Της Μαρίνας Οικονομίδου
Μία εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, μία εικόνα μπορεί να κτίσει και να συνθλίψει καριέρες, μπορεί να ενισχύσει αφηγήματα και να τα αποδομήσει στο λεπτό. Έτσι, όταν κυκλοφόρησε το βίντεο από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ το 2018, με τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ να τρεκλίζει και να ανεβαίνει το βάθρο υποβασταζόμενος, προκάλεσε αναπόφευκτα αμηχανία. Και λέμε αμηχανία γιατί εύκολα δημιουργείτο ο συνειρμός πως με τον ίδιο τρόπο τρεκλίζει και σύρεται ολόκληρο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Ένας συνειρμός καθόλου τυχαίος, καθώς μέχρι και το 2018 η Ε.Ε. απέτυχε οικτρά στις δύο –μέχρι τότε– μεγαλύτερες προκλήσεις: να χειριστεί την παγκόσμια οικονομική κρίση αλλά και το προσφυγικό πρόβλημα. Αμήχανα οι Βρυξέλλες παρακολουθούσαν τις εξελίξεις να τις προσπερνούν, αμήχανα παρακολουθούσαν και το κάθε κράτος μέλος να λειτουργεί σκεπτόμενο πρώτο και κύρια τα δικά του συμφέροντα, ενώ ηγέτες που ήταν βέβαιοι πως η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα υπερισχύσει των λανθασμένων χειρισμών και των αλόγιστων σπαταλών που έκαναν στα κράτη τους και πως θα τους δώσει χέρι βοηθείας, έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους. Στην Κύπρο για παράδειγμα λάβαμε το μάθημά μας με οδυνηρό τρόπο.
Ο Νίκος Αναστασιάδης, που ανήγαγε σε κύριο προεκλογικό αφήγημα τους ισχυρούς δεσμούς που είχε με τους ηγέτες των κρατών μελών της Ε.Ε. και του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, δεσμοί που θα βοηθούσαν την Κύπρο να βγει αξιοπρεπώς από την οικονομική κρίση, επέστρεψε από το Eurogroup ταπεινωμένος, με το πιστόλι στον κρόταφο και το κούρεμα καταθέσεων στην τσέπη. Όμως και στο Κυπριακό, ενώ αναμέναμε πως μπροστά στις τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, η Ε.Ε. θα «γονατίσει» οικονομικά την Άγκυρα, παρακολουθούσαμε τον ένα Ευρωπαίο αξιωματούχο μετά τον άλλο να συνδιαλέγονται και να φωτογραφίζονται χαμογελαστοί με τον Ερντογάν, διασφαλίζοντας τα συμφέροντά τους γύρω από το μεταναστευτικό.
Η Ε.Ε. δεν είναι κοινωφελές ίδρυμα και δεν είμαστε ούτε αφελείς ούτε ρομαντικοί να πιστεύουμε πως μπορεί να επικρατήσει η αλληλεγγύη και το δίκαιο, έναντι των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Όμως αυτή η πρωτόγνωρη κρίση που αφορά τη ζωή και τον θάνατο των πολιτών, έβγαλε στο προσκήνιο όλη την παρακμή που κρύβει. Εγωισμούς, χάος, υπερβολική αυτοπεποίθηση που στοιχίζει. Όφειλαν να γνωρίζουν καλύτερα, όφειλαν να είναι καλύτερα προετοιμασμένοι και σίγουρα όφειλαν να έχουν καλύτερα αντανακλαστικά. Όλα τα υπόλοιπα αποτελούν ιστορία για το πώς η Ε.Ε. έχασε ακόμη ένα στοίχημα σε μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών.
Μία εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις.
Έτσι και στην περίπτωση της Ε.Ε. σήμερα. Την ώρα που οι νεκροί αυξάνονταν στην Ιταλία και η χώρα ζητούσε απεγνωσμένα βοήθεια από τις Βρυξέλλες, η πρόεδρος της Κομισιόν έδινε μαθήματα στους Ευρωπαίους για το πώς πρέπει να πλένουν τα χέρια τους. Αποστειρωμένη από αισθήματα, απομονωμένη μέσα στη γυάλα των Βρυξελλών και κυρίως αποκομμένη από την πραγματικότητα. Και λέμε αποκομμένη από την πραγματικότητα, γιατί ενώ στις 24 Ιανουαρίου στο Νταβός, οι εμπειρογνώμονες προειδοποιούσαν πως αυτή η κρίση θα μετατραπεί σε παγκόσμιο πρόβλημα, η πρόεδρος της Κομισιόν δεν είπε λέξη για την επιδημία.
Μιλούσε για την κλιματική αλλαγή και την ψηφιοποίηση. Χρειάστηκε να μετρήσει 50.000 νεκρούς και 600.000 κρούσματα για να αντιληφθεί πως ο κορωνοϊός δεν είναι μία μακρινή κινεζική υπόθεση, αλλά πως η πανδημία μετατρέπει την Ευρώπη σε πεδίο θανάτου. Και εκεί φάνηκαν όλες οι αδυναμίες. Έλεγαν πως είναι έτοιμες όλες οι χώρες να αντιμετωπίσουν την κρίση, ενώ προφανώς και δεν ήταν. Διαβεβαίωναν πως είχαν τον αναγκαίο ιατρικό και προστατευτικό εξοπλισμό. Την ώρα της κρίσης όμως παρακολουθούσαν αμήχανα τη μία χώρα μετά την άλλη να σταματά τις εξαγωγές μασκών και άλλων προστατευτικών εξοπλισμών για να σώσει ο καθένας τη χώρα του.
Η Ε.Ε. θα επιβιώσει και αυτής της δοκιμασίας. Το ερώτημα είναι ποιον ρόλο θα έχει την επόμενη μέρα. Σε αυτή την πανδημία που ο καθένας ενστικτωδώς προστατεύει τον εαυτό του, η Ε.Ε. χρειάζεται μία ηγεσία που θα μεταδώσει το ευρωπαϊκό όραμα και θα πείσει πως μόνο με την ενότητα μπορεί να ξεπεραστεί η πρωτόγνωρη κρίση. Αν δεν το πετύχει ούτε και τώρα, οι μόνες εικόνες που θα μείνουν αποτυπωμένες, είναι μιας ηγεσίας που τρεκλίζει, ψάχνοντας κάπου στήριξη και μιας ηγεσίας που επιχειρεί να αποστειρώσει το τελευταίο ψήγμα ανθρωπιάς της.
