ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Η ανάγκη εκπαίδευσης και εφαρμογής της Νοσηλευτικής τηλεφροντίδας

Δρ. Ευανθία Ασημακοπούλου *

Η ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών της τεχνολογίας και των επικοινωνιών τα τελευταία χρόνια αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης οποιουδήποτε τομέα της ζωής μας, αλλά και εξέλιξης του πολιτισμού μας. Έχει επιτρέψει στους ανθρώπους να επικοινωνούν μεταξύ τους με οπτικοακουστικό τρόπο, ακόμα κι αν βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη. Οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ) εφαρμόζονται πλέον όχι μόνο από επαγγελματίες, αλλά και από το ευρύ κοινό, άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου ο μισός πληθυσμός της γης διαθέτει έξυπνες συσκευές (smartphones) και πρόσβαση στο διαδίκτυο. Οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές έχουν εισβάλλει σε όλους τους τομείς των επιστημών, καθώς και στον τομέα της υγείας και χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στην παροχή φροντίδας.

Η πανδημία COVID-19 οδήγησε στη χρήση νέων τρόπων, μερικών ήδη υπαρχόντων, στον χώρο της εργασίας, της επικοινωνίας, του εμπορίου, της εκπαίδευσης ακόμη και στη θεραπεία και τη φροντίδα ασθενών. Οι πολιτικές των χωρών είναι υπεύθυνες για τη μείωση και την εξάλειψη της εξάπλωσης του ιού, ελέγχοντας και θεραπεύοντας ασθενείς και λαμβάνοντας αυστηρά μέτρα, όπως η τοποθέτηση των πολιτών σε καραντίνα, ο περιορισμός των μετακινήσεων και των δραστηριοτήτων, το κλείσιμο των σχολείων και την ακύρωση μαζικών συγκεντρώσεων, όπως αθλητικών εκδηλώσεων και συναυλιών σε ολόκληρη την κοινότητα. Η εργασία και η μελέτη από το σπίτι, μέσω ηλεκτρονικής πλατφόρμας, μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των τηλεδιασκέψεων έγινε η νέα μας καθημερινότητα. Πολλές δημόσιες υπηρεσίες που παρέμειναν κλειστές για την πρόληψη της μετάδοσης του COVID-19, είναι πλέον διαθέσιμες στο διαδίκτυο και οι περισσότεροι από τους μαθητές και φοιτητές έχουν εκπαιδευτεί και χρησιμοποιούν τις μεθόδους της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.

Το πρόθεμα «τηλε-» που σημαίνει «από απόσταση», όταν συνδυάζεται με όρους όπως η υγεία, η ιατρική, η νοσηλευτική, έχει την έννοια της παροχής και της διαχείρισης της φροντίδας υγείας από απόσταση με τη χρήση ΤΠΕ. Η τηλεϋγεία (telehealth), παρόλο που χρησιμοποιείται εναλλακτικά με την τηλεϊατρική, αποτελεί μια ευρύτερη έννοια που αναφέρεται σε υγιή πληθυσμό και βασίζεται στην άμεση πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Τα συστήματα τηλεϋγείας που αναπτύχθηκαν για να καλύψουν τις αυξανόμενες ανάγκες στον χώρο της υγείας, μοιραία έλαβαν και πιο συγκεκριμένες μορφές. Στην τηλεϊατρική (telemedicine) εφαρμόζονται οι ΤΠΕ για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τη διάγνωση, τη θεραπεία, την πρόληψη ασθενειών, τη συνεχή εκπαίδευση, καθώς και για την έρευνα και για την αναβάθμιση των υπηρεσιών υγείας της κοινωνίας.

Η τηλενοσηλευτική (telenursing) αναδύθηκε για να περιγράψει τη νοσηλευτική φροντίδα ασθενών από απόσταση, με τη χρήση νέων τεχνολογικών εφαρμογών. Η Νοσηλευτική τηλεφροντίδα (Nursing telecare), ένας πιο εξειδικευμένος όρος για την παροχή εξ αποστάσεως φροντίδας, χωρίζεται σε τρεις γενιές. Η πρώτη γενιά τηλεφροντίδας, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται ήδη από το 1980, επιτρέπει σε άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με ειδικές ανάγκες και χρόνιους ασθενείς να στέλνουν κλήσεις βοήθειας μέσω μιας φορητής συσκευής με προσωπικά συστήματα συναγερμού. Οι κλήσεις απευθύνονται σε ένα κέντρο, το οποίο στη συνέχεια επικοινωνεί με τα μέλη της οικογένειας και καλεί άμεση βοήθεια. Τα προσωπικά συστήματα συναγερμού παρέχονται ως δημόσιες ή ιδιωτικές υπηρεσίες. Μια σειρά αναβαθμίσεων σε σχέση με την πρώτη γενιά έφερε η τηλεφροντίδα δεύτερης γενιάς.

Η χρήση αισθητήρων πτώσης, κίνησης, καπνού, θερμοκρασίας κ.λπ. επιτρέπει την αυτόματη κλήση στις υπηρεσίες υγείας σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και βασίζεται σε υποδομές προσωπικών συστημάτων συναγερμού με επιπρόσθετες εφαρμογές τηλεδιάσκεψης. Σήμερα, βρίσκεται σε εξέλιξη η τηλεφροντίδα τρίτης γενιάς, η οποία βασίζεται σε νέες ΤΠΕ με τη δυνατότητα να εντοπίζουν πιθανά προβλήματα του χρήστη πριν ακόμη εκδηλωθούν και να παρεμβαίνουν προληπτικά. Οι εφαρμογές αυτές χρησιμοποιούν εξελιγμένες μεθόδους παρακολούθησης και προσδιορισμού τύπων συμπεριφοράς αναπτύσσοντας εξατομικευμένη προληπτική φροντίδα.

Άλλες μορφές συστημάτων τηλεϋγείας είναι η τηλεσυμβουλευτική (telecounselling), για την πρόσβαση στη γνώμη ενός ειδικού από απόσταση, η τηλεδιάγνωση (telediagnosis), στην οποία ένας ή περισσότεροι ειδικοί επαγγελματίες υγείας συνεργάζονται εξ αποστάσεως για να θέσουν μια διάγνωση και η τηλεπαρακολούθηση (telemonitoring), που είναι η παρακολούθηση ενός ασθενούς, νοσοκομειακού ή μη, από απόσταση. Επιπλέον, η τηλεκπαίδευση (teleducation) στην υγεία αναφέρεται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση ασθενών, επαγγελματιών υγείας ή φοιτητών επιστημών υγείας, ενώ η πρόσβαση σε επιστημονικές βάσεις δεδομένων από απόσταση θα μπορούσε να θεωρηθεί επίσης μια άλλη εφαρμογή της. Η τηλεϋγεία δεν περιορίζεται στην ιατρική και τη νοσηλευτική επιστήμη, αλλά περιλαμβάνει και άλλους τομείς στον χώρο της υγείας, όπως π.χ. την ψυχολογία, τη φαρμακευτική και την ακτινολογία. Αυτοί οι κλάδοι χρησιμοποιούν επίσης ΤΠΕ παρέχοντας τις υπηρεσίες τους και αναλόγως ονομάζονται τηλεψυχολογία (telepsychology), τηλεφαρμακευτική (telepharmacy), τηλεραδιολογία (teleradiology) κ.α.

Η εφαρμογή των ΤΠΕ στις υπηρεσίες υγείας αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη προσπάθεια αντιμετώπισης προβλημάτων που προκύπτουν από τη γήρανση του πληθυσμού, και κατ’ επέκταση τη μείωση του εργατικού δυναμικού και τη μειωμένη ενδοοικογενειακή φροντίδα. Παρόλο που ο αρχικός στόχος της εφαρμογής συστημάτων τηλεϋγείας ήταν η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας πλέον έχει μετατραπεί στην παροχή υγειονομικής περίθαλψης με μειωμένο κόστος. Επίσης, η εφαρμογή της τηλεφροντίδας σε ασθενείς με χρόνιες ασθένειες επεκτάθηκε αντίστοιχα σε οξείες και επείγουσες καταστάσεις και τα συστήματα τηλεϊατρικής έχουν «μεταναστεύσει» από τα νοσοκομεία, στην κοινότητα, στα σπίτια των ασθενών και ήδη πλέον στα smartphones.

Οι εφαρμογές της τηλεϋγείας στην αντιμετώπιση καταστροφών και έκτακτων αναγκών για τη δημόσια υγεία έχουν ήδη περιγραφεί αναλυτικά στη βιβλιογραφία και εφαρμόζονται στην πράξη για την παρακολούθηση ασθενών στο νοσοκομείο αλλά και των ασθενών στην κατ’ οίκον φροντίδα. Από την αιμοδυναμική παρακολούθηση των ασθενών στη ΜΕΘ και τη χρήση ηλεκτρονικών φακέλων, τόσο στην κλινική νοσηλευτική όσο και στην κοινότητα, οι νέες τεχνολογίες έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της κλινικής πρακτικής. Η Νοσηλευτική τηλεφροντίδα στοχεύει στον συντονισμό, τη διαχείριση και την εφαρμογή φροντίδας, χρησιμοποιώντας τη νοσηλευτική διεργασία όπως και στον συμβατικό τρόπο. Οι νοσηλευτές ακολουθούν τα βήματα της αξιολόγησης, της νοσηλευτικής διάγνωσης, του σχεδιασμού, της εφαρμογής και της εκτίμησης των αποτελεσμάτων, χρησιμοποιώντας τις ΤΠΕ στον σχεδιασμό νοσηλευτικής φροντίδας.

Παρά τον προβληματισμό στον χώρο της υγείας, σχετικά με τις συνέπειες των εξελίξεων στην τηλεφροντίδα και τον πιθανό αντίκτυπο στον ρόλο της Νοσηλευτικής, η αξιόπιστη και ευέλικτη τεχνολογία συνέβαλε στην υπέρβαση των εμποδίων και τελικά στην αποδοχή τους. Μέσω της τηλεφροντίδας, οι νοσηλευτές παρέχουν εξ αποστάσεως νοσηλευτική φροντίδα, με τη συλλογή δεδομένων, την παρακολούθηση, την εκπαίδευση, αλλά και κάποιες παρεμβάσεις, όπως τη διαχείριση του πόνου, την οικογενειακή στήριξη και τη διεπιστημονική φροντίδα με έναν καινοτόμο τρόπο.

Ορισμένοι νοσηλευτές τηλεφροντίδας λειτουργούν ως διαμεσολαβητές, οι οποίοι εργάζονται στον ίδιο χώρο με τους ασθενείς και παρέχουν φροντίδα συμμετέχοντας σε τηλεματικές διαβουλεύσεις με άλλους επαγγελματίες υγείας. Το νοσηλευτικό προσωπικό της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και ειδικά των κέντρων υγείας υποστηρίζουν την ηλεκτρονική παρακολούθηση (telemonitoring) των ασθενών. Άλλοι παρέχουν εξ αποστάσεως νοσηλευτική φροντίδα με βάση τον τεχνολογικό και επικοινωνιακό εξοπλισμό σε διάφορες τοποθεσίες, όπως νοσοκομεία, σπίτια ή κοινότητες. Με αυτόν τον τρόπο, οι ασθενείς που δεν χρειάζεται να νοσηλευτούν στο νοσοκομείο, είτε επειδή τα συμπτώματά τους είναι ήπια, είτε ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, μπορούν να επικοινωνούν απευθείας με εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας μέσω οπτικοακουστικών μέσων. Οι εφαρμογές της τηλεϊατρικής ανοίγουν τον δρόμο για νέες μεθόδους στην παροχή φροντίδας των ασθενών, όχι μόνο στην περίοδο της πανδημίας COVID-19, αλλά και στη συνέχεια, αξιοποιώντας τα υπάρχοντα τεχνολογικά εργαλεία.

Η Νοσηλευτική τηλεφροντίδα, εκτός από τα πλεονεκτήματα στην υγεία και την ασφάλεια, προσφέρει ποιότητα ζωής και οικονομικά οφέλη στον ασθενή, την οικογένεια και το σύστημα υγείας και πρόνοιας. Δημιουργεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις, αλλά και την ανάγκη εξέλιξης της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στη Νοσηλευτική, τη χρήση προσομοίωσης στην εργαστηριακή εκπαίδευση, την τεκμηριωμένη νοσηλευτική πρακτική και τη νοσηλευτική έρευνα, βάσει ηλεκτρονικών πρωτοκόλλων και αλγορίθμων. Η εφαρμογή της τηλεκπαίδευσης στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ανοίγει τον δρόμο για την ενσωμάτωση της Τηλενοσηλευτικής και Νοσηλευτικής τηλεφροντίδας στα ακαδημαϊκά προγράμματα σπουδών.

Είναι επίσης απαραίτητο να επεκταθούν οι βάσεις τεκμηρίωσης για τη Νοσηλευτική τηλεφροντίδα και να αναπτυχθεί ακόμη και μια νέα Νοσηλευτική θεωρία για την εφαρμογή της τηλεφροντίδας στον ασθενή, την οικογένεια, την κοινότητα, το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και τα νοσηλευτικά πρωτόκολλα. Παρόλο που η τηλεϋγεία εμπίπτει στο πεδίο της νοσηλευτικής πρακτικής και οι επαγγελματίες νοσηλευτές διαθέτουν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να παρέχουν ασφαλή, αποτελεσματική και εξατομικευμένη φροντίδα, εντούτοις πρόσθετη εξειδικευμένη εκπαίδευση απαιτείται για την παροχή νοσηλευτικής τηλεφροντίδας. Ως εκ τούτου, η ενσωμάτωση της τηλεϋγείας στα προγράμματα σπουδών Νοσηλευτικής – τόσο σε προπτυχιακό, όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο- απαιτείται για την εξέλιξη της εκπαίδευσης και την δυναμική ανάπτυξη της Νοσηλευτικής.

Η Νοσηλευτική φροντίδα δεν αποτελεί μία στατική και άκαμπτη, ιστορική έννοια, αλλά μια δυναμική, ευέλικτη και εξελισσόμενη έννοια που προσαρμόζεται στις αλλαγές του συστήματος υγείας, στις παγκόσμιες εξελίξεις, στις νέες τεχνολογίες και υποδομές, στις δημογραφικές αλλαγές, στις διαφορετικές ασθένειες, αλλά και στις προκλήσεις των μεταδοτικών νοσημάτων. Θεωρώντας την πανδημία του COVID-19 ως μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις της εποχής μας, γίνεται πλέον αποδεκτή η ανάγκη χρήσης της τεχνολογίας για αναζήτηση και λήψη αξιόπιστης κλινικής καθοδήγησης και φροντίδας μέσω ενός συστήματος τηλεφροντίδας. Οι προκλήσεις στην τηλεφροντίδα για την ευρεία εφαρμογή της στον χώρο της υγείας, έγκειται στην εκπαίδευση και κατάρτιση των μελλοντικών επαγγελματιών υγείας με βάση τις αρχές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και με στόχο την αναβάθμιση και όχι την αντικατάσταση του τρόπου παροχής φροντίδας διατηρώντας πάντα τον ασθενή στο επίκεντρο.

*Η Ευανθία Ασημακοπούλου είναι Λέκτορας του Τμήματος Νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Frederick.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Προσωπικότητες στην ''Κ'': Τελευταία Ενημέρωση

X