Πολλά έχουν λεχθεί για το θέμα της Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, εκφράζοντας διαφορετικές απόψεις και προσεγγίσεις στα πώς και τα γιατί. Μια διαπίστωση όμως φαίνεται να παραμένει σταθερή και αυτή δεν είναι άλλη από την αναγκαιότητα της Μεταρρύθμισης. Το εγχείρημα της Μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, όπως αυτό δρομολογήθηκε πριν από περίπου δύο χρόνια από το υπουργείο Εσωτερικών, την Ένωση Δήμων, την Ένωση Κοινοτήτων και σε κατοπινό στάδιο την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών, αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη προσπάθεια εκσυγχρονισμού του συστήματος διακυβέρνησης στην Κύπρο από την ίδρυση της Δημοκρατίας, η διαβούλευση της οποίας βασίστηκε στις αρχές του Χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης και συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς επίσης και σε εκτενείς οικονομοτεχνικές μελέτες.
Τα νομοσχέδια που κατατέθηκαν στη Βουλή τον Ιούνιο του 2020 ήταν προϊόν ενδελεχούς μελέτης, σκληρής δουλειάς και εποικοδομητικού διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων με βασικό άξονα την επίτευξη ενός σύγχρονου και εξευρωπαϊσμένου συστήματος τοπικής διακυβέρνησης στον τόπο μας. Απώτερος στόχος της προσπάθειας αυτής είναι ο πολίτης να αποκτήσει πρόσβαση στην καλύτερη δυνατή ποιότητα υπηρεσιών, με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, το σχέδιο της Μεταρρύθμισης στηρίχτηκε σε πέντε συγκεκριμένους πυλώνες.
Επιγραμματικά, οι πυλώνες αυτοί διασφαλίζουν ότι:
1) Οι νέοι Δήμοι θα έχουν αυξημένες αποκλειστικές αρμοδιότητες και εξουσίες σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως οι Σχολικές Εφορείες, η δημοτική αστυνομία, τα υγειονομικά ζητήματα, μεταξύ άλλων, γεγονός που αποτελεί ουσιαστικά και τον βασικότερο πυλώνα της μεταρρύθμισης. Επιπλέον, θεσμοθετείται η διαβούλευση με διάφορες κρατικές υπηρεσίες, εκεί όπου εμπλέκονται και οι τοπικές αρχές, ώστε να μη λαμβάνονται αποφάσεις γι’ αυτές, χωρίς αυτές. Επί της ουσίας, σημαντικές αρμοδιότητες, όπως για παράδειγμα η έκδοση πολεοδομικών και οικοδομικών αδειών, και ενώ η εκχώρησή τους είχε συμφωνηθεί σε πρώτο στάδιο με την κυβέρνηση, έχουν, στην παρούσα φάση, αφαιρεθεί από το νομοσχέδιο. Ωστόσο, συνεχίζουμε να διεκδικούμε σταθερά τις θέσεις μας, οι οποίες καθρεφτίζονται ρητά και στις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Οι νέοι Δήμοι θα είναι οικονομικά ανεξάρτητοι από το κεντρικό κράτος. Η κρατική χορηγία, η οποία θα προέρχεται από τα τέλη κυκλοφορίας των ιδιωτικής και δημόσιας χρήσης οχημάτων, ενισχύεται σημαντικά. Συνεχίζουμε να διεκδικούμε την εισαγωγή μηχανισμού, ο οποίος θα διασφαλίζει το ύψος της χορηγίας και ρητής πρόνοιας, με την οποία οι νέες αρμοδιότητες θα κοστολογηθούν και οι αντίστοιχοι πόροι θα μεταφερθούν στους Δήμους. Άξια αναφοράς είναι και η εισαγωγή πολλαπλών δικλείδων ασφαλείας για τη διασφάλιση της διαφάνειας στα οικονομικά των Δήμων.
Οι νέοι Δήμοι θα είναι διοικητικά αυτοτελείς από το κεντρικό κράτος, ώστε να μπορούν να ασκούν πραγματική πολιτική στην τοπική κοινωνία. Δεν θα ασκείται πλέον έλεγχος σκοπιμότητας αλλά έλεγχος νομιμότητας.Οι νέοι Δήμοι, ως μεγαλύτερες οντότητες με ενισχυμένες εξουσίες, θα έχουν την απαραίτητη λειτουργική δομή, ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες στον πολίτη. Έγινε προσπάθεια ώστε τα καθήκοντα τόσο των αιρετών, όσο και ο τρόπος λειτουργίας των Επιτροπών να μη συγκρούονται και να διασφαλίζουν τη λιγότερη δυνατή γραφειοκρατία.
Η Ένωση Δήμων, ως το συντονιστικό όργανο των Δήμων, θεσμοθετείται ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Η μεταρρύθμιση δηλαδή θα ρυθμίζει ένα νέο σύστημα, στο οποίο οι Δήμοι θα έχουν αυξημένες αρμοδιότητες και θα μπορούν να ασκούν ουσιαστική πολιτική, μέσω της διοικητικής και της οικονομικής τους αυτοτέλειας από το κεντρικό κράτος. Με άλλα λόγια, θα καταστούν πραγματικές τοπικές αυτο-κυβερνήσεις, όπως ορίζει και ο Χάρτης Τοπικής Αυτοδιοίκησης του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Συχνά σε τοποθετήσεις μου έχω αναφέρει ότι η Ένωση Δήμων εξ αρχής αποφάσισε να μη συμμετέχει στη συζήτηση για τις συνενώσεις / συγχωνεύσεις Τοπικών Αρχών, αφού η μείωση του αριθμού των τοπικών αρχών δεν αποτελεί στόχο της μεταρρύθμισης, αλλά ένα απαραίτητο εργαλείο, ώστε οι νέες οντότητες που θα δημιουργηθούν να καταστούν βιώσιμες και λειτουργικές. Ομολογουμένως, στο στάδιο της διαβούλευσης των νομοσχεδίων στη Βουλή, έχουν επέλθει ορισμένες αλλαγές που μας έχουν προβληματίσει, αφού υπάρχει η αίσθηση ότι συγκεκριμένες πρόνοιες εκτροχιάζουν τη μεταρρύθμιση από τους στόχους και τη φιλοσοφία της. Γι’ αυτό, έχουμε εκφράσει επανειλημμένα την επιθυμία και την ετοιμότητα της Ένωσης Δήμων για διαβούλευση επί των συγκεκριμένων σημείων. Η πρόσφατη απόφαση της Βουλής για παράταση της υφιστάμενης θητείας δείχνει, πιστεύω, την προσήλωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην επίτευξη της Μεταρρύθμισης. Ωστόσο, για να έχει νόημα, οφείλουμε να κερδίσουμε το στοίχημα αυτό. Για την Κύπρο, τη δημοκρατία και τον πολίτη.
Ο κ. Ανδρέας Βύρας είναι πρόεδρος της Ένωσης Δήμων.
