Στην Κύπρο γίνεται συχνά λόγος για την καινοτομία. Αναφέρονται δείκτες που κατατάσσουν τη χώρα σε ένα καλό επίπεδο, θεωρώντας πως δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη και σε αρκετά σημεία ανησυχητική. Η καινοτομία που παρατηρείται στη χώρα είναι σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενη. Το φαινόμενο ξεκίνησε τη δεκαετία του 2010, όταν εταιρείες χρηματοοικονομικής τεχνολογίας από το Ισραήλ εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο, αξιοποιώντας ένα ρυθμιστικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς και η οποία έπαιξε τότε καταλυτικό ρόλο στην προώθηση του συγκεκριμένου τομέα.
Πιο πρόσφατα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πολλές τεχνολογικές εταιρείες με ρωσική και ουκρανική προέλευση επέλεξαν την Κύπρο ως βάση τους. Το γεγονός αυτό έχει προσδώσει στην τοπική αγορά έναν «φαινομενικά» καινοτόμο χαρακτήρα. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πως η εγχώρια συμμετοχή στην παραγωγή καινοτομίας παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη. H κυπριακή καινοτομία παραμένει η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Αυτό ακριβώς θα πρέπει να μας αφυπνίσει. Δεν αρκούν οι δείκτες. Χρειαζόμαστε ουσιαστική εθνική στρατηγική που να στοχεύει στη δημιουργία καινοτομίας από Κύπριους, για την Κύπρο και πέρα από αυτήν. Η αλλαγή πρέπει να ξεκινήσει από τη βάση, δηλαδή το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Από το δημοτικό ήδη, είναι απαραίτητο να ενσωματωθούν σύγχρονα μαθήματα τεχνολογίας, επιχειρηματικότητας και τεχνητής νοημοσύνης. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, πρέπει να ενισχυθούν οι θετικές επιστήμες και η κριτική σκέψη, δημιουργώντας ένα εκπαιδευτικό πλαίσιο που καλλιεργεί την καινοτομία. Δυστυχώς, η κυπριακή κοινωνία έχει καλλιεργήσει μια κουλτούρα χαμηλού ρίσκου όσον αφορά το μέλλον των παιδιών. Ο επαγγελματικός προσανατολισμός εστιάζει σχεδόν αποκλειστικά σε «παραδοσιακά ασφαλή» επαγγέλματα, όπως είναι η νομική και η λογιστική, οδηγώντας πολλούς νέους στην υπερπροσφορά αυτών των ειδικοτήτων και τελικά στη φυγή τους στο εξωτερικό αφού δεν βρίσκουν δουλειά. Υπάρχει επίσης ένας σοβαρός κίνδυνος. Mε τη λήξη του πολέμου στην Ουκρανία, πολλές από τις τεχνολογικές εταιρείες που σήμερα λειτουργούν στην Κύπρο ενδέχεται να επιστρέψουν στις πατρίδες τους, αφήνοντας πίσω τους μόνο ένα μικρό γραφείο. Αν δεν έχουμε μέχρι τότε αναπτύξει δικούς μας πυλώνες καινοτομίας, θα βρεθούμε σε δύσκολη θέση.
Γι' αυτό, λοιπόν, είναι απαραίτητο να υπάρξει μια εθνική στρατηγική καινοτομίας με ορίζοντα τουλάχιστον δεκαετίας, η οποία να εφαρμόζεται ανεξαρτήτως κυβερνητικής αλλαγής. Αυτή η στρατηγική θα πρέπει να θεσμοθετηθεί μέσα από ένα Εθνικό Συμβούλιο Καινοτομίας, με εκπροσώπους από τα πανεπιστήμια, τον ιδιωτικό τομέα και την κυβέρνηση, που θα έχει ως στόχο τον συντονισμό δράσεων και τη διαμόρφωση πολιτικών που διευκολύνουν την καινοτομία. Η καινοτομία είναι ανάγκη και αντί να επαναπαυόμαστε σε προσωρινές εντυπώσεις, ήρθε η ώρα να αναλάβουμε ουσιαστική δράση με μακροπρόθεσμο όραμα.
*Ο κ. Γιάννης Γεωργούλας είναι σύμβουλος Στρατηγικής και Επιχειρήσεων.
