Σκοτάδι βαθύ

Πόσο πιστεύετε ότι έχουν αλλάξει τα πράγματα στο πώς βλέπουμε και αντικρίζουμε τα πράγματα σε αυτό τον τόπο, σε ό,τι αφορά εν γένει την παιδεία και τον πολιτισμό μας, ας πούμε τα τελευταία σαράντα χρόνια; Λίγο, πολύ, ελάχιστα, πάρα πολύ; Πόσο; ∆εν θέλω να σας στεναχωρήσω, αλλά νομίζω θα το κάνω και θα μοιραστώ μαζί σας και τη δική μου στεναχώρια… Καθόλου και αυτό το καθόλου θα πρέπει όλους τους υπεύθυνους να τους ταρακουνήσει, μπας και δούμε άσπρη μέρα. ∆ιότι όσο και να αλλάξεις ταμπέλες, όσα διεθνή και μη φεστιβάλ να κάνεις, όσες επιχορηγήσεις και χρηματοδοτήσεις και αν παράσχεις, δεν θα καταφέρεις τίποτα, κα Πολιτεία, διότι το πρόβλημα δεν είναι να ικανοποιούνται οι λίγοι και οι «έχοντες και έχουσες εργασία», αλλά οι πολλοί και αυτό από κάτω προς τα πάνω.

Θα μου πείτε από πού αντλώ τη βεβαιότητα της παραπάνω απάντησης του Καθόλου και θα σας πω… «Είναι και στους στραβούς φωτεινότερο πως εμείς οι Κύπριοι δεν ξαίρουμε τι είμαστε […] Στενοί μιμητές σκοτώνουμε την ντόπια δημιουργικότητα για μαϊμουδισμούς αμφίβολης αξίας. Πες από σνομπισμό και παραξηγημένη προοδευτικότητα, πες από άγνοια στα σκολειά μας κ’ έλλειψη ενδιαφέροντος από τους αρμόδιους, καταφρονούμε κάθε τι δικό μας». Θέλετε και άλλο; Να σας γράψω κι άλλο, για να καταλάβετε από πού άντλησα τη βεβαιότητα της απάντησης ότι τίποτε δεν άλλαξε ουσιαστικά –και όχι δεν μηδενίζω όσα επετεύχθησαν από το 1878 ή το 1931 ή το 1955 ή το 1960 και εντεύθεν, στον πλανήτη γη ζούσαμε όχι σε γυάλα–, έχουμε και λέμε, λοιπόν: «[…] Μα ίσως αν δε μαθαίνουμε τον τόπο μας, μαθαίνουμε όμως την ιστορία του. εδώ κι’ είνε η αποκαρδίωση! Εδώ κι’ αν έχουμε βαθειά μεσάνυχτα! […]. Η κυπριακή ιστορία δεν διδάσκεται στα κυπριακά σχολεία ούτε μία ώρα! […]».

Νομίζετε ότι έχουμε πάψει να τα συζητάμε αυτά σήμερα, τώρα που διαβάζετε αυτές τις γραμμές; Αυτά που –αν θέλετε– έθιγε η θεατρική παράσταση Out of Necessity και έκανε σε όλους τόση εντύπωση; Προσέξτε και στην παράσταση άρχιζαν από το 1960. Έχουμε πάψει σήμερα να ασχολούμαστε με τοποιοι είμαστε; Όχι, απλώς σκεφτήκαμε να σπάμε το μυαλό μας ποιοι δεν είμαστε, ποιοι δεν θέλουμε να είμαστε, αλλά όχι το ποιοι είμαστε, και το πού ήμασταν και προς τα πού θέλουμε από εδώ και πέρα να κατευθυνθούμε. Και συνεχίζω «[…] Τον τόπο μας λοιπόν δεν τονέ ξαίρουμε. Την ιστορία του επίσης. Άραγε να ξαίρουμε την τέχνη του στο πέρασμα των αιώνων; Εδώ θενά τα μπλέξουμε και δε θάχουνε ξεδιάλυμα. – Α, ναι! Υπάρχει ένα σπίτι στη Λευκωσία, που το λένε μένα παράξενο όνομα… “Μουσείο”. Βέβαια: Μουσείο. Κ’ έχει μέσα το σπίτι τούτο κούζες, πιιιι κούζες, περισσότερες και μεγαλύτερες από κείνες πούναι στα κουζάρικα του Βαρωσιού».

Εκείνο το σπίτι στη Λευκωσία με τις κούζες, ακόμα το ίδιο είναι λίγο πολύ, λίγο η πανδημία, λίγο τα ενοίκια, λίγο έτσι και λίγο γιουβέτσι είναι το ίδιο… Τον νου μας στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, όμως, μην αλλάξει προϊστάμενο και βρούνε πάτημα στο Ψευδοκράτος, γιατί αυτό περιμένανε και ο Τ/κ ηγέτης Ερσίν Τατάρ και ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, πότε θα κάνουμε τη συνταγματική εκτροπή της διοικητικής αλλαγής… Τέλος πάντων, μη σας κουράζω άλλο… συνεχίζω: «Περιττό βέβαια να τονίσω πως και στο ζήτημα της κυπριακής τέχνης τα σκολειά μας πλέουν μέσα στο ατέρμονο πέλαγος της άγνοιας;»…

Θα αναρωτιέστε βέβαια με ποιου λόγια σας κάνω τον έξυπνο και πόσο παλιά είναι. Πρόκειται για αποσπάσματα από δύο πρωτοσέλιδα υπομνήματα του φιλολόγου Κώστα Προυσή στην εφημερίδα «Πρωινή», με το τίτλο: «Ακόμη ένα κυπριακό υπόμνημα» και τους υπότιτλους στο Α΄ μέρος «Να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, τον τόπο μας, την ιστορία του» και στο Β΄ μέρος «Αγνοούμε την κυπριακή ιστορία, την κυπριακή τέχνη» και δημοσιεύθηκαν το κοντινό στα σημερινά πράγματα Ιούλιο του 1934. Υπολογίστε πόσα χρόνια πέρασαν και εμείς ακόμα ψάχνουμε και τίποτε δεν βρίσκουμε!

Στο κείμενό του ο Κώστας Προυσής γράφει κάτι πολύ σημαντικό και με αυτό θέλω να κλείσω: «Μιλάμε για ιμπρεσσιονισμούς, φουτουρισμούς, κυβισμούς, φασισμούς και ένα σωρό άλλους –ισμούς και μόνο για ένα –ισμό δεν καταδεχόμαστε να μιλήσουμε, για τον κυπριωτισμό». Προσοχή εδώ, σήμερα καταντήσαμε να μιλάμε ακατάσχετα για κυπριωτισμό αλά καρτ, όπως βολεύει το αφήγημα του καθένα από εμάς, κυπριωτισμός να ’ναι και ας είναι και τελευταίας εσοδείας και με μπόλικους άλλους –ισμούς ανακατεμένος... «∆εν ξαίρουμε ποιοι είμαστε, γιατί δεν ξαίρουμε ποιοι πέρασαν από το πολύπαθο αυτό νησί, ποιοι, πότε και πώς έζησαν […] Ούτε τι είναι δικό μας γνωρίζουμε, ούτε τι είναι ξένο ξεχωρίζουμε, μα βαδίζουμε έχοντας πίσω μας βαθύτατο σκοτάδι, το άγνωστο παρελθόν και μπρος μας μυστήριο αξεδιάλυτο, το απατηλό μέλλον», κάντε τις αναγωγές.