Kathimerini.gr
Οι γυναίκες αντιμετωπίζουν έναν κυκεώνα αλλαγών στη μέση ηλικία: σύνδρομο της «άδειας φωλιάς», θέσεις ευθύνης στην εργασία τους, ηλικιωμένοι γονείς με προβλήματα υγείας, εμμηνόπαυση. Υπάρχει όμως και άλλη μία πηγή πίεσης στην οποία αξίζει να στρέψουμε την προσοχή μας: έχουν πολύ υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης υψηλής αρτηριακής πίεσης, μιας πάθησης που συχνά αποκαλείται «σιωπηρός δολοφόνος», καθώς συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα.
Η υψηλή αρτηριακή πίεση, ιατρικά γνωστή ως υπέρταση, σημαίνει ότι το αίμα πιέζει τα τοιχώματα των αρτηριών περισσότερο από το φυσιολογικό. Η πάθηση ορίζεται ως τιμή αρτηριακής πίεσης 130/80 χιλιοστά στήλης υδραργύρου (mm Hg) και άνω και αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιακή προσβολή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, νεφρική νόσο, διαταραχές της όρασης και πολλά άλλα σοβαρά προβλήματα.
Αποτελεί μεγάλη πηγή ανησυχίας και για τα δύο φύλα: σχεδόν οι μισοί ενήλικοι Αμερικανοί έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ. Και παρόλο που έως την ηλικία των 50 ετών περίπου η γυναικεία αρτηριακή πίεση είναι συνήθως χαμηλότερη από εκείνη των ανδρών, έως την ηλικία των 60 ετών έχουμε «προλάβει» τους άνδρες και εμφανίζουμε παρόμοιο ποσοστό υπέρτασης. Εκτιμάται ότι 41% των γυναικών αναπτύσσουν υψηλή αρτηριακή πίεση μετά την εμμηνόπαυση – ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από εκείνο που παρατηρείται στις γυναίκες πριν από αυτό το στάδιο της ζωής τους, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Αυγούστου 2024 του Current Heart Failure Reports.
Ο κίνδυνος μπορεί να αυξηθεί ύπουλα στις γυναίκες, λένε οι ειδικοί του Χάρβαρντ. Οι αιτίες αυτής της αύξησης δεν είναι πάντα προφανείς. «Ο γενικός κανόνας είναι ότι οι γυναίκες τείνουν να αναπτύσσουν καρδιαγγειακή νόσο 10 χρόνια αργότερα από τους συνομηλίκους τους άνδρες. Το ίδιο παρατηρείται και για την υψηλή αρτηριακή πίεση», σχολιάζει η δρ Jennifer Cluett, γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, το οποίο συνεργάζεται με το Χάρβαρντ. «Επειδή η αρτηριακή πίεση συνήθως αυξάνεται με την ηλικία, τα άτομα που είχαν πάντα καλή αρτηριακή πίεση συχνά αιφνιδιάζονται όταν ξαφνικά γίνεται υψηλή».
Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο στις γυναίκες
Δείτε τι συμβαίνει στη μέση ηλικία στις γυναίκες και αυξάνει τον κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης:
Εμμηνόπαυση. Ανεξαρτήτως φύλου, το τοίχωμα των αρτηριών σκληραίνει σταδιακά καθώς μεγαλώνουμε. Πριν από την εμμηνόπαυση, τα οιστρογόνα δρουν ανασταλτικά στην ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης (δηλαδή στη συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες). Καθώς όμως προχωράμε προς την εμμηνόπαυση, αυτή η προστατευτική δράση μειώνεται, ακολουθώντας από κοντά τη μείωση των οιστρογόνων.
«Τα οιστρογόνα βελτιώνουν τη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων και αναστέλλουν τη φλεγμονή», εξηγεί η δρ Cluett. «Έτσι, η μείωση των οιστρογόνων συμβάλλει περαιτέρω στη φυσιολογική αύξηση της αρτηριακής πίεσης που σχετίζεται με την ηλικία».
Αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Το συμπαθητικό νευρικό σύστημα ρυθμίζει την αντίδραση πάλης ή φυγής, η οποία μας προετοιμάζει για δράση σε καταστάσεις κινδύνου. Στη μέση ηλικία, όμως, το επίπεδο δραστηριότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος των γυναικών είναι υψηλότερο από ό,τι των ανδρών. Παρόλο που κάποιες από τις δράσεις αυτού του συστήματος μπορεί να είναι χρήσιμες, κάποιες άλλες σίγουρα δεν είναι.
«Το γεγονός ότι οι γυναίκες έχουν υψηλότερη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος έχει λογική σύνδεση με την υπέρταση, καθώς αποτελεί άλλον έναν παράγοντα που συμβάλλει μακροπρόθεσμα στην υψηλή αρτηριακή πίεση», εξηγεί η δρ Cara Guardino, καρδιολόγος στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Mount Auburn Hospital.
Αύξηση και ανακατανομή του σωματικού βάρους. Και τα δύο φύλα έχουν μια τάση να παίρνουν βάρος στη μέση ηλικία, καθώς σταδιακά χάνουν μυϊκή μάζα και καίνε λιγότερες θερμίδες. Όμως, η απώλεια των οιστρογόνων στις γυναίκες ευνοεί επίσης μια ανακατανομή του βάρους, με περισσότερη εναπόθεση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς. Και τα δύο αυτά γεγονότα αποτελούν παράγοντες κινδύνου για υψηλή αρτηριακή πίεση.
«Σίγουρα, κατά τη μέση ηλικία υπάρχουν μεταβολικές αλλαγές οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του βάρους και σε αυτό που ονομάζουμε κεντρική παχυσαρκία – αύξηση του λίπους γύρω από τη μέση μας», αναφέρει η δρ Cluett. «Αυτό μπορεί να αυξήσει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο».
Στρες. Μέσα σε όλες τις μεταβατικές φάσεις που βιώνουμε κατά τη μέση ηλικία, υπάρχουν πολλά που δεν μπορούμε να ελέγξουμε. Το στρες που αναπτύσσεται μπορεί να μεταφραστεί σε υψηλότερο επίπεδο κορτιζόλης, μιας ορμόνης που μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή πίεση, μέσω στένωσης, της συστολής των αιμοφόρων αγγείων.
«Γνωρίζουμε ότι το στρες αυξάνει την καρδιακή συχνότητα και προκαλεί συστολή των αιμοφόρων αγγείων», εξηγεί η δρ Cluett. «Όταν είναι χρόνιο, μπορεί να προκαλέσει μια πιο παρατεταμένη υψηλή αρτηριακή πίεση. Είναι ένας σημαντικός παράγοντας».
Κληρονομικότητα. Οι γενετικοί μας κίνδυνοι δεν εμφανίζονται ξαφνικά στη μέση ηλικία· ωστόσο, πρόκειται για μια φάση της ζωής κατά την οποία είναι πιο πιθανό να εκδηλωθούν. Είναι σαφές ότι η τάση ενός ανθρώπου για υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να είναι κληρονομική, αφού τα γονίδια επηρεάζουν την ελαστικότητα των αιμοφόρων αγγείων καθώς και άλλους παράγοντες, αναφέρουν οι ειδικοί του Χάρβαρντ.
Ορισμένες γενετικά καθοριζόμενες παθήσεις μπορούν επίσης να αυξήσουν πολύ τις πιθανότητες για υψηλή αρτηριακή πίεση, επισημαίνει η δρ Cluett. «Ενθαρρύνω τα άτομα που έχουν οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης σε ασυνήθιστα νεαρή ηλικία ή ιστορικό επιπλοκών εξαιτίας αυτής –όπως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια σε ηλικία 40-50 ετών– να ζητούν προληπτικό έλεγχο για παθήσεις που μπορεί να προκαλούν υψηλή αρτηριακή πίεση», αναφέρει.
Η υψηλή αρτηριακή πίεση δεν είναι αναπόφευκτη
Παρόλο που οι πιθανότητες ανάπτυξης υψηλής αρτηριακής πίεσης συσσωρεύονται στη μέση ηλικία, υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να αντισταθμίσουμε τον κίνδυνο. Οι ειδικές του Χάρβαρντ προτείνουν τα εξής:
Ασκηθείτε. Μεγάλοι οργανισμοί υγείας συνιστούν τουλάχιστον 150 λεπτά άσκησης μέτριας έως υψηλής έντασης την εβδομάδα. Η άσκηση αυτή μπορεί να περιλαμβάνει γρήγορο περπάτημα, κολύμβηση, ποδηλασία και κηπουρική. «Το απλό περπάτημα από μόνο του έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την υψηλή αρτηριακή πίεση μακροπρόθεσμα», λέει η δρ Cara Guardino, καρδιολόγος στο Mount Auburn Hospital. «Προσπαθούμε πραγματικά να τονίσουμε ότι θα πρέπει να γίνει ρουτίνα».
Περιορίστε το αλκοόλ. Οι γυναίκες δεν θα πρέπει να πίνουν περισσότερο από ένα αλκοολούχο ποτό την ημέρα, επισημαίνει η δρ Guardino, γιατί το ποτό μπορεί να επηρεάσει την αρτηριακή πίεση. «Στο παρελθόν, θεωρούσαμε ότι το αλκοόλ ασκεί κάποιες προστατευτικές δράσεις στην καρδιά», αναφέρει. «Ωστόσο, πιο πρόσφατα δεδομένα έχουν δείξει ότι μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για διάφορες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής αρτηριακής πίεσης και άλλων μορφών καρδιαγγειακής νόσου».
Μειώστε την πρόσληψη αλατιού. Το αλάτι προστίθεται σε πολλές τροφές στη φάση της επεξεργασίας ή του μαγειρέματος. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά να μην καταναλώνουμε περισσότερα από 2 γραμμάρια την ημέρα και η ποσότητα αυτή θα πρέπει να είναι χαμηλότερη στα άτομα που έχουν ήδη υψηλή αρτηριακή πίεση.
«Είναι σπουδαίο για μένα όταν οι ασθενείς μού λένε ότι άρχισαν να διαβάζουν τις ετικέτες των τροφίμων και δεν είχαν συνειδητοποιήσει πόσο πολύ αλάτι είναι κρυμμένο στις τροφές», λέει η δρ Guardino. Η δρ Jennifer Cluett, γιατρός πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Ιατρικό Κέντρο Beth Israel Deaconess, συμφωνεί. «∆ιαβάζετε τις ετικέτες, ελέγχετε τα μεγέθη των μερίδων και δώστε προτεραιότητα σε τροφές που δεν χρειάζονται ετικέτες, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά», συνιστά η δρ Cluett.
Ελέγξτε το βάρος σας. Το υπερβάλλον βάρος αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης υψηλής αρτηριακής πίεσης και η απώλεια των παραπανίσιων κιλών μπορεί να μειώσει πολύ την αρτηριακή πίεση. «Στόχος δεν είναι να επιστρέψετε στα κιλά που είχατε στο λύκειο ή την ημέρα του γάμου σας, αλλά να επιδιώξετε σταδιακές, βιώσιμες αλλαγές», παρατηρεί η δρ Cluett.
Μην καπνίζετε. Το κάπνισμα προκαλεί συστολή των αιμοφόρων αγγείων. Για τον λόγο αυτόν, το να κόψετε το κάπνισμα –ή, ακόμη καλύτερα, να μην το ξεκινήσετε ποτέ– είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να αποφύγετε την υψηλή αρτηριακή πίεση.
∆ώστε προτεραιότητα στον ύπνο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι ο ανεπαρκής ύπνος, που ορίζεται ως λιγότερες από επτά ώρες κάθε νύχτα, αυξάνει τον κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης, επισημαίνει η δρ Guardino.
Καταπολεμήστε το στρες. Ο διαλογισμός, η τήρηση ημερολογίου, η γιόγκα, το τάι τσι και η ψυχοθεραπεία είναι όλα αποτελεσματικές προσεγγίσεις για την καταπολέμηση του στρες. Ωστόσο, κάθε άτομο μπορεί να αντιλαμβάνεται διαφορετικά τις προσπάθειες μείωσης του στρες. «Κάποιοι βρίσκουν πολύ χαλαρωτική τη συμμετοχή σε μια ομάδα πλεξίματος. Ο εθελοντισμός μπορεί επίσης να μειώσει το στρες», λέει η δρ Cluett. «Εξαρτάται από το τι δίνει χαρά στον καθένα».
