακόμη και αν δεν το αντιλαμβάνονται, μακροχρόνια αυτό δεν πρόκειται να ωφελήσει κανένα.
*Ba Κοινωνιολογίας, Μa New Media and Society.
