Του Σταύρου Χριστοδούλου
Τα ξέρουμε, λένε πολλοί. Δεν τα ξέρουμε, λέω εγώ. Γιατί αν τα ξέραμε θα κάναμε κάτι γι’ αυτό. Γι’ αυτούς. Για τα αδικαίωτα θύματα της τραγωδίας. Με αυτή τη σκέψη βγήκα από τη θεατρική παράσταση «Η μάνα του». Ένα έργο για μια από τις ανείπωτες ιστορίες του τόπου μας. Αυτές που κι αν ακόμη παραδεχτούμε ότι τις ξέρουμε, δεν μας συγκλόνισαν φαίνεται αρκετά ώστε ν’ αντιδράσουμε. Σάμπως και αν αντιδρούσαμε τι θα συνέβαινε; Επιμένει ο συνήγορος της συνείδησής μας. Δικαιοσύνη. Αυτό θα συνέβαινε. Ώστε 50 χρόνια μετά να μη ζούμε στη σκιά της ανείπωτης Ιστορίας.
Δεν έχω πρόθεση να γράψω για το θεατρικό δρώμενο. Αυτό είναι αρμοδιότητα άλλων. Εκείνο που θέλω όμως να καταγράψω ως θεατής είναι ότι το έργο «Η μάνα του» είναι μια ιστορία που έπρεπε να ειπωθεί. Και για το σθένος της Αλεξίας Παπαλαζάρου θέλω να πω, να σταθεί σε μια σκηνή για να βρεθεί αντιμέτωπη με τους οικογενειακούς εφιάλτες. Αυτός ίσως ήταν ο μόνος τρόπος να γίνει το δράμα που βίωσαν ορατό. Ανιχνεύσιμο από όποιους σε τούτη την ανάπηρη χώρα δεν παραδόθηκαν αμαχητί στη λήθη.
Όταν πέθανε η Αγαθονίκη (Η Μάνα Τους) ακούμπησαν στην αγκαλιά της δύο μαξιλαροθήκες με κόκκαλα. Στη μία τα οστά του Κυριάκου. Στην άλλη του Σωτήρη. Για να είναι οι τρεις τους μαζί κάτω από το χώμα. Μια τελευταία οφειλή στη γυναίκα που στέγνωσε η ψυχή της από τον θυμό και τον πόνο. 1η Ιουλίου 1973 δολοφονήθηκε ο Κυριάκος Παπαλαζάρου. Έφηβος ήταν. Άγουρος και ανυποψίαστος για το μίσος που κόχλαζε γύρω του. Τον έφαγε ένα γνωστό μέλος της ΕΟΚΑ Β, μέσα στη Μητρόπολη Πάφου που το παιδί ήταν οικότροφος. Τίποτε δεν φοβήθηκαν οι φονιάδες. Γιατί ήξεραν μάλλον πως το σκότος της διαφθοράς θα τους προστάτευε. Πέντε αστυνομικοί ήταν μάρτυρες αλλά κανείς τους δεν κατέθεσε. Σε μια δίκη που δεν έγινε ποτέ. Οι διαμαρτυρίες του πατέρα του και της παπαδιάς πνίγηκαν «μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου, μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες». Επέμεναν όμως οι χαροκαμένοι γονείς. Κι όταν, έπειτα από χρόνια, έφτασαν επιτέλους στον γενικό εισαγγελέα για ν’ απαιτήσουν να ανοίξει η υπόθεση, εκείνος τους είπε ότι αδυνατούσε να ανταποκριθεί στο αίτημά τους επειδή η αστυνομία έχασε τον φάκελο. Πώς χάνεται ο φάκελος για τη στυγνή δολοφονία ενός παιδιού; Καμία πειστική απάντηση. Αλλά μπορείτε αν θέλετε να αποζημιωθείτε, τους εξήγησε ο εισαγγελέας. «Να χαίρεστε τα λεφτά σας» ήταν η απάντηση του παπά από τη Χολέτρια.
Έτσι επέστρεψε άπρακτος στο χωριό του ο Παπαλάζαρος. Στην οικογένεια και στον Θεό του. Εννιά παιδιά. Τα δύο θυσία στον βωμό της πατρίδας. Γιατί ένα χρόνο μετά τη δολοφονία του Κυριάκου, την πρώτη μέρα της εισβολής, σκοτώθηκε από τους Τούρκους ο μεγάλος γιος. Σωτήρης Παπαλαζάρου, 21 ετών. Ήρωας. Όπως λέει όμως «Η Μάνα Του»: Εγώ δεν γέννησα ήρωες, γιους γέννησα. Την άκουσε κανείς; Κανείς. Πάντως όχι η Πολιτεία. Μονάχα ο Παπαλάζαρος με το στωικό καθαρό του βλέμμα και τα παιδιά της. Αυτά τα παιδιά που ενδύθηκαν το πένθος από νωρίς δίχως δικαίωμα στη χαρά. Γιατί ήταν Τα Αδέλφια Τους. Εν τω μεταξύ, όσο αυτά τα παιδιά προσπαθούσαν να βρουν τα πατήματά τους στη ζωή, λίγο πιο πέρα ο φονιάς ζούσε ανενόχλητος. Γιατί μια δρασκελιά είναι η Κύπρος και γνωριζόμαστε. Σε μια συνοικία της Λευκωσίας, καλυμμένος πίσω από το πέπλο της ατιμωρησίας, ο δολοφόνος γύρισε σελίδα. Έκανε οικογένεια, πήρε προαγωγή, ξεπλύθηκε στην κοινωνική κολυμβήθρα όπως τόσοι και τόσοι. Επειδή τάχαμου δώσαμε κλάδον ελαίας. Ποιοι ακριβώς τον δώσαμε; Με ποιο δικαίωμα; Ρωτήσαμε άραγε Τη Μάνα Του;
Ο σκοπός δεν είναι η εκδίκηση. Αλλά η δικαιοσύνη. Το είχε πει και ο Παπαλάζαρος, αυτός ο σεβάσμιος παπάς που το μόνο που ζητούσε ήταν να αποδοθεί το δίκαιο. Ξέρουμε πια πως αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Οπότε ας ειπωθεί τουλάχιστον η ιστορία τους, ως ελάχιστος φόρος τιμής στη μνήμη των αθώων νεκρών.
