Στην Ευρώπη τα μεγάλα πολιτικά ρεύματα δεν απέφυγαν ποτέ τη δοκιμασία της κρίσης. Ούτε οι δεξιές, ούτε οι χριστιανοδημοκρατικές, ούτε οι συντηρητικές παρατάξεις. Αντίθετα, κάθε φορά που βρέθηκαν σε κρίσιμο σταυροδρόμι ή ενώπιον αμφισβήτησης, αναγκάστηκαν να κοιτάξουν πίσω, να ξεσκονίσουν το αρχικό τους αφήγημα, να ξαναδιαβάσουν τον πυρήνα τους και, τελικά, να αναμετρηθούν με αυτόν.
Ένα από τα πιο εύστοχα παραδείγματα, αποτελεί το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα τη δεκαετία του ’90. Η παρακαταθήκη της Μάργκαρετ Θάτσερ, είχε αρχίσει να βαραίνει το κόμμα και η κοινωνία αναζητούσε κάτι καινούργιο. Οι Τόρηδες βυθίστηκαν στην εσωστρέφεια και ηττήθηκαν ταπεινωτικά το 1997. Όμως, λίγα χρόνια αργότερα, υπό τον Ντέιβιντ Κάμερον, τόλμησαν να επαναπροσδιορίσουν τη συντηρητική ταυτότητα, προτάσσοντας αξίες όπως το «compassionate conservatism» (συντηρητισμός με ενσυναίσθηση), δίνοντας φωνή σε νέες κοινωνικές ομάδες, χωρίς να απεμπολούν τις βασικές αρχές τους για ελευθερία, υπευθυνότητα και σταθερότητα.
Αρκετά χρόνια νωρίτερα, στη μεταπολεμική Γερμανία μέσα στα ερείπια του πολέμου ιδρύθηκε το 1949 το CDU. Ο Αντενάουερ επέλεξε να αγνοήσει τις σειρήνες του ακραίου εθνικισμού και αντ’ αυτού έστησε τη νέα πολιτική ταυτότητα πάνω σε αρχές χριστιανικής ηθικής, δημοκρατίας, κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και ευρωπαϊκής συνεργασίας. Λιγότερο γνωστή είναι μια συμβολική κίνηση του Αντενάουερ το 1950. Τις παραμονές της ψήφισης του πρώτου μεγάλου προγράμματος ανασυγκρότησης, οργάνωσε μια μυστική σύναξη με παλαιούς αντιπάλους από όλο το πολιτικό φάσμα, ζητώντας τους να διατυπώσουν ανώνυμα τις κριτικές τους για το CDU. Αυτό του επέτρεψε να διαμορφώσει το πρόγραμμα ως προϊόν εθνικής συναίνεσης, συνδυάζοντας τον χριστιανοδημοκρατικό πυρήνα με ένα πολιτικό άνοιγμα χωρίς προηγούμενο για τα γερμανικά δεδομένα.
Στη Γαλλία, η δεκαετία του ’70 ήταν εποχή σύγχυσης και ριζοσπαστισμού. Οι διάδοχοι του Ντε Γκωλ, φάνταζαν ξεπερασμένοι. Το 1976, ο Ζακ Σιράκ, αφού διαφώνησε με την πολιτική ελίτ, αποφάσισε να γυρίσει στα άγραφα τετράδια του κινήματος και να ξανασυστηθεί σε αγρότες, εργάτες και μικρομεσαίους. Λέγεται πως στις αρχές του 1977, σε ένα χωριό της Νορμανδίας, σε μια συγκέντρωση με λιγότερους από 20 κατοίκους, ο Σιράκ έγραψε στο τετράδιό του «οι ρίζες μας δεν βρίσκονται στο παρελθόν, αλλά σε κάθε άνθρωπο που συναντάμε σήμερα». Αυτή η φράση έγινε off-the-record motto στην καμπάνια που τον έφερε τελικά σε θέση ηγέτη και μεταρρυθμιστή της γαλλικής Δεξιάς.
Περαιτέρω, ένα ακόμα ενδιαφέρον παράδειγμα προέρχεται από τη Σουηδία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’30, όταν το συντηρητικό κόμμα βρέθηκε στο περιθώριο, αποφάσισε να στραφεί σε μια ριζική εσωτερική απογραφή αξιών, καταγράφοντας, μέσω ανοικτών επιστολών στους πολίτες, τι θα ήθελαν να αλλάξει στη χώρα. Η πρωτοβουλία αυτή ονομάστηκε «den oppna dialogen» και οδήγησε στην αναγέννηση του κόμματος μετά τον Β΄ Π.Π.
Όλα αυτά τα ιστορικά στιγμιότυπα έχουν έναν κοινό παρονομαστή. Η πραγματική αναγέννηση δεν έρχεται με μεγαλοστομίες ή πίσω από κλειστές πόρτες, αλλά με επιστροφή στις αληθινές αξίες, άνοιγμα στον διάλογο και αυτογνωσία με το απαραίτητο θάρρος.
Σε αυτήν ακριβώς τη στιγμή βρίσκεται σήμερα ο Δημοκρατικός Συναγερμός. Η συγκυρία μετά τις προεδρικές εκλογές, έφερε το κόμμα σε μια μακρά περίοδο εσωστρέφειας. Μια περίοδο που, αφενός αφήσαμε πίσω μας, αφετέρου τη βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας με κάθε πιθανή και απίθανη αφορμή. Είναι λοιπόν πρόκληση και ταυτόχρονα η ευκαιρία να αναζητήσουμε ξανά το σημείο εκκίνησης.
Ο ΔΗΣΥ διαθέτει μια τεράστια παρακαταθήκη. Το όραμα του Γλαύκου Κληρίδη, την έμφαση στη μετριοπάθεια, τον διάλογο, την ευρωπαϊκή πορεία, την εθνική μας ταυτότητα και την κοινωνική υπευθυνότητα. Αυτές οι αρχές, δοκιμασμένες σε κρίσιμες περιόδους της κυπριακής ιστορίας, παραμένουν ο μόνος σταθερός πυρήνας πάνω στον οποίο μπορεί να χτίσει ξανά την εμπιστοσύνη της κοινωνίας.
Δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσει κανείς ότι απαιτείται επαναπροσδιορισμός. Όμως, τα παραδείγματα της ευρωπαϊκής πολιτικής δείχνουν πως η πραγματική αναγέννηση έρχεται, όταν το κόμμα βρει το θάρρος να ξαναδιαβάσει το DNA του, να επενδύσει στη συλλογικότητα, να ανανεώσει τη γλώσσα του και να ακούσει ξανά τη βάση του.
Σαράντα εννέα χρόνια από την ίδρυσή του, η περίοδος που διανύει ο ΔΗΣΥ είναι ακριβώς αυτή. Είναι η περίοδος που θα κρίνει αν το κόμμα θα περιοριστεί σε ρόλο διαχειριστή μιας φθίνουσας πορείας, ή αν θα πάρει το ρίσκο να μετατρέψει την κρίση σε ένα νέο ξεκίνημα, αντλώντας δύναμη από ό,τι καλύτερο έχει να αναδείξει η ιστορία, η ιδεολογία του και οι ευεργετικές πολιτικές του στο πέρασμα των προηγούμενων δεκαετιών. Το στοίχημα είναι ανοιχτό και η ευθύνη μεγάλη.
Ο δρ Νεόφυτος Ζαμπάς είναι μέλος του Πολιτικού Γραφείου Δημοκρατικού Συναγερμού.
